Observeren

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Observeren en rapporteren

Waarnemen doe je de hele dag 

(automatisch en onbewust)

Observeren doe je bewust

Waarnemingsfouten:

Onvolledig

Verschillend

Onjuist

waarnemingsfouten

Vooroordelen

Interesses

Emoties, behoeften

Ervaringen

 De 4 G’s spelen je parten:

gebeurtenis, gevoel, gedachte, gedrag

Doelgericht observeren

Wanneer je doelbewust gaat waarnemen spreek je over observeren.

Dat doe je bijvoorbeeld omdat je een vraag hebt. Bijvoorbeeld: ‘Welke activiteiten kan Marcel zelfstandig uitvoeren?’

Observeren doe je om antwoorden te krijgen op je vraag.

Belang van observeren

Gedrag van gedetineerden beter in kaart brengen en de begeleiding beter afstemmen

Je kunt vooroordelen wegnemen

Objectiever naar iemand kijken

Gericht kijken naar een aspect dan ongericht naar heel veel aspecten.

Gegevens worden vastgelegd, zodat je deze later kunt gebruiken, bijvoorbeeld om een besluit te onderbouwen.

Observeren

Objectief betekent waarnemen zonder oordeel, gevoel, verklaring of betekenis.

Subjectief betekent het waarnemen van dingen en mensen vanuit je eigen persoon.

Hoe kom je tot de gewenste objectiviteit

1. een goed toetsinstrument en beoordelingsmodel

 2. een goede training

3. meerdere beoordelaars

 4. goed afsprakensysteem

5. mogelijkheid van opnamen (nogmaals zien, horen…)

Wat is objectief?

Wat zou een valkuil kunnen zijn in objectief observeren?

Je eigen mening als observator

Vooroordelen

Projectie

Je ziet eigenschappen en ideeën van jezelf in de ander. Je projecteert jezelf dan in degene die je waarneemt. Je schrijft de ander jouw eigen gedachten, gevoelens, verlangens en eigenschappen toe. Wanneer je projecteert, ga je te veel van je eigen zelfbeeld uit en beschouw je de ander niet als een uniek individu. Je loopt dan het risico dat je gedrag denkt te zien dat er helemaal niet is of dat je een verkeerde betekenis geeft aan gedrag.

Emotionele betrokkenheid

Halo en horn effect

Zelf tegen gekomen?

Zelf gedaan/ gehad??

basis van één eigenschap ook andere eigenschappen aan een persoon toe te dichten. En omdat we graag gelijk hebben, gaan we in de relatie met deze persoon op zoek naar argumenten om ons gelijk aan te tonen. 

Valkuil

Subjectief waarnemen

Wordt beinvloed door de volgende factoren;

1. jouw referentiekader; normen, waarden en overtuigingen die jij hanteert en vanwaar je handelt
2. interne factoren
3. externe factoren
4. voorkeuren
5. vooroordelen

Professioneel observeren

Vrije observatie: onderdeel van je dagelijks werk, je onthoudt alleen wat je opvalt

Gericht observatie: is doelgericht, bewust, volgens bepaalde methode kijken en waarnemen.

 

voorbereiding observatie

De observatie bereid je voor door antwoord te geven op de volgende vragen:

Wie ga je observeren?

Wat is de onderzoeksvraag?

Op welk gedrag ga je letten?

Hoe ga je observeren (methode)?

Observatiemethode

Kwalitatieve observatie

Kwantitatieve observatie

Continue observatie

Intervalobservatie

Participerend observeren

Niet-participerend observeren

Contextuele observatie

Kwalitatief en kwantitatief

Kwalitatieve observatie: Je kijkt naar de inhoud van het gedrag, inclusief alle nuances ervan. Je kijkt naar het wat en hoe.

Kwantitatieve observatie: Je kijkt naar hoe vaak bepaald gedrag voorkomt

continue en interval

Continue observatie: Je observeert iemand of een situatie voortdurend. Je probeert hierbij zo veel mogelijk te zien en horen. Je kunt dit gebruiken als je weet dat er iets aan de hand is, maar nog niet precies weet wat.

Intervalobservatie: Je observeert iemand of een situatie meerdere keren met tussenpozen, bijvoorbeeld tijdens lunchpauzes.

Participerend en niet-participerend

Participerend observeren

Je observeert terwijl je zelf deel uitmaakt van de situatie waarin je observeert.

Niet-participerend observeren

Je observeert van een afstand, je maakt dus geen deel uit van de situatie die je observeert.

Contextuele observatie

Contextuele observatie: Je observeert de omgeving van de persoon die je wilt observeren, zo kun je kijken welke invloed de omgeving heeft op de geobserveerde persoon.

Observatieplan

Wie ga je observeren?

Wat wil je precies te weten komen?

Wat is het doel dat je hebt met de observatie?

Op welk gedrag ga je letten?

Hoe ga je observeren en welke hulpmiddelen ga je gebruiken?

Wanneer, waar en hoe vaak ga je observeren?

