H7 - les 12

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H7 Spelling

• Ik kan alle werkwoordsvormen correct spellen.
• Ik weet hoe ik hoofdletters en leestekens correct moet gebruiken.
• Ik weet hoe ik meervoudsvormen maak en spel.
• Ik weet hoe ik verkleinwoorden maak en spel.
• Ik weet wanneer ik een tussen -n of -s gebruik in samenstellingen.
• Ik weet wanneer ik woorden aan elkaar of los schrijf.
• Ik weet wanneer ik een liggend streepje moet gebruiken.

Wat gaan we doen?

• Terugblik tussen -n
  
• Uitleg liggend streepje (koppelteken)
  
• Oefenen
  
• Zelfstandig aan het werk met paragraaf 9
  

Paragraaf 9

Liggend streepje

Bedenk twee samenstellingen die beginnen met het woord pizza. Een samenstelling mét en een zonder koppelteken.

samenstellingen

Soms heeft het ten onrechte los (of juist aan elkaar) schrijven van samenstellingen dubbelzinnige resultaten:

• Hoofd commandant op politiebureau afgeleverd.
• Swingende Pepernoten Show
• Voordat de visite komt, ga ik nog even snel stof zuigen.

samenstellingen

Samenstellingen schrijf je in het Nederlands in het algemeen aan elkaar. In een aantal gevallen gebruik je een koppelteken.

koppelteken

Bij klinkerbotsing als beide klanken ook samen uitgesproken kunnen worden:

-placebo-effect

-rente-inkomsten

-diploma-uitreiking

koppelteken

Bij klinkerbotsing als beide klanken ook samen uitgesproken kunnen worden:

-placebo-effect

-rente-inkomsten

-diploma-uitreiking

en dus: politieauto, televisieomroep

koppelteken

Bij de naam van getrouwde mannen of vrouwen: 

- mevrouw Van Vilsteren-de Laat

Bij woorden met de voorvoegsels adjunct-, aspirant-, assistent-, bijna-, chef-, collega-, ex-, interim-, kandidaat-, leerling-, niet-, non-, oud-: 

-adjunct-directeur, 

-collega-docenten

-ex-man

koppelteken

Voor een hoofdletter: 

-anti-Russisch

-on-Hollands

-pro-Amerikaans

in combinaties van titels en beroepen: 

-schrijver-historicus

-trainer-coach

koppelteken

Bij aardrijkskundige namen, of woorden die daarvan afgeleid zijn: 

-Latijns-Amerikaans

-Nieuw-Zeelander

Bij letters, cijfers, andere tekens en St of Sint/sint: 

-mbo-studie

-20+-kaas

-$-teken

koppelteken

Bij woorden die anders onoverzichtelijk worden: 

-huis-aan-huisblad

-woon-werkverkeer

-ja/nee-vraa

-massage-bed

weglatingsstreepje

Zet een streepje op de plek waar een deel van een woord is weggelaten: hoofd- en bijzaken

scheikundedocenten en -studenten

keel-, neus- en oorarts

Je mag een woorddeel alleen weglaten als het in beide woorden dezelfde betekenis heeft:

         kranten- en koffiekoppen                         thee- en koffiekoppen

afbreekteken

Gebruik het liggende streepje als afbreekteken als een woord niet meer op de regel past. 

Breek samenstellingen alleen af tussen de delen: adoptie-kinderen, klinker-botsing, modellen-wedstrijd, tweede-hands

Breek af tussen het grondwoord en een voor- of achtervoegsel: herfst-achtig, karakter-loos, on-vriendelijk

oefenen

auto-onderdelen

politie-agent

ministerpresident

voor- en nadelen

hoger - en lager onderwijs

Noord-Brabander

tostiapparaat

dvd-speler

adjunct-directeur

Sint Maarten feest

op non-actief

mevrouw Meijer Janssen

Welke reeks woorden is correct gespeld?

1. ex-vrouw, groentensoep, pleinsfeest
2. basisonderwijs en voortgezet -, oud-oom, A4'tje
3. skiongeluk, hoogleraar, Zuid-Hollander
4. laag-vlakte, kant-en-klaar, milieudelict

maken

Nieuw Nederlands (online)

Cursus 7 Spelling, par. 9 (weglatingsstreepje):  5 opdrachten naar keuze

Klaar?      -> controleer of je per paragraaf 5 opdrachten af hebt 

                    -> verder lezen in je boek   (15 november)

Doelen

• Ik kan alle werkwoordsvormen correct spellen.
  
• Ik weet hoe ik hoofdletters en leestekens correct moet gebruiken.
• Ik weet hoe ik meervoudsvormen maak en spel.
• Ik weet hoe ik verkleinwoorden maak en spel.
• Ik weet wanneer ik een tussen -n of -s gebruik in samenstellingen.
• Ik weet wanneer ik woorden aan elkaar of los schrijf.
• Ik weet wanneer ik een liggend streepje moet gebruiken.
• Ik weet wanneer ik een trema, apostrof of accentteken moet gebruiken.

