§1 De verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Deze les:

• Intro
• Leerdoelen
• Uitleg
•  Opdracht
• Afsluiting

Deze les:

• Intro
• Leerdoelen
• Uitleg
•  Opdracht
• Afsluiting

Wat is een monarchie?

1. Een staat bestuurd door een koning.
2. Een parlementaire republiek.
3. Een democratische regering.
4. Een militaire dictatuur.

Koningen probeerden aan meer macht te komen door ...

centraal bestuur

meer geld in omloop

Staatsgreep

Infrastructuur verbeteren

minder macht edelen

Minderheids volkeren vervolgen

Wat betekent absolutisme?

1. Geen scheiding der machten
2. Vorst heeft volledige macht
3. Vorst is ondergeschikt aan de wet
4. Macht is verdeeld over velen

Wat was een gevolg van absoluut bestuur in Rusland?

1. Grotere politieke vrijheid
2. Democratische hervormingen
3. Versterking van de monarchie
4. Rusland een modern en machtig land

Deze les:

• Intro
• Leerdoelen
• Uitleg
•  Opdracht
• Afsluiting

Leerdoelen

• Ik kan een beschrijving geven van de standensamenleving in het ancien régime.
  
• Ik kan uitleggen dat de Verlichting een nieuwe manier van denken was.
  
• Ik kan met enkele voorbeelden uitleggen dat verlichte denkers nieuwe ideeën hadden over goed bestuur. 

Uitleggen wat ze moeten doen met de leerdoelen. Wanneer ze de begrippen en de leerdoelen goed weten zijn ze goed voorbereid.

Deze les:

• Intro
• Leerdoelen
• Uitleg
•  Opdracht
• Afsluiting

De standensamenleving

De standensamenleving:

1e stand: Geestelijkheid

• Moest bidden voor iedereen.
• Bezette hoge functies in de kerk.

2e stand: Adel

• Verdedigde het land en hielp de koning bij bestuur.
• Bezette hoge functies in leger en bestuur.

3e stand: Overige bevolking (98%)

Bestond uit:

• Rijke burgers (kooplieden, rechters, bankiers).
• Ambachtslieden en winkeliers.
• Loonarbeiders en boeren (onderste laag).

Betaalde alle belastingen.

Boeren moesten vaak herendiensten doen (gratis werken voor landheren).

Leerdoel:

Ik kan een beschrijving geven van de standensamenleving in het ancien régime.

De standensamenleving

Privileges van de geestelijkheid en adel

Hadden voorrechten zoals:

• Geen belasting betalen.
• Bezaten veel grond.
• Bekleedden bijna alle belangrijke functies.

Zo’n situatie, waarin de koning absolute macht heeft en de hoogste standen allerlei voorrechten hebben, is later het ancien régime genoemd (Frans voor: het bestuur van vroeger).

Leerdoel:

Ik kan een beschrijving geven van de standensamenleving in het ancien régime.

Wat is het ancien régime?

1. Bestuur van vroeger
2. Koning heeft absolute macht
3. Gelijke rechten voor iedereen
4. Democratisch bestuur

Wie behoort tot de geestelijkheid?

1. Priesters
2. Handelaren
3. Bisschoppen
4. Boeren

Verlicht denken

Ontstaan van de Verlichting

Wetenschappelijke revolutie (17e eeuw):

• Logisch nadenken en experimenteren → nieuwe kennis.
• Meer vertrouwen in het menselijk verstand.

Hoofdidee:
Met Logisch of rationeel denken (de rede) konden mensen:

• De wereld beter begrijpen.
• De wereld verbeteren.

Deze manier van denken, waarbij mensen met behulp van het menselijk verstand de wereld hoopten te verbeteren, noemen we de Verlichting.

Leerdoel:

Ik kan uitleggen dat de Verlichting een nieuwe manier van denken was.

Verlicht denken

Voorbeelden van verlichte ideeën

Natuurrampen:

• Voorheen: gezien als straf van God.
• Wetenschappers: logische verklaringen en technische oplossingen (bijv. bliksemafleider).

Religieuze tolerantie:

• Iedereen moest vrij zijn om te geloven wat hij wilde.
• Kerken konden niet wetenschappelijk bewijzen dat één geloof juist was.
  
  

Kern van de Verlichting

Kritisch denken:

• Niet zomaar aannemen wat traditie, koning of kerk zegt.
• Belang van onderwijs en discussie:
• Kennis delen en ideeën bevragen.

Leerdoel:

Ik kan uitleggen dat de Verlichting een nieuwe manier van denken was.

Wat is een kenmerk van de Verlichting?

1. Bijgeloof
2. Wetenschappelijk denken
3. Traditionele waarden
4. Rationaliteit

Nieuwe ideeën over goed bestuur

Kritiek op standensamenleving en absolutisme:

• Verlichte denkers vonden dit onrechtvaardig.
• Ieder mens had volgens hen natuurrechten:
  - Recht op vrijheid en bezit.
• Absolutisme en het Franse ancien régime schonden deze rechten.

Leerdoel:

Ik kan met enkele voorbeelden uitleggen dat verlichte denkers nieuwe ideeën hadden over goed bestuur. 

Nieuwe ideeën over goed bestuur

Oplossingen volgens verlichte denkers

Jean-Jacques Rousseau:

• Radicaal: Voorstander van democratie.
• Het volk moest de absolute macht hebben, niet de koning.

Charles de Montesquieu:
Scheiding van machten om machtsmisbruik te voorkomen:

• Wetgevende macht: wetten maken (volksvertegenwoordiging).
• Uitvoerende macht: wetten uitvoeren (koning en regering).
• Rechtsprekende macht: toezicht houden en straffen (rechters).

Leerdoel:

Ik kan met enkele voorbeelden uitleggen dat verlichte denkers nieuwe ideeën hadden over goed bestuur. 

Nieuwe ideeën over goed bestuur

Verspreiding van verlichte ideeën

Reactie van absolute vorsten en kerk:

Verboden boeken, censuur (vooral in Frankrijk).

Ondanks censuur:

• Discussies in koffiehuizen en salons van rijke burgers.
• Kritische artikelen in tijdschriften en kranten.
• Publiek debat ontstond: mensen discussieerden over bestuur en maatschappij.

Leerdoel:

Ik kan met enkele voorbeelden uitleggen dat verlichte denkers nieuwe ideeën hadden over goed bestuur. 

Wat houdt censuur in?

1. Ondersteuning van artistieke expressie
2. Vrijheid van meningsuiting
3. Verbod op openbaar maken van teksten
4. Beperkingen voor toneelstukken en muziek

Deze les:

• Intro
• Leerdoelen
• Uitleg
•  Opdracht
• Afsluiting

Opdracht

Wat: Begrippen puzzel

Hoe: buur

Tijd: 15 á 20 minuten

Klaar: Dalton taken

Uitkomst: Je kan de begrippen van HF 2 uitleggen.

Deze les:

• Intro
• Leerdoelen
• Uitleg
•  Opdracht
• Afsluiting

Afsluiting

Volgende les:

Toets