10.1 + 10.2 Voedingstoffen en het verteringsstelsel (klassikaal)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

H10 + 11.2 Voeding en vertering

Deze les:

• SO H11 (excl. 11.2)
• 10.1 Je lichaam en je voedsel
• 10.2 Verteringsstelsel

Huiswerk: zelfstandig verwerken 10.1 en 10.2 via LessonUp

H10 + 11.2 Voeding en vertering

Weinig lestijd, dus veel zelfstandigheid!

Afsluiting met SO H10

11.2 komt alleen terug op de toetsweek

H10 + 11.2 Voeding en vertering

Vertering is afbreken van voedsel tot
voedingsstoffen die door het lichaam
kunnen worden opgenomen 

Vervolgens halen cellen dan energie
uit die voedingsstoffen

H10 + 11.2 Voeding en vertering

Leerdoelen 10.1

Je leert welke voedingsstoffen er zijn

Je leert wat de rol van je darmflora is

Je leert hoe genen en je voedsel jou beïnvloeden

Je leert rekenen met ADI-waardes en ADH-waardes

10.1 Je lichaam en je voedsel 

Voedingsmiddelen: alles wat je eet of drinkt.

Voedingsstoffen: de bruikbare bestanddelen van  voedings-middelen. Ze kunnen dienen als bouwstof of brandstof

Welke voedingsstoffen zijn er?

Vitaminen

- Bouwstoffen (o.a. als bestanddeel van enzymen).

- Nodig om gezond te blijven.

- Tekort? Gebreksziekten.

- Teveel? Kan schadelijk zijn
voor de lever.

- Zie BINAS 82A

Engelse ziekte: Rachitis

Kromme botten

door gebrek aan

Vitamine D

Kwam veel voor in Engeland

aan begin Industriële revolutie

Vandaar: Engels ziekte

Mineralen

- Bouwstoffen (bv Ca²⁺ in tussencelstof van beenweefsel, Fe²⁺

voor opbouw hemoglobine).

- Nodig voor diverse processen, bv impulsoverdracht in zenuwcellen (Na⁺, K⁺, Ca²⁺)

- Weinig van nodig: spoorelementen ('er hoeft slechts een spoortje aanwezig te zijn in je voedsel')

- Vaak bestanddeel van enzymen of hormonen

Speciaal polysacharide: Voedingsvezels

- Voedingsvezels worden niet verteerd.

- Voornamelijk polysachariden (bv cellulose en pectine)

- Komt uit celwanden van plantaardige voedingsmiddelen

- Bevorderen darmwerking/stoelgang

- Geven gevoel van verzadiging

- Maar 3% krijgt genoeg voedingsvezel binnen

- Sterke link met kanker: hoe meer vezel, des te beter.

Additieven

Stoffen die zijn toegevoegd om voedingsmiddel langer houdbaar te maken of aantrekkelijker.

Zijn vaak:

'E-nummers'.

Zie 82E, BINAS:

E-120: Karmijnzuur

Rode kleurstof in voedingsmiddelen (bv. 'winegums')
en cosmetica (bv. lippenstift).

Gemaakt van geplette bladluizen...

Wel eerst mengen met koningswater
(mengsel van zoutzuur en salpeterzuur), tin en aluin.

Contaminanten (verontreiniging)

Niet door elkaar halen!

ADH = Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid

Voor stoffen die je binnen moet krijgen: voedingsstoffen.

ADI = Aanvaardbare Dagelijkse Inname
Voor stoffen die je niet nodig hebt (additieven) of zelfs schadelijk zijn voor je (contaminanten).

Darmflora

- 1 a 2 kilogram aan nuttige bacteriën

- Helpen bij afbraak (bv. kraakbeen)

- Vitamine K maken

- Concurrenten voor schadelijke bacteriën

- Poeptransplantatie?! Zometeen een filmpje daarover.

Darmflora

Probiotica: voedingsmiddelen met goede bacteriën die (deels) het verteringsstelsel overleven

Prebiotica: voedingsmiddelen die dienen als voedsel voor de darmflora.

Door je voeding kun je de samenstelling van je darmflora veranderen/ verbeteren.

Aan de slag!

Maak een overzichtstabel van het verteringsstelsel waarin je per orgaan aangeeft welke sappen of enzymen welke functie hebben

Klaar?
Maak de voorkennisopdrachten op pagina 48 van het boek

Leerdoelen 10.2

Je leert wat de functie is van de organen van je verteringsstelsel

Je leert wat de rol van je darmflora is

Van mond 
tot kont

• Slikreflex
• Darmperistaltiek
• Maagsap
• Twaalfvingerige 
  darm
• Dikke darm

Maag

Maagsapklieren maken maagsap (BINAS82F):

Zoutzuur: lage pH (1,5 - 3,5). Eiwitten zwellen op, bacteriën gedoodt. 

Pesinogeen (inactief enzym), bij lage pH wordt hieruit peptase/ pepsine gevormd: enzym breekt eiwitten af tot polypeptiden

Slijm: beschermt de maagwand tegen het zuur én tegen de werking van peptase

Exocriene klier (opening naar buiten)

De twaalfvingerige darm

Alvleessap:

Tryptase breekt eiwitten af 

Lipase breekt vetten af 

Amylase breekt koolhydraten af 

Gal:

Emulgatie van vetten

De blinde darm en de dikke darm

Hier leeft een grote darmflora!

Deze bacteriën hebben enzymen die stoffen kunnen afbreken die wij zelf niet kunnen verteren en maken daarnaast andere nuttige stoffen

De dikke darm haalt veel water uit de voedselbrij