Thema 6 Gaswisseling en uitscheiding

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Gaswisseling

Het uitwisselen van gassen tussen omgeving en longen
Doel: zuurstof opnemen, koolstofdioxide afgeven
Dit zijn gassen die nodig zijn dan wel ontstaan bij verbranding
Door verbranding krijgt het lichaam energie voor de processen

Binas 83C laat de druk van de verschillende gassen en de hoeveelheid in het bloed zien

Neusademhaling

Voordelen:

• neusharen: grote stofdeeltjes tegenhouden
• neusslijmvlies: buitenste laag: slijm: 

- kleine stofdeeltjes & ziekteverwekkers tegenhouden en lucht vochtig maken, trilharen: slijm naar keel 

• bloedvaten: lucht wordt verwarmd
• reukzintuig: keurt lucht

www.bioplek.org

structuur hemoglobine

opname van zuurstof door Hb als

- hoge concentratie zuurstof aanwezig is

- lage concentratie CO₂ is

- lage temperatuur aanwezig is

- relatief basisch milieu (komt door weinig CO₂, als CO₂ oplost in bloed wordt H₂CO₃ gevormd, wat HCO₃^- wordt + H₃O⁺)

• Hb óf alle 4 plekken met zuurstof gebonden óf geen

afgifte van zuurstof door oxyHb als

- weinig zuurstof aanwezig is

- veel CO2 aanwezig is

- relatief hoge temperatuur aanwezig is

- relatief zure omgeving

www.bioplek.org

Bas 2 Longventilatie

Leerdoelen:

• functie vocht tussen long- en borstvlies kunnen uitleggen
  
• de twee vormen van ademhaling kunnen onderscheiden
• Binas 83A kunnen gebruiken
• Weten dat een spier die zich samentrekt korter wordt en dit gebruiken in een model van ribben

biologiepagina.nl

samenvatting

Er zijn twee manieren van ademhalen: borstademhaling en buikademhaling

Beide berusten op het feit dat de longinhoud vergroot wordt. Dit gebeurt door aanspannen van de buitenste tussenribspieren of aanspannen van het middenrif. Hierdoor ontstaat een onderdruk, waardoor lucht naar binnen gezogen wordt. 

Bij uitademen ontspannen de spieren zich. Hierdoor gaat óf het borstbeen met de ribben naar beneden óf het middenrif omhoog. Er ontstaan een kleinere ruimte, waardoor er overdruk ontstaat en de lucht stroomt naar buiten.

Voor een diepe inademing worden ook de halsspieren gebruikt, voor een diepe uitademing worden de binnenste tussenribspieren ook aangespannen.

plaatsing spieren vraag 6

Bas 3 Ademvolume en ademfrequentie

Leerdoelen:

• begrippen ademvolume, dode ruimte kunnen uitleggen
• Binas 83B kunnen gebruiken
• uit kunnen leggen waardoor ademfrequentie beïnvloed wordt
• ziekten als astma en hyperventilatie kunnen verklaren

Ademvolume Binas 83B

regeling ademfrequentie

Het ademcentrum regelt de activiteit van de ademspieren. Hiervoor zitten er chemoreceptoren in de hersenstam, de wand van de aorta en de wand van de halsslagaders. Deze meten de pCO2. Als er weinig zuurstof in het bloed zit, neemt de gevoeligheid voor CO2 toe. Door sneller en krachtiger samen te trekken, kan de hoeveelheid geventileerde lucht wel 20x zo groot worden.

De rekreceptoren meten de mate van uitrekking, via feedback wordt de inademing gestopt en ga je uitademen.

Bij hyperventilatie gaan personen te snel ademen, waardoor teveel CO2 uitgeademd wordt en het gehalte te laag wordt in het bloed.

vraag 2

pO₂ in longblaasje hoger, pCO₂ in bloed hoger

gaan via diffusie van hoog naar laag

4. pO2 in lichaamscellen in rust: zie onderaan

5. meer dissimilatie, dan meer O₂ verbruikt, dus pO₂ lager

6. groter verschil, dus snellere diffusie

7. meer verbruikt in weefsel, dus minder over in bloed

8. daardoor hogere diffusie in longen

9. 

Bas 4 de lever

Leerdoelen:

• bouw van lever kunnen gebruiken
• functies van lever kennen in homeostase
• functie van lever in stofwisseling kennen

Lever

De lever krijgt zuurstofrijk bloed via de leverslagader en zuurstof-arm maar voedselrijk bloed via de poortader. In de lever wordt onder andere glycogeen opgeslagen, zodat de leverwerking belangrijk is voor de samenstelling van het bloedplasma. De lever is zodoende betrokken bij homeostase. 

Bouw: Binas 82D

Functies lever

• productie en opslag van glycogeen
• handhaven constante bloedsuikerspiegel
• productie en afbraak van cholesterol en lipoproteïnen
• omzetting van suikers en eiwitten in vetten en vetzuurverbranding
• productie fibrinogeen en stollingsfactoren
• productie en omzetting aminozuren

Functies lever vervolg

• omzetten van ammoniak (afbraak eiwitten) in ureum
  
• opslag vitamine A, B₁₂ en D₃ en ijzer
• zorgt voor ontgifting door afbraak en opslag in lever
• afbraak van dode rode bloedcellen naar bilirubine 
• opslag van bloed
• maakt gal om in 12 vingerige darm vet te emulgeren

Nieren en urinewegen 85A

Samenstelling nier 85A

Urine wordt verzameld in het nierbekken en afgevoerd via de urineleiders. Via urine wordt overtollig water en zouten afgevoerd, zodoende hebben de nieren invloed op de osmotische waarde. De hoeveelheid uitgescheiden water staat onder invloed van het hormoon ADH: anti-diuretisch hormoon (anti-uitscheidingshormoon). Dus: hoe meer ADH, hoe minder water met urine uitgescheiden wordt.

Door hoge bloeddruk wordt het vocht met glucose, ionen en ureum uit het bloedplasma in het nierkapsel eruit geperst. Dit heet ultrafiltratie. Dit proces kost geen zuurstof, door het kleinere volume vocht zit er dus relatief meer zuurstof in het bloed.

Kapsel van Bowman

Er wordt per dag 180 l voorurine gemaakt. Veel stoffen worden weer uit de voorurine mbv actief transport gehaald, bijv glucose. Dit proces heet terugresorptie.

De pH van het bloed wordt geregeld door meer of minder CO2 via de longen uit te ademen.

Binas 85B

Binas 85C