Les 4: H4 Beeldende kunst

• Kunst Algemeen
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4-6

H4: Beeldende kunst

Invalshoek schilderkunst

Startvragen H4 (schilderkunst)

1. Leg uit wat een emblemata is

2. Wat is een allegorie

3. Noem drie genres in de schilderkunst

4. Wat is een tronie

maak daarna de vragen op het blad dat je gekregen hebt bij de 

start

prenten die voorzien zijn van een spreuk en korte verklarende teksten.

voorbeeld van emblemata van P.C. Hooft

een personificatie van een abstract begrip

stilleven, landschap, historiestuk, portret, genrestuk

Een portret van een anoniem model die over het algemeen gemaakt wordt als studie voor de kunstenaar. 

vb. Malle babbe, Meisje met de parel

1. Meubels, schilderijen, familiewapens

2. Calvinisme

3. Nee

4. aards verblijf is tijdelijk en leven is kwetsbaar

5. sind Lucasgilde

6. vreemde exotische voorwerpen

7 niet waar

8. Bier, water was niet veilig

9. inpoldering, microscoop, duikboot, lichtgolftheorie

10. stadsbijaards, camera obscura, machinerie in theater

Onthoud

• Nederland calvinistische basis maar tolerant naar anderen

• Nederland = multicultureel en op de wereld gericht

• Andere wereldmachten (Spanje, Italië, Portugal e.d.) zijn katholiek 

• Nederland was (relatief) welvarend

Vloer van burgerzaal

paleis op de dam

Amsterdam

Gematigdheid, woord staat centraal. 

Gevolg is dat men zoekt naar een vorm van kunst die wel verfraaid maar niet overdreven is. En zeer gematigd met christelijke afbeeldingen.

Nederlanders komen in aanraking met vele culturen en ideeën. --> deze beinvloeden de kunstenaars die op zoek zijn naar de 'Nederlandse' stijl

Nederlanders hadden geld. Vanuit religie wilde men hun geloof ook beleiden er werd daardoor ook geld uitgegeven voor 'moraliserend' werk dat past bij de waarden van de maatschappij

Stijlen

• Historiestuk
  
• Portretten
  
• Genrestukken
  
• Landschappen
  
• Stillevens
  

Welk historiestuk is niet bijbels qua voorstelling?

a. Christus en de overspelige vrouw -G. van den Eeckhout 

     1650 - 1674 - 66x82cm

b. Thobias met de engel en de vis -T. Lastman 

     1610 34,4 x55 cm 

c. Bileam en de ezelin - R. van Rijn

     1626, 63 × 47 cm

d. Andromeda aan de rots geketend- R. van Rijn

     1631 34x24 cm

1. 
2. 
3. 
4. 

Kenmerken historiestukken

Voorstelling

• Mythologisch
• Bijbels (oud testament)

Vormgeving

• Klein formaat
• Clair obscure (caravagisme)
• Grove toets (Rembrandtisme)
• Bruin/gele tint (rembrantisme)

Vlucht naar Egypte

Rembrandt van Rijn

1627

24x34 cm

Zelfportret

Groepsportret

Tronie

Familieportret

Kenmerken portretten

Voorstelling

• Beheerste houding
• Kleding representeert beroep/rijkdom
• Let op symbolen

Vormgeving

• Diverse formaten (kosten afhankelijk)
• Rembrandt -> dynamische compositie
• kan clair obscure (caravagisme) 

Portret van Jacob Cats

Adriaen Pietersz. van de Venne

1618

15x12 cm (tekening)

tip

Let op de bedoeling van de opdrachtgever!

00:00

Onthoud welke taferelen je ziet...

01:00

Welke taferelen zag je?

