Historische empathie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 6

Anne Frank, vrijdag 9 oktober 1942

"Niets dan nare en neerdrukkende berichten heb ik vandaag te vertellen. Onze vele joodse kennissen worden bij groepjes opgepakt. De Gestapo gaat met deze mensen allerminst zachtzinnig om, ze worden gewoon in veewagens naar Westerbork, het grote Jodenkamp in Drenthe, gebracht. Miep heeft over iemand verteld die uit Westerbork gevlucht is. (...) De mensen krijgen haast niets te eten laat staan drinken. Er is maar een uur per dag water en een wc en een wastafel voor een paar duizend mensen. Slapen doen ze allemaal door elkaar, mannen, vrouwen en die laatsten en de kinderen krijgen vaak de haren afgeschoren. (...) De mensen zijn gebrandmerkt door hun afgeschoren hoofden en velen ook door hun joodse uiterlijk. (...) Ik ben helemaal van streek. 

Wat voel of denk je bij
het lezen van deze tekst?

Heinrich Himmler, baas van de SS en de Gestapo

Heinrich Himmler, geboren op 7 oktober 1900, werd streng katholiek opgevoed. In zijn opvoeding speelde ook het Beiers regionaal-nationalisme een belangrijke rol. Tijdens zijn jeugd had hij een zeer slechte gezondheid. Hij droomde van een carrière in het leger, maar werd vanwege zijn gezondheid geweigerd. Ook was hij te jong om deel te nemen aan de Eerste Wereldoorlog. Hij sloot zich aan bij enkele nationalistische studentenverenigingen waardoor hij uit de kerkelijke gemeenschap werd gestoten. Hij had interesse in de Groot-Germaanse idealen en het Duits Nationalisme. Heinrich werd later de leider van de SS, de Gestapo en mocht met zijn organisatorisch talent heel wat concentratiekampen opzetten.  

Hij is een van de hoofdverantwoordelijken voor de Holocaust. Himmler is daarmee een van de grote misdadigers uit de Tweede Wereldoorlog. 

Wat voel of denk je bij
het lezen van deze tekst?

Historische empathie

Wat is het?

• Laatste 20 jaar discussie
  
• Oorzaak, gevolg, verandering en continuïteit
• Geen voor de hand liggend begrip
  
• Complexe competentie
  
• Onderzoekers
  

Valkuilen

• Moeite met standplaatsgebondenheid
• Moeite met tijd- en plaatsgebondenheid
• Verwarring sympathie
• Presentisme
• Toevoeging 'historische' ✔  
  

Historische empathie

= op basis van bewijsmateriaal

= ontwikkelen van inzicht en het begrijpen van het denken, voelen en handelen van mensen in een bepaalde periode of op een bepaalde plaats

= rekening houden met normen en waarden uit die tijd, eigen tijd en van de onderzoeker

Historische empathie

= op basis van bewijsmateriaal 

= ontwikkelen inzicht + begrijpen van het denken, voelen en handelen van mensen in een bepaalde periode of op een bepaalde plaats 

= rekening houden met normen en waarden uit die tijd + eigen tijd + de onderzoeker

Hoe succesvol toepassen?

✔  eigen opvattingen (tijdelijk) opzij kunnen zetten

✔  kennis van de context + verloop/afloop van de gebeurtenis

✔  standpunten onderbouwen met 
argumenten + bewust zijn van het 
voorlopig karakter ervan

1. The 'Divi' past

• 
  

Niveaus historische empathie

1. The 'Divi' past:

- Niet in staat

- Dom, ouderwets, 
wisten niet beter

- Propaganda Joden

2. Gegeneraliseerde stereotypen: 

- Stereotypen
- Clichés 
- Joden rijke gierigaards

3. Alledaagse empathie:

- Beoordelen op grond van eigen levenservaringen

- Vrouwen huishouden

4. Beperkte historische empathie:

- Bewust van verschillen heden en verleden

- Geen rekening bredere historische context

- Puur door geloof

5. Contextuele historische empathie:

- Houdt rekening met
* historische context
* niet directe motieven

* perspectieven

- Door geloof en de samenleving

Factoren leerkracht?

• Capaciteiten leerlingen
• Tijd
• Misconcepties en voorkennis
• Beschikbare bronnen + kwaliteit
  

In staat?

• Herhaaldelijk oefenen
• Verschillende manieren
• Geen instructielessen
• Inhoud en didactiek belangrijk
• Zichzelf kennen + deelname maatschappij