5.1 Vrijheid en onvrijheid

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

Een land waar de rechten en plichten van burgers én de overheid zijn vastgelegd in de wet. 

Rechtsstaat

Dit kan niet in een rechtstaat!

Boven de wet?

Kenmerken van een rechtstaat

• 1. Er is een grondwet met de belangrijkste rechten en plichten
• 2. Er zijn grondrechten: zoals persvrijheid en godsdienstvrijheid
• 3. Er is rechtsbescherming: de overheid moet zich houden aan de wet *
• 4. Er is onafhankelijke rechtelijke macht *
• 5. Er is een eerlijk democratisch gekozen parlement *

Vraag: de Amerikaanse president kiest zelf rechters uit, is dit goed voor rechtsbescherming?

Wel of niet boven de wet?

Geen rechtsstaat ?

In een autoritaire staat bepaalt één machthebber (of een kleine groep) wat de regels zijn. Zoals bijvoorbeed in dictaturen zoals  Noord-Korea, China en Rusland. 

Autoritaire staat

Land waarin een kleine groep mensen de macht heeft en de regels bepaalt.
Kenmerken:

• Geen eerlijke verkiezingen
• Grondrechten niet altijd nageleefd (voorbeeld?)
• Rechter beslist altijd in voordeel machthebbers.
• Media niet onafhankelijk.

Kortom: je moet vooral niet tegen de machthebbers zijn.

Voorbeelden: Rusland, Saoedi-Arabië, Hongarije(?)

 

Nederland

Tweede Kamerverkiezingen 2023 

• In de grondwet staat de vrijheid van meningsuiting, mensenrechten en democratie centraal.
• Iedereen met met een Nederlandse nationaliteit van 18+ mag stemmen.
• Iedereen mag in aanloop naar de verkiezingen een politieke partij oprichten en zich verkiesbaar stellen.

Syrië

Verkiezingen van 2021

• In de grondwet staat de vrijheid van meningsuiting, mensenrechten en democratie centraal. Máár volgens mensenrechtenorganisaties is dat in de praktijk anders.
• Alleen mensen die in gebieden wonen die onder controle staan van president Assad mogen stemmen.
• Alleen Syriërs die de afgelopen tien jaar aaneengesloten in Syrië hebben gewoond, kunnen zich verkiesbaar stellen.
• De twee tegenkandidaten die het tegen Assad opnemen, zijn zorgvuldig gekozen door het regime .

Kaart uit: 2020

volledige democratie

autoritair regime

Democratie is niet vanzelfsprekend

Bekijk en bespreek de kaart

Het merendeel van wereldbevolking leeft niet in een (volwaardige) democratie. Het is dus best bijzonder dat Nederland een democratie is.

Op deze kaart hebben we Nederland en Syrië uitgelicht. Door op de hotspots te klikken krijgen de studenten inzicht in de verschillen tussen deze twee landen.

Optioneel:

Je kunt aan de studenten vragen wat de kenmerken van democratische en niet-democratische landen zijn. Of bespreek wat hen opvalt aan deze kaart.

Deze kaart is opgesteld in 2020 door The Economist Intelligence Unit.

Aan de slag en  nieuws

Maken in je werkboek: 5.1 

Laatste 10 min nieuws kijken 

nos.nl