Nectar Hfst 12.2-2 GL

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 4

Programma

- Terugblik

- Leerdoelen

- Lesinstructie

- Zelf aan de slag

- Afsluiting

Wat bedoelen we met isolatie in verband met de evolutietheorie?

1. groepen organismen van dezelfde soort leven samen
2. groepen organismen van verschillende soorten leven samen
3. groepen organismen van dezelfde soort trekken naar elkaar toe
4. groepen organismen van dezelfde soort raken van elkaar gescheiden

Nieuwe rassen kunnen ontstaan door natuurlijke selectie of door kunstmatige selectie.
Wat is een voorbeeld van kunstmatige selectie?

1. Kleurintensiteit van de bloem van een roos
2. Variatie in vleugelkleur bij vlinders
3. Poolvossen zijn wit
4. Verschillende huidskleuren bij mensen

Nieuwe soorten ontstaan door:

1. variatie, natuurlijke selectie en isolatie
2. erfelijke variatie, natuurlijke selectie en isolatie
3. erfelijke variatie, natuurlijke selectie
4. natuurlijke selectie en isolatie

Hiernaast zie je een fossiel van een trilobiet, een geleedpotige die miljoenen jaren geleden in zee leefde.

Vind je deze fossielen op het strand of in de zee of kun je ze ook ergens anders vinden. Leg je antwoord uit.

In de plaatjes hieronder zie je hoe een dinosauriër een fossiel wordt. 

Zet de plaatjes in de juiste volgorde.

Leerdoelen

- Je kunt uitleggen dat verwante soorten uit een gemeenschappelijke voorouder ontstaan zijn.

- Je kunt in het kort beschrijven hoe de mens en andere mensapen verwant zijn.

Verwantschap

• Als je een gemeenschappelijke voorouder hebt dan spreken we van verwantschap.
• Deze verwantschap tussen soorten laat je zien in een verwantschapsschema.
• Hoe dichter de organismen bij elkaar staan hoe meer 
• verwant ze aan elkaar zijn. 

De organismen hebben dezelfde soort eigenschappen

• Als je een gemeenschappelijke voorouder hebt dan spreken we van verwantschap.
  
• Deze verwantschap tussen soorten laat je zien in een verwantschapsschema.
  
• Hoe dichter de organismen bij elkaar staan hoe meer verwant ze aan elkaar zijn.

Verwantschap

Verwantschap

• Als je een gemeenschappelijke voorouder hebt dan spreken we van verwantschap.
• Deze verwantschap tussen soorten laat je zien in een verwantschapsschema.
• Hoe dichter de organismen bij elkaar staan hoe meer 
• verwant ze aan elkaar zijn. 

De organismen hebben dezelfde soort eigenschappen

• Als je een gemeenschappelijke voorouder hebt dan spreken we van verwantschap.
  
• Deze verwantschap tussen soorten laat je zien in een verwantschapsschema.
  
• Hoe dichter de organismen bij elkaar staan hoe meer verwant ze aan elkaar zijn.

De organismen hebben dezelfde soort eigenschappen.

Verwantschap

Verwantschap

Hoe langer iets geleden is hoe verder het naar links staat in een verwantschapschema.

• Alle organismen rechts van de nieuw verkregen eigenschap hebben deze nieuwe eigenschap.
• Op elke "kruising" is er een 

gemeenschappelijke voorouder 
geweest.

• Hoe langer iets geleden is hoe verder het naar links staat in een verwantschapschema.
  
• Alle organismen rechts van de nieuw verkregen eigenschap hebben deze nieuwe eigenschap.
  
• Op elke "kruising" is er een gemeenschappelijke voorouder geweest.

Verwantschap

Overeenkomst in bouw

• Verschillende functies
• Dezelfde bouw
• Gemeenschappelijke voorouder
  

Wanneer spreek je van verwantschap?

1. Als dieren in hetzelfde leefgebied wonen.
2. Als er overeenkomst is in het DNA
3. Als er overeenkomst is in het dieet (wat dieren eten)
4. Als er geen enkele overeenkomst is tussen dieren.

Waar bevindt zich de gemeenschappelijke voorouder

apen en knaagdieren

halfapen en tupaia

knaagdieren en hazen

Hiernaast zie je het verwantschapsthema van een aantal vissoorten.

Welke groep vissen is volgens de stamboom het langst geleden als aparte groep ontstaan? 

1. Petrochromis
2. blauwe regenboogvis
3. Plecodus
4. prinses van Burundi

Aan welke groep vissen is een schubbeneter het meest verwant volgens het verwantschap-schema? 

1. Petrochromis
2. blauwe regenboogvis
3. Plecodus
4. prinses van Burundi

Evolutie van de mens

• in 1983 is werden de fossiele resten van "Ida" gevonden, een "aapachtig wezen". Dit wezen leefde ongeveer 47 miljoen jaar geleden.
• Rond de 16, 10 en 7 miljoen jaar geleden ontstaan er nieuwe aap-achtige wezens. 
• In de afbeelding (een stamboom) zie je dat de Oerang-oetang en de moderne mens minder aan elkaar verwant zijn dan de chimpansee en de moderne mens.
• Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben vertonen verwantschap. Hoe langer geleden ze een gemeenschappelijke voorouder hadden, hoe minder de soorten verwant zijn.

• De mensen die nu leven, hebben een gemeenschappelijke voorouder. Deze leefden ongeveer 300.000 jaar geleden in Afrika.
  

Evolutie van de mens

Mensapen hebben gemeenschappelijke kenmerken zoals:

• een opponeerbare duim (je kunt dingen vastpakken met de duim en andere vingers)

Evolutie van de mens

Mensapen hebben gemeenschappelijke kenmerken zoals:

• een opponeerbare duim (je kunt dingen vastpakken met de duim en andere vingers)

Maar ook verschillen:

• opponeerbare grote teen
• groot hersenvolume
• Stand van het bekken

Evolutie van de mens

7 miljoen jaar geleden een gemeenschappelijke voorouder.

Autralophithecus afarensis - geen opponeerbare teen

Homo habilis - stenen werktuigen

Homo erectus - jagers en vissers, vuur

Homo sapiens - plat gezicht, groot hersenvolume

Zelf aan de slag

Maak opdrachten 15 t/m 23 van paragraaf 12.2

Afsluiting

• Hoe is het leven op aarde ontstaan, welke gebeurtenissen hebben er plaatsgevonden?
• Hoe zijn fossielen ontstaan?
• Leg eens uit wat "verwantschap" betekent.

• Zou je zelf de evolutie van de mens kunnen beschrijven?