Speciale kruisingen

• Biology
• Secondary Education

Speciale Kruisingen

Vandaag

• Intermediaire genen
• Multiple allelen
• Letale factor
• X-chromosomale aandoeningen
• Oefenen 

Intermediaire genen

Intermediaire genen zijn eigenschappen die samen tot uiting kunnen komen in het fenotype.

dit noemen wij ook wel "onvolledig dominant"

het resultaat noemen wij mengvormen

Intermediaire genen

Intermediaire genen zijn eigenschappen die samen tot uiting kunnen komen in het fenotype.

Dit noemen wij mengvormen.

Het allel K codeert de kleur.

Witte tulpen zijn dominant voor wit. Hun genotype noteren wij zo:

Kw Kw

De "w" staat voor wit.

Het allel K codeert de kleur.

Rode tulpen zijn dominant voor rood. Hun genotype noteren 

wij zo:

Kr Kr

De "r" staat voor rood.

Intermediaire genen

Intermediaire genen zijn eigenschappen die samen tot uiting kunnen komen in het fenotype.

Dit noemen wij mengvormen.

Kruisen wij beide genotypes komt er een mengvorm tot uiting. 

We noemen dit "onvolledig dominant" omdat beide kleuren maar een beetje tot uiting komen, dus niet volledig.

	Kw	Kw
Kr	KrKw	KrKw
Kr	KrKw	KrKw

Genotypisch is deze bloem dus nog stééds Homozygoot dominant. 

Máár omdat het intermediare genen zijn veranderd het fenotype.

Intermediaire genen

Intermediaire genen zijn eigenschappen die samen tot uiting kunnen komen in het fenotype.

Dit noemen wij mengvormen.

Kw Kw

Kr Kr

Kr Kw

Oefening

De kleur van de veren van kippen is een intermediaire eigenschap. Kippen kunnen wit (Aw Aw)  of zwart (Az Az) zijn óf intermediaire grijs. 

Bepaal de percentages van de fenotypes wanneer twee grijze kippen met elkaar voortplanten.

Oefening

De kleur van de veren van kippen is een intermediaire eigenschap. Kippen kunnen wit (Aw Aw)  of zwart (Az Az) zijn óf intermediaire grijs. 

Bepaal de percentages van de fenotypes wanneer twee grijze kippen met elkaar voortplanten.

De kleur grijs is intermediaire. Dat betekend dat beide kippen het allel voor zowel wit áls zwart hebben. 

De mogelijk gameten zijn dan:

Aw Az (Kip)
Aw Az (Haan) 

	Aw	Az
Aw	AwAw	AwAz
Az	AwAz	AzAz

Oefening

De kleur van de veren van kippen is een intermediaire eigenschap. Kippen kunnen wit (Aw Aw)  of zwart (Az Az) zijn óf intermediaire grijs. 

Bepaal de percentages van de fenotypes wanneer twee grijze kippen met elkaar voortplanten.

De percentages voor de fenotypes zijn als volgt:

25% zwart (AzAz)

25% wit      (AwAw)

50% grijs    (AwAz)

	Aw	Az
Aw	AwAw	AwAz
Az	AwAz	AzAz

Multiple Allelen

Soms heeft één eigenschap meer dan mogelijke twee allelen.

Dit geld bijvoorbeeld voor het gen die de bloedgroep bepaald.

Dit gen heeft drie mogelijke allelen.

Multiple Allelen

Bij multiple allelen heb je dus niet de keuze tussen A en B, maar tussen A, B en C.

Dit geld eigenlijk voor de mééste genen. Ga maar na: 

Er bestaan bruine ogen, maar ook blauwe én groene.
Er bestaat bruin haar, maar ook blond én rood. 

etc.

Bloedgroepen

Y = dominant

y = recessief 

a = bloedgroep a

b = bloedgroep b

Mogelijke allelen:

Ya, Yb en y

Bloedgroepen

Ya en Ya	Bloedgroep A
Ya en y	Bloedgroep A
Ya en Yb	Bloedgroep AB
Yb en Yb	Bloedgroep B
Yb en y	Bloedgroep b
y en y	Bloedgroep 0

Letale factor

Letale factor is een allelenpaar die in homozygote samenstelling niet levensvatbaar is.

