§5 Wanneer is een staat een rechtsstaat?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Wat is een rechtsstaat ook alweer? (geef de vier kenmerken)

In deze les

Kun je de kenmerken en problemen in een rechtsstaat nuanceren
Kun je een toelichting geven op de problematiek van corruptie
Weet je wat er bedoelt wordt met het dilemma van de rechtsstaat

Kenmerken rechtsstaat

De aanwezigheid van grondrechten.
Grondrechten zijn niet absoluut. Beperking hiervan is dus mogelijk

De machtenscheiding of Trias Politica.
De macht is verdeeld in drie verschillende machten die elkaar controleren. In Nederland is van volledige machtenscheiding echter geen sprake.

Het legaliteitsbeginsel.
1) de overheid moet zich aan de rechtsregels houden
2) je kunt alleen gestraft worden voor iets dat in de wet strafbaar gesteld is ten tijde van de overtreding

Onafhankelijke rechtspraak. Rechters worden voor het leven benoemt. Ze baseren hun uitspraak onder andere op de vier rechtsbronnen (zie volgende slide).

Oneerlijke rechtspraak

Klassenjustitie

Borgtocht

Verjaring

Burgers kunnen na een aantal jaren niet meer vervolgd worden voor bepaalde misdrijven. Dit draagt bij aan rechtszekerheid maar er kan ook misbruik van gemaakt worden door expres procedures op te rekken.

In de VS kan je op borgtocht vrijkomen in afwachting van de rechtszaak. Rijke mensen kunnen dit betalen, arme mensen niet

Dit is het fenomeen dat mensen met een donkere huidskleur of mensen met een lagere sociaal economische positie een hogere straf opgelegd krijgen door de rechter. Dit is in strijd met het gelijkheidsbeginsel

Nederland borgtocht?

De rechter kan de hoogte van het bedrag aanpassen naar de draagkracht van de verdachte. 

Verjaring in Nederland

Overtreding: 3 jaar
Geld boete of < 3 jaar: 6 jaar
Meer dan 3 jaar: 12 jaar
Meer dan 8 jaar: 20 jaar
Meer dan 12 jaar: geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Delict Verjaring Overtreding 3 jaar Geldboete of < 3 jaar 6 jaar Meer dan 3 jaar 12 jaar Meer dan acht jaar 20 jaar Meer dan 12 jaar Geen verjaring Delict	Verjaring
Overtreding	3 jaar
Geldboete of < 3 jaar	6 jaar
Meer dan 3 jaar	12 jaar
Meer dan acht jaar	20 jaar
Meer dan 12 jaar	Geen verjaring

Corruptie

Hierbij worden ambtenaren omgekocht om bijvoorbeeld een bepaalde vergunning af te geven of zelfs vervolging te voorkomen
Corruptie kun je zien als je misbruiken van macht voor persoonlijk gewin

Wat is het minst corrupte land?

1. Nederland
2. Verenigde Staten van Amerika
3. Denemarken
4. Italie

Denk je dat er corruptie voorkomt in Nederland?

1. Nee
2. Ja, maar heel sporadisch
3. Ja, regelmatig
4. Weet niet

Opdracht

Op de volgende slide kun je klikken. Dan kom je op de site van Transparency International.
1) waar staat Nederland?
2) kies een land uit dat lager op de lijst staat
3) zoek concrete bewijzen waarom dit land lager scoort

www.transparency.org

Dilemma

Grondrechten bieden burgers vrijheden zodat ze hun stem kunnen laten horen. Maar elk land worstelt met de vraag hoeveel vrijheid aan burgers gegeven kan worden zonder dat diezelfde rechtsstaat daaronder te lijden heeft
Volgende voorbeeld: censuur

Twee gemaskerde mannen met kalashnikovs.

Bij de aanslag kwamen 12 mensen om het leven.

De aanslag is opgeëist door Al Quaida

We zien hier een spotprent over president Duterte
(Filipijnen) die de oorlog tegen drugscriminelen heeft geopend.
''ga je gang en vermoord hen maar''
Bijnaam: The punisher.

Censuur

Moet je een spotprent kunnen verbieden als deze beledigend is voor een bevolkingsgroep?

Zelfcensuur

Journalisten schrappen zelf stukken uit hun publicaties uit angst voor problemen

Vrijheid of verbieden?

En een politieke partij die tegen democratie is?

Tussentoets

30 punten (50% minimaal!)

Lezen en maken

Lees de tekst van paragraaf 2.5 en maak de opdrachten erbij volgens je planner