2024-04-17 + 19 Biologicals bij reuma

• BSP apothekersassistenten
• MBO
• Studiejaar 1

Let op MTX !!

Regels voor succes:

-  Je bent op tijd in de les.

- Je zorgt dat je de benodigde lesmaterialen bij je hebt           laptop mee

- Je telefoon staat op stil en zit in je tas, 

- Je tas staat op de grond. 

- Je hebt geen oortjes/koptelefoons.

- Je hebt luistert tijdens de uitleg.

- Je hebt respect voor jouw medestudenten en docent

anders pas ik even op je telefoon 

Programma & Lesdoelen  

• Uitleg over MTX  
  
• Opdracht maken MTX
• Mindmap aanvullen

 

Lesdoelen:

- Ik kan uitleggen hoe een auto-immuunziekte ontstaat

- Ik  weet waarop ik extra alert moet zijn bij een uitgifte met methotrexaat

- Ik kan de werking van methotrexaat uitleggen

- Ik kan uitleggen waarom foliumzuur als preventiefmiddel naast methotrexaat wordt gegeven.

- Ik weet wat biologicals zijn en hoe ze werken.

- Ik kan voorbeelden noemen van biologicals bij reuma

 

kennisbank.knmp.nl

Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte.  De diagnose reumatoïde artritis kan meestal pas na een aantal weken worden gesteld, omdat het beloop in het begin vaak onduidelijk en atypisch is. Criteria,: pijnklachten gedurende een aantal weken, ochtendstijfheid, artritis in drie of meer gewrichten, aanwezigheid van reumafactor en erosieve afwijkingen op röntgenfoto's van handen en voeten. Het doel van de behandeling is het in remissie brengen van de aandoening en het voorkómen van gewrichtsschade. De NVR-richtlijn Reumatoïde artritis adviseert zo snel mogelijk te starten met een DMARD= Disease-Modifying Anti Rheumatic Drugs

Omdat het effect van deze middelen geleidelijk intreedt, worden ook wel corticosteroïden in een overbruggingsschema toegevoegd,

Verder worden vooral in de beginfase van de ziekte NSAID's geadviseerd, wanneer de patiënt nog niet is ingesteld op een DMARD. Klassieke DMARD's zijn leflunomide, methotrexaat en sulfasalazine; minder gebruikte DMARD's zijn azathioprine, ciclosporine en hydroxychloroquine. 

Methotrexaat is middel van eerste keus voor het merendeel van de patiënten, met standaard foliumzuursuppletie. Bij starten wordt het indien mogelijk met glucocorticoïden gecombineerd ter overbrugging. Bij contra-indicatie of intolerantie voor methotrexaat worden leflunomide of sulfasalazine overwogen. Bij onvoldoende verbetering na 3 maanden of wanneer het behandeldoel na 6 maanden niet is bereikt, kan er geswitcht worden naar een ander klassiek DMARD of kan dit aan de behandeling worden toegevoegd.

Indien het behandeldoel niet is bereikt met een klassiek DMARD, wordt behandeling met een biological DMARD aanbevolen. Na falen van een biological DMARD wordt switchen naar een ander biological (inclusief een tweede TNF-alfa-antagonist) aanbevolen.

Wat is een auto-immuunziekte?

1. Een aandoening waarbij het immuunsysteem eigen lichaamscellen aanvalt.
2. Een aandoening waarbij het immuunsysteem niet werkt, lichaamscellen worden niet herkent
3. Een ziekte die wordt veroorzaakt door bacteriën.
4. Een ziekte die wordt veroorzaakt door virussen.

Tot welke farmaceutische groep behoort methotrexaat ?

1. 1e generatie DMARD’s
2. Immunosuppressiva
3. TNF-α-remmers
4. Overige antireumatica

Een wekelijkse dosering van methotrexaat wordt toegepast bij?

1. auto-immuunziekten
2. oncologische aandoeningen
3. reuma
4. borstkanker

Methotrexaat

• Dosering:
  

    - wekelijks in een lage dosering (tot 30 mg)→ psoriasis, reumatoïde artritis

    - dagelijks in een hoge dosering→ kanker

• Wat betekent dit voor de praktijk?
  

    - indicatie op het recept

    - extra controle door de apotheker voor afgifte

• Foliumzuurantagonist→ ter voorkoming van

       bijwerkingen, dien je foliumzuur gebruiken.