Dit wordt altijd benoemd in de vraag en of de factor Dominant óf recessief is.

Dit veranderd echter niks aan de kruisingstabel!

Stel..

Er zijn twee typen Kanaries, Kuifkopkanaries en gladkopkanaries. 

Het gen voor een kuif (K) is dominant over het niet hebben van een kuif (k). Homozygote kuifkopkanaries (KK) zijn niet levensvatbaar.

Wij kruisen twee Kuifkopkanaries!

Stel..

De vraag is hoeveel procent levensvatbaar is.

Je weet KK is niet levensvatbaar, dus de ouders moeten Kk en Kk als genotype hebben.

We weten dus dat 25% niet 

levensvatbaar is

m/p	K	k
K	KK	Kk
k	Kk	kk

Gekoppelde Overerving

Gekoppelde overerving komt voor wanneer twee eigenschappen zich op één chromosoom bevinden.

Hier is de notatie wat anders.

X-chromosomale overerving

Zoals je weet heeft een vrouw X X 

Een man heeft X Y

Een dochter krijgt van haar moeder één X en van haar vader één X

Een zoon krijgt van zijn moeder één X en van zijn vader een Y

X-chromosomale overerving

Het kan zijn dat een aandoening zich alléén aan de X hecht. Dan heb je dragers en mensen die lijden aan de aandoening. 

Zo een aandoening noem je X-chromosomaal gebonden.

Dit kan recessief zijn óf dominant.

Stel...

Mama heeft  de ziekte Hemofilie, dit is een ziekte die de bloedplaatjes aantast waardoor wondjes niet stollen.

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en dominant

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

Stel...

Mama is drager van de ziekte Hemofilie, dit is een ziekte die de bloedplaatjes aantast waardoor wondjes niet stollen.

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en recessief 

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

m/p	X	Y
Xz	XzX	XzY
X	XX	XY

De aandoening wordt geschreven als Xz. 

De dochter XzX heeft de ziekte en de zoon XzY heeft ook de ziekte. 

Er bestaat dus een 50% kans dat de kinderen van deze ouders de ziekte hebben.

Stel...

Als vader de ziekte heeft, ziet de tabel er anders uit.

Stel...

Mama is drager van de ziekte Hemofilie, dit is een ziekte die de bloedplaatjes aantast waardoor wondjes niet stollen.

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en recessief 

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

m/p	Xz	Y
X	XzX	XY
X	XzX	XY

In dit geval geeft de vader het gen altijd door aan de dochters, omdat hij maar één X heeft om uit te delen.

In het geval van dominante ziektes worden de dochters dus altijd ziek.

In het geval van recessieve ziektes zijn de dochters dus altijd draagsters!

Stel...

Mama is draagster van de ziekte Hemofilie

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en deze keer recessief

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

Stel...

Mama is drager van de ziekte Hemofilie, dit is een ziekte die de bloedplaatjes aantast waardoor wondjes niet stollen.

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en recessief 

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

m/p	X	Y
Xz	XzX	XzY
X	XX	XY

De aandoening wordt geschreven als Xz. 

De dochter (XzX) is nu draagster voor de ziekte. Zij kan het doorgeven aan haar kinderen maar lijdt er zelf niet aan.

De zoon (XzY) heeft de ziekte wél

Stel...

Mama heeft de ziekte Hemofilie

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en deze keer recessief

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

Stel...

Mama is drager van de ziekte Hemofilie, dit is een ziekte die de bloedplaatjes aantast waardoor wondjes niet stollen.

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en recessief 

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

m/p	X	Y
Xz	XzX	XzY
Xz	XzX	XzY

Dan hebben de zonen 100% kans op de ziekte.

De dochters zijn altijd draagster.

Stel...

Mama is drager van de ziekte Hemofilie, dit is een ziekte die de bloedplaatjes aantast waardoor wondjes niet stollen.

Hemofilie is X-chromosomaal gebonden en recessief 

dan krijgen wij de volgende kruizingstabel:

P m	Xz	Y
Xz	XzXz	XzY
Xz	XzXz	XzY

P m	Xz	Y
Xz	XzXz	XzY
X	XzX	XY

Papa én mama hebben de ziekte

Papa is ziek en mama is draagster