Tekstverbanden onderbouw

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo
• Leerjaar 1-3

Uitleg over teksten 

Uitleg teksten

Onderwerp

Als je in één of twee woorden kunt zeggen waar de HELE tekst over gaat, dan is dat het hoofdonderwerp

Deelonderwerp

Delen van het hoofdonderwerp, die in de tekst behandeld worden. Vaak staan ze als tussenkopje boven 1 of 2 alinea's

Hoofdgedachte

De hoofdgedachte van een tekst is een samenvatting van de tekst in één zin.

De bijbehorende vraag is: wat wordt er in de tekst gezegd over het onderwerp?

Kernzin

De kernzin is de belangrijkste zin uit een ALINEA. Dit is vaak de eerste of laatste zin uit een alinea. 

Een onderwerp bestaat vaak uit 1 of 2 woorden

1. waar
2. niet waar

Een hoofdgedachte staat altijd in de eerste zin van de tekst

1. waar
2. niet waar

Een tussenkopje geeft meestal een deelonderwerp aan

1. waar
2. niet waar

In een hoofdgedachte staat altijd iets over het onderwerp

1. waar
2. niet waar

Indeling

Een tekst is ingedeeld in een inleiding, middenstuk en slot.

In de inleiding vertel je waar de tekst over gaat (anekdote). 

In het middenstuk leg je verder uit, geeft je voorbeelden of redenen/argument. In het slot zet je een samenvatting /conclusie/aanbeveling.

Tekstdoelen en tekstsoorten

Informeren: (achtergrond)artikel, studieboek, verslag

Amuseren: verhaal, mop, strip

Overtuigen van een mening: betoog, ingezonden brief, recensie

Overhalen/activeren iets te doen: advertentie, advies, affiche Instrueren/instructie: gebruiksaanwijzing, spelregels

In een inleiding leg je uit waar de tekst over gaat (eventueel met behulp van een anekdote)

1. waar
2. niet waar

In het slot geef je extra uitleg.

1. waar
2. niet waar

Een stripverhaal is een voorbeeld van een amuserende tekst

1. waar
2. niet waar

Een 'ingezonden brief' wil je overtuigen van een mening

1. waar
2. niet waar

Tekstverbanden

Opsommend verband

Een opsommend verband geeft een opsomming aan: 

Ik heb 3 t-shirts: een rode, een witte en een blauwe.

Signaalwoorden: om te beginnen, en, ook, verder, tenslotte

Tegenstellend verband

Een tegenstellend verband geeft een tegenstelling aan:

dag-nacht, zwart-wit, ik doe het wel-ik doe het niet.

Signaalwoorden: echter, maar, toch

'en' is een signaalwoord voor een opsommend verband

1. waar
2. niet waar

'ook' is een signaalwoord van een tegenstellend verband

1. waar
2. niet waar

'maar' is een signaalwoord van een opsommend verband

1. waar
2. niet waar

'echter' is een signaalwoord van een tegenstellend verband

1. waar
2. niet waar

Een tegenstellend verband geeft een tijdsvolgorde aan

1. waar
2. niet waar

Chronologisch verband

Een chronologisch verband beschrijft het tijdsverloop:

Eerst gingen we naar het strand, daarna gingen we lunchen.

Signaalwoorden: eerst, daarna, vervolgens, voordat, nadat, nu

Oorzaak-gevolg verband

Een oorzaak-gevolg verband geeft een reden die buiten jezelf ligt als oorzaak voor het gevolg: Doordat de brug open was, kwam ik te laat op de training.

Signaalwoorden: daardoor, door, zodat, doordat

'Doordat' is een signaalwoord van een oorzaak-gevolg verband.

1. waar
2. niet waar

'Vervolgens' is een signaalwoord, horend bij een chronologisch verband

1. waar
2. niet waar

Een chronologisch verband geeft een tijdsvolgorde aan

1. waar
2. niet waar

Redengevend verband

Een redengevend verband geeft de reden aan waarom je iets doet of vindt: Ik blijf lang op, want ik wil de wedstrijd afkijken.

Signaalwoorden: want, omdat, namelijk, immers

voorbeeld verband

Een voorbeeld verband geeft een voorbeeld:

Op vakantie gaan we leuke dingen doen, zoals zwemmen, zonnen en lekker uit eten.

Signaalwoorden: bijvoorbeeld, zoals, zo

'Zo' is een signaalwoord van een redengevend verband

1. waar
2. niet waar

Een redengevend verband geeft een oorzaak aan

1. waar
2. niet waar

'omdat' is een signaalwoord van een redengevend verband

1. waar
2. niet waar

Voorwaardelijk verband

Een voorwaardelijk verband geeft een voorwaarde aan, voordat er iets anders kan gebeuren: 

Ik zal blij zijn, als de vakantie eindelijk begint.

Signaalwoorden: als ...(dan), wanneer, tenzij

Concluderend/samenvattend verband

Een concluderend/samenvattend verband geeft een conclusie of samenvatting aan:

Vorige keer kwam Joni te laat, dus nu vertrekt zij eerder.

Signaalwoorden: dus, daarom, kortom, al met al

'al met al' is een signaalwoord van een voorwaardelijk verband

1. waar
2. niet waar

'dus' is een signaalwoord van een samenvattend/concluderend verband

1. waar
2. niet waar

Een voorwaardelijk verband geeft een conclusie aan

1. waar
2. niet waar

Je hebt nu veel geleerd over tekstverbanden en signaalwoorden

1. waar
2. niet waar