       Tenminste 24 uur tussen beide gnm. 

We hebben de begrippen agonist en antagonist gehad. Wat denk jij dat een foliumzuurantagonist doet?

Bij dit middel is het erg belangrijk dat het in combinatie met foliumzuur gegeven wordt. Foliumzuur speelt namelijk een belangrijke rol in de aanmaak van cellen in ons lichaam. Methotrexaat is een foliumzuurantagonist en dat zorgt er dus voor dat foliumzuur geremd wordt en er zo dus problemen ontstaan in de celdeling.

Het is belangrijk om foliumzuur de dag na methotrexaat te geven. Wanneer het namelijk tegelijkertijd met methotrexaat gegeven wordt, wordt de extra foliumzuur ook geremd. Het heeft dan geen nut. Er zou dan bloedarmoede kunnen ontstaan.

Medicatiebewaking bij MTX

Methotrexaat (MTX) sterk werkend bij veel verschillende aandoeningen. Nadeel van het sterke effect is dat het mogelijk veel bijwerkingen geeft.  

Daarnaast het MTX een smalle therapeutische breedte.  

Bloedcontroles nodig ivm de bijwerkingen. 

Zoek op Kennisbank : de MFB Foliumzuur met MTX

Voor welke aandoeningen kan MTX gebruikt worden?

Wat is een nadeel van een smalle therapeutische breedte?

Nakijken van de opdracht 

Afkortingen en recepteisen

Pak je antwoorden erbij. 

Zelf aan de slag met een opdracht

 "Alertheid bij MTX"  

Durf je vragen te stellen

1) Voor het gebruik van MTX wordt een onderscheid gemaakt in 2 soorten ziekten. Welke zijn dat en noem van elk een voorbeeld.

2) Hoe kan je aan een recept zien waarvoor het gebruikt moet worden?

3) Ook aan de dosering zou je kunnen zien voor welke soort ziekte MTX wordt gebruikt. Hoe kan je dit zien?

4) Hoe werkt MTX globaal?

5) Waarom wordt er foliumzuur gebruikt bij MTX? En waarom mag dat niet op dezelfde dag worden ingenomen?

MTX werkt op dezelfde plek als foliumzuur, competitie

Wat weet jij nu over MTX?
Vul je mindmap aan

Biologicals

bij reuma

https://www.medicijnen.nl/het-immuunsysteem-hoe-werkt-dat-eigenlijk

Als jij het meest ideale geneesmiddel zou
moeten maken, welke eigenschappen
zou dit geneesmiddel hebben?

Wat zijn de eigenschappen van een ideaal geneesmiddel?

Neem de oorzaak van de ziekte weg (causale therapie)

Geeft geen bijwerkingen, beïnvloedt geen andere organen/lichaamscellen. 

Biologicals

Biologicals bevatten een eiwit, de werkzame stof is gemaakt door een levend organisme of is afkomstig van een levend organisme. 

Biologische medicijnen onderdrukken de werking van je afweersysteem. Ze remmen de eiwitten die ervoor zorgen dat er een ontsteking ontstaat, zoals TNF of interleukines. Of de cellen die deze eiwitten maken (de T- en B-cellen).

Biologicals worden meestal voorgeschreven aan patiënten met matige tot ernstige reumatoïde artritis die niet reageren op traditionele behandelingen.

Voorbeelden van biologicals

Sinds een aantal jaren worden de TNF-a-antagonisten adalimumab, etanercept en infliximab veelvuldig ingezet bij de behandeling van reumatoïde artritis 

Intussen is het aantal indicaties waarvoor deze middelen kunnen worden gebruikt, aanzienlijk uitgebreid. 

Ze kunnen ook gebruikt worden bij 

- ziekte van Crohn            infliximab

- colitis ulcerosa            etanercept en infliximab

- psoriasis             infliximab

Ziekte van Crohn =infliximab

Biologicals kunnen de symptomen van reuma verminderen en de progressie van de ziekte vertragen, maar ze zijn duur en kunnen bijwerkingen hebben.

Bijwerkingen van biologicals

Omdat je een biologisch medicijn via infuus of onderhuidse injectie toedient, geeft dit soms klachten van de huid op de plaats van de injectie. Denk aan roodheid, zwelling, jeuk, een blauwe plek of pijn.