Oefentoets Spelling

H7 Spelling

• Herhaling alle onderdelen uit de   onderbouw
  
• Per week 2 paragrafen
  
• Doe je actief mee in de les, dan         heb je weinig huiswerk.
• Eind van het hoofdstuk bezemles

Paragraaf 10

Trema, apostrof, accenttekens

Trema

Het trema voorkomt uitspraakproblemen in woorden die geen samenstelling zijn. Plaats het trema altijd op de eerste letter van de volgende lettergreep:

– zee-en, dus zeeën

- melodie-en, dus melodieën

- re-unie, dus reünie

- kopi-eren, dus kopiëren 

Trema

Let op bij:

-eum: linoleum

-iing: verfraaiing

-cien: opticien

-ieus: melodieus.

Trema

Let op (vervolg):

bea-, gea-, beo-, geo-, beij-, geij-: beargumenteren, geantwoord, beoefenen,                                                                         geopereerd, beijverd, geijzeld

maar: geë-, geï- en geü-:                   geëigend, geïllustreerd, geüniformeerd

Bij woordafbreking vervalt het trema. Vóór de letter waarop het trema staat, kan het woord in principe worden afgebroken.

Apostrof

Als weglatingsteken op de plaats van een weggelaten letter:

– ’s avonds (des avonds), ’s winters, ’s-Heerenberg; d’r tasje (haar tasje)

– ’t Gaat vannacht behoorlijk vriezen. (Het gaat…)

– Truus’ excuses, Lex’ paraplu; 

    vergelijk: het boek van Willem → Willems boek

Om uitspraakproblemen te voorkomen bij het meervoud: 

-papa’s (spreek uit: pappaas), piano’s, paraplu’s, taxi’s

Apostrof

Om uitspraakproblemen te voorkomen bij bezitsaanduidingen: 

Lara’s roddelrubriek, Theo’s abonnement, Jiri’s zwaard

Meestal is er geen uitspraakprobleem. Schrijf in die gevallen de bezits-s aan het woord vast:

Robs racewagen, tantes theeservies, mijn vaders boot

Apostrof

Om uitspraakproblemen te voorkomen bij meervouds- en verkleinvormen en in afleidingen van letter- en cijferwoorden:

cd’tje, hbo’er, PvdA’er, vwo’s, 65+’er, sms’en, ge-sms’t

Bij verkleinwoorden op -y:  baby’tje, lolly'tje

Accent 

Er zijn drie accenttekens: het accent aigu (streepje voorover: é), het accent grave (streepje achterover: è) en het accent circonflexe (dakje: ê):

Accenttekens komen bijna alleen voor op de letter e: café, carrière

In enkele gevallen komen ze ook op andere letters, bijvoorbeeld: maître, enquête

Accent 

Om klemtoon aan te geven gebruik je het accent aigu. Zet het dan op alle klinkers van de lettergreep:

- Hij is volgens mij dé persoon om hier orde op zaken te stellen.

- Jos heeft alleen ruzie met zijn óúdste broer en niet met de jongste.

Plaats, als er een uitspraakprobleem dreigt, accenten op het telwoord één, maar niet op hoofdletters: ‘Juliette heeft één scooter en twee fietsen.’

Maar: Kan een van jullie de deur even dichtdoen? (zonder accenten)

Cedille

De cedille onderaan de c (ç) zorgt ervoor dat een c als s klinkt, wanneer die voor een a, o of u staat:  reçu, Curaçao. 

Normaal klinkt de c in die gevallen als k: carnaval, correct.

Welke reeks woorden is juist gespeld?

1. cafe, garaçe, ruine
2. enquête, Alex's fiets, kopiëren
3. lolly'tje, baby's, 's zomers
4. s' morgens, piano's, lolly' tje

Welke reeks woorden is juist gespeld?

1. reünie, accu's, dvd' tje
2. melodiën, financiën, zeeën
3. perzikken, beärgumenteren, Liz' ouders
4. s' nachts, geopend, paraplu's

maken

Nieuw Nederlands (online)

Cursus 7 Spelling, par. 10 (weglatingsstreepje):  per onderdeel 2 opdrachten

Klaar?      -> controleer of je per paragraaf 5 opdrachten af hebt 

                   -> verder lezen in je boek   (16 november)

Doelen

• Ik kan alle werkwoordsvormen correct spellen.
  
• Ik weet hoe ik hoofdletters en leestekens correct moet gebruiken.
• Ik weet hoe ik meervoudsvormen maak en spel.
• Ik weet hoe ik verkleinwoorden maak en spel.
• Ik weet wanneer ik een tussen -n of -s gebruik in samenstellingen.
• Ik weet wanneer ik woorden aan elkaar of los schrijf.
• Ik weet wanneer ik een liggend streepje moet gebruiken.
• Ik weet wanneer ik een trema, apostrof of accentteken moet gebruiken.