Op welke wijze ga je de verkregen informatie interpreteren en rapporteren?

Wie ga je observeren

Hier geef je een korte beschrijving van de persoon of personen die je gaat observeren. Houd hierbij rekening met de privacy. De vraag waar je een antwoord op wilt hebben is je onderzoeksvraag

Onderzoeksvraag

Een onderzoeksvraag is een duidelijke vraag waarbij iedereen meteen snapt wat er moet gebeuren.

Voorbeeld: Hoe vaak vraagt Sander om een paracetamol? Hoe reageert Peter als je hem vraagt te helpen met opruimen?

Observatiedoel

Wat is het doel dat je hebt met de observatie?

SMART

Gedrag

Op welk gedrag ga je letten? Op welke activiteiten en gedragingen van de persoon ga je letten?

Hulpmiddelen, techniek en methoden

Je bepaalt en omschrijft op welke gedragingen je gaat letten bij je observatie. Je maakt een keuze. Op basis van deze gemaakte keuzes bepaal je de beste manier (methode) van observeren. Bij je observatie gebruik je ook hulpmiddelen. Ook hiervan geef je aan welke dat zijn.

Hulpmiddelen

Beschrijvende observatie:Je schrijft alles op wat je ziet gebeuren en wat te maken heeft met je observatiedoel. Deze registratiemethode gebruik je vaak bij een continue observatie.

Het observatieschema:Dit schema bevat een aantal gedragskenmerken die je kunt aankruisen of turven.

Hulpmiddelen

Overige hulpmiddelen:

een videocamera om het geobserveerde gedrag later terug te kijken

een memorecorder om het later terug te luisteren

een stopwatch (hoe lang je wilt observeren)

pen en papier.

Wanneer, waar en hoe vaak

Wanneer ga je observeren?

Waar ga je observeren?

Hoe vaak ga je observeren?

Rapporteren

Op welke wijze ga je de verkregen informatie interpreteren en rapporteren?

Je gaat de uitkomsten van je observatie verwerken om deze op te nemen in een begeleidingsplan of om deze over te brengen aan je collega’s.

Rapporteren

Functie:

Informeren

Evalueren

Verantwoorden

Continuïteit bieden

Signaleren

Rapporteren

Informeel:

Ervaringen delen

Jouw interpretatie van…

Opvallende zaken delen

Niet methodisch

Vaak mondeling

Rapporteren

Formeel:

Vastgelegd in protocol

Doelgericht

Objectief

Respectvol

Vraaggericht rapporteren

Is meer doelgericht

Is afgestemd op de lezer

Levert bruikbare informatie op

Compact en betrouwbaar

Methodisch en doelgericht

Gestructureerd

Onderscheid tussen hoofd- en bijzaken

Objectieve beschrijving (geef duidelijk aan wanneer het om jouw mening gaat)

Houdt rekening met privacy

aandachtspunten schriftelijk rapporteren

Denk na over wat je opschrijft

Ga na hoe jouw schrijven bij een ander overkomt (begrijpelijk? Interpretatie?)

Schrijf respectvol (zodat persoon of familie het ook kan lezen)

Maak onderscheid tussen feiten en meningen (objectief)

aandachtspunten schriftelijk rapporteren

Woorden als 'steeds', 'erg', 'nogal wat', 'tamelijk', 'voortdurend', 'behoorlijk' moeten zo veel mogelijk worden vermeden.

Logische opbouw -> overzichtelijk en volledig

Taalkundig correct en in tegenwoordige tijd

Geen ik gebruiken – schrijf in derde persoon

aandachtspunten mondeling rapporteren

Beschik je over voldoende kennis en goede communicatieve vaardigheden?

Bereid je voor

Let op een logische opbouw (evt met steekwoorden)

Stem je woordkeus af op de ander

Check of de ander je begrijpt (verbaaal en non-verbaal)

Maak onderscheid tussen feiten en je eigen mening

Geef ruimte voor reactie en vragen

Houdt het kort en vermijd overbodige informatie.

Aandachtspunten mondeling rapporteren

Beschik je over voldoende kennis en goede communicatieve vaardigheden?

Bereid je voor

Let op een logische opbouw (evt met steekwoorden)

Stem je woordkeus af op de ander

Check of de ander je begrijpt (verbaal en non-verbaal)

Maak onderscheid tussen feiten en je eigen mening

Geef ruimte voor reactie en vragen

Houdt het kort en vermijd overbodige informatie.

Rapportagevormen

Overdracht of voorgestructureerd formulier

Rapport of voortgangsverslag

Observatieverslag

Dossier

Dagboek

Geluidsfragment

Video

Privacy bij observeren

De groep en de geobserveerde

Rondslingerende papieren/rapportage

Notatie naam

Digitaal opslaan

Inzagerecht

Vaak mondeling

Dilemma's in de praktijk

Met wie deel je informatie?

Mondelinge overdracht met gedetineerden erbij, of niet?

Wat laat je de gedetineerde lezen?