- Verhoogde gevoeligheid voor infecties   

- Maag- en darmklachten

- Hoofdpijn

- Duizeligheid

- Vermoeidheid

- Een tekort aan witte bloedlichaampjes

- Leverenzymafwijkingen

Aangezien je je immuunsysteen ondrukt levert dit helaas ook bijwerkingen op. 

Verhoogde gevoeligheid voor infecties bijv: luchtweginfectie, blaasontsteking, gordelroos

Soms ontstaat er op de plaats van de injectie pijn of een rode plek. Vooraf en achteraf koelen van de injectieplaats kan klachten verminderen. Daarnaast is het belangrijk om de injectiespuit of injectiepen met de biological ongeveer dertig minuten voor het injecteren uit de koelkast te halen. Een koude injectie toedienen is vaak pijnlijker dan een injectie op kamertemperatuur. Als de ene biological niet werkt, dan is er nog steeds een goede kans dat de volgende wel werkt.

reumanederland.nl

reumanederland.nl

info.mumc.nl

Nakijken van de opdracht 

Afkortingen en recepteisen

Pak je antwoorden erbij. 

Beantwoord de volgende vragen

 

- Wat is een biological?

- Waarin onderscheid een biological zich ten opzichte van een klassiek geneesmiddel?

- Biologicals worden vaak gebruikt bij auto-immuun ziekten. Welke auto-immuun ziekten ken je? En hoe werken biologicals daartegen?

Wat is het voordeel van biologicals en wat zijn de nadelen?

Mocht je nog wat extra uitleg willen over het immuunsysteen, bekijk dan het filmpje. Of eerder klaar zijn..

Vanaf 10.30 uitleg over biologicals.

Vraag 1 Wat is een biological?

Grote complexe eiwitten

Vraag 2 Waarin onderscheid een biological zich ten opzichte van een klassiek geneesmiddel?

 Heel groot en niet chemisch gemaakt

Vraag 4 Biologicals worden vaak gebruikt bij auto-immuun ziekten. Welke auto-immuun ziekten ken je? En hoe werken biologicals daartegen?

RA, psoriasis, , Chron, cu, aastma, allergie,

Binden aan ontstekingseiwit

Vraag 9 Wat is het voordeel van biologicals en wat zijn de nadelen?

Weinig IA’s geen controle

Afweer onwerkzaam door onderdrukking afweersysteem

Allergie-> groep huis, anafylactische shock.

Duur injectie

Informatorium 

Je hebt nieuwe kennis over biologicals opgedaan. 

Kun jij met deze kennis de tekst in het Informatorium beter begrijpen?

DMARD's zijn te verdelen in klassieke DMARD's (ook wel ‘conventional synthetic DMARD’s oftewel csDMARD’s genoemd), 'targeted synthetic DMARD's' (tsDMARD's) en 'biologicals' (ook wel ‘biological DMARD’s’ oftewel bDMARD’s genoemd). 'Biologicals' zijn ontwikkeld voor specifieke doelgerichte therapie die de werking van lichaamseigen stoffen (pro-inflammatoire cytokinen) kan nabootsen of beïnvloeden. Het zijn monoklonale antilichamen of fusie-eiwitten, opgewerkt tegen immuunmediatoren, immuunreceptoren of immuuncellen en/of oplosbare immuunreceptoreiwitten, die worden geproduceerd met behulp van biotechnologische technieken. 'Biologicals' zijn onder andere abatacept, anakinra, de monoklonale antilichamen en de TNF-α-antagonisten. De JAK(januskinase)-remmers (baricitinib, filgotinib, tofacitinib en upadacitinib) zijn ook geregistreerd bij reumatoïde artritis, en worden gerekend onder de tsDMARD’s.

https://kennisbank.knmp.nl/article/Informatorium_Medicamentorum/G972.html#G836

Vanaf  MIDDELEN BIJ INFLAMMATOIRE AANDOENINGEN

Studenten dienen de samenvattingskaart te lezen.  Zij gaan daarna met elkaar in gesprek over wat de goede/foute antwoorden zijn. Zij dienen hun antwoorden te motiveren, zoals zij ook aan patiënten dienen te motiveren. 

Ze dienen op zoek te gaan naar antwoorden>  speurneuzen/uitzoeken.

Evaluatie: wat vond je van deze les?

Ik vond de lesstof erg lastig.

Ik vond de uitleg duidelijk en kan nu uitleggen wat biologicals zijn

Ik vond de les erg saai en ben in slaap gevallen.

Eigen mening, namelijk......