5.1 Handel en de opkomst van steden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

5.1 Handel en de opkomst van steden

De late middeleeuwen

Periode van 1000 tot 1500 n.C.

Vervolg op hoofdstuk 4: vroege middeleeuwen

Die waren wanneer?

Leerdoelen van het vorige hoofdstuk!

Welke leerdoelen waren nog niet duidelijk voor jou? Maak een lijstje en bespreek met je buurman/buurvrouw of deze het misschien aan jou uit kan leggen. (5min)

Daarna bespreken we het klassikaal!

Je kunt de oorzaken noemen van de opkomst van steden in de late middeleeuwen.

Er komen weer steden

• Rond jaar 1000:
• Verandering --> handel + nijverheid bloeide weer op
• Continuiteit --> Meeste mensen woonden + werkten op platteland 

• Er zijn twee oorzaken voor het opkomen van steden

rce.webgispublisher.nl

Er komen weer steden

• Voedsel ruilen op markten bij kruispunten, kloosters, kastelen --> Daar ontstonden dorpjes met handelaren + ambachtslieden --> sommige werden steden 
• Boeren trokken naar de steden 
• Tussen 900 - 1300 ontstonden er +/- 1000 steden in Europa
• Onstaan landbouw- stedelijke samenleving = Maatschappij waarin merendel op platteland woont + werkt, maar ook deel in steden als ambachtsman of handelaar

Er komen weer steden

• 1. Verbetering in de landbouw:
• Betere werktuigen: ploeg van ijzer, het halsjuk
• Grond efficiënter gebruiken --> drieslagstelsel: 
• Een systeem waarbij zomergraan, wintergraan en braakliggen (dat er niets groeit) om het jaar wordt afgewisselt. Zo raakt het land niet uitgeput en is de oogst groter. 

Er komen weer steden

• 2. Woeste gronden ontginnen -->
• = het voor landbouw bruikbaar maken van bossen en moerassen

• 1 + 2 zorgen voor stijging voedselopbrengst --> zorgt voor stijging bevolking + meer voedsel over om te ruilen 

Leerdoel

Je kunt uitleggen dat er weer een geldeconomie ontstond

Er komt meer geld in omloop

• Ook boeren vonden ruilen vervelender worden
• Waarom?
• Op de markt niet altijd voldoende producten om direct te ruilen
• Hadden geld nodig voor pacht + belasting

Er komt meer geld in omloop

• Verandering: ontstaan geldeconomie vanaf 13e eeuw
• Domeinheer vond pacht in vorm van oogst ondhandig
• Waarom?
• Oogst vergaat 
• Geld praktischer --> leger + hofhouding betalen makkelijker

Nadeel geldeconomie = overal een ander soort munt... moeilijk te bepalen hoeveel de munten waard zijn. 

Leerdoel

Je kunt aan de hand van een voorbeeld van een middeleeuws netwerk tussen handelssteden uitleggen waarom samenwerking voordelig was

Handelsnetwerk

• Groeit --> grotere gebieden
• Steden die geld met langeafstandshandel verdienen: handelssteden
• Extra geld door tol heffen

• Vanaf 12e eeuw samenwerking kooplieden Noord-Europese steden

Handelsnetwerk

• Hanze = handelsverbond van steden langs de Noordzee en de Oostzee. 
• Voordelen: 
• 1. Koggeschepen in groepjes varen = veiliger 
• 2. Samen eisen minder tol te betalen 
• 3. Leveranciers niet samenwerken met concurrenten Hanze

Producten: 

Engeland: wol, linnen

Oostzeegebied: hout, graan, haring, huiden

• Niet enige handelsnetwerk in Europa

• In Brugge ontmoetten Hanzekooplieden & kooplieden uit Zuid-Europa elkaar

Wat doen? (5.1)

Maak de opdrachten van 5.1 

Zorg ervoor dat je alle leerdoelen van hoofdstuk 4 en 5 verzameld in 1 document of schrift

Klaar? Dan ga je de opdrachten van hoofdstuk 4 controleren.