Kenmerken genrestukken

Voorstelling

• gewone leven/volkse taferelen
• moraliserend (ora et labora)

Vormgeving

• lichtval
• verfijnd (blijf bij je stiel)
• klein formaat

De spinster

Nicolaes Maes

1650 - 1660

63x55 cm

tip

Let op de bedoeling van de opdrachtgever!

lage horizon

hollandse lucht

Gebouwen die bestaan en/of geinspireerd zijn op italiaanse klassieke gebouwen

Molen bij wijk bij duurstede

Jacob van Ruysdael

1668-1670

83 × 101 cm

Vanitas

Pronkstilleven

Jachtstilleven

Bloemstilleven

Bron: rijksmuseum

Stillevens kenmerken

Voorstelling

• kijk goed wat de symbolische betekenis kan zijn
• Vanitas = Vergankelijkheid 

Vormgeving

• lichtval
• verfijnd (blijf bij je stiel)
• divers formaat
• Check de compositie (ivm dynamiek)

Bekijk dit filmpje voor uitleg over Vanitas

https://www.youtube.com/watch?v=tMOpguZWkPc

Kandelaar/brandende kaars: 

Tijdelijkheid van de tijd op aarde -> de kaars brandt op zoals ook het leven zal eindigen

(leeg) Glas

ijdelheid, tijdelijkheid -> het glas is leeg maar wel mooi en duur. Het gaat er niet om dat het er mooi uit ziet, het is leeg net zoals je leven wat nog zo mooi kan zijn, het is ook eindig.

Boeken:

ijdelheid, tijdelijkheid en zinloosheid van het aardse -> al leer je en weet je nog zo veel, het leven is maar tijdelijk, wees niet te ijdel op je kennis weet dat het eindig is (momento mori)

Schedel:

tijdelijkheid -> je gaat dood, hier staat de schedel symbool voor

Sleutel: 

tijdelijkheid en zinloosheid van het aardse -> de sleutel verwijst naar de hemelpoort

Vondel - Kinder-lyck

Constantijntje, 't zaligh kijntje,

Cherubijntje, van om hoogh,

D'ydelheden, hier beneden,

Vitlacht met een lodderoog.

Moeder, zeit hy, waarom schreit ghy?

Waarom greit ghy, op mijn lijck?

Boven leef ick, boven zweef ick,

Engeltje van 't hemelrijck:

En ick blinck 'er, en ick drincker,

't Geen de schincker alles goets

Schenckt de zielen, die daar krielen,

Dertel van veel overvloets.

Leer dan reizen met gepeizen

Naar pallaizen, uit het slick

Dezer werrelt, die zoo dwerrelt.

Eeuwigh gaat voor oogenblick.

Schedels, die herinneren aan de zekerheid van de dood; rotte vrucht (bederf); bellen (de beknoptheid van het leven en de plotselinge dood); rook, horloges en zandlopers (de beknoptheid van het leven); en muziekinstrumenten staan voor de beknoptheid en de vluchtige aard van het leven. Fruit, bloemen en vlinders worden op dezelfde manier gebruikt. Een gepelde citroen was, net als het leven, aantrekkelijk om naar te kijken, maar bitter van smaak.

Beeldhouwkunst

• Relatief weinig -> duur (geen grondstof) -> witjes

Indien wel

• Klassieke inspiratie
• Allegorieën

BESTUDEER HET PALEIS OP DE DAM!!!!

Allegorie van de lente

Jacob de Wit

1751

217x145 cm

Het reusachtige beeld bovenop het fronton stelt de Vrede voor. Het beeld refereert aan het vredesjaar 1648, tevens het stichtingsjaar van het gebouw. Zij draagt twee vredessymbolen: de olijftak en de staf van Mercurius. De Vrede wordt geflankeerd, op de hoeken van het fronton, door de Voorzichtigheid (Prudentia) en de Gerechtigheid (Justitia). Het timpaan laat de welvaart zien die uit de vrede voortkomt. Zeegoden waaronder Neptunus, omringd door zeewezens waaronder zeepaarden, betuigen hulde aan de Amsterdamse stedemaagd, uitgebeeld als een antieke godin, met een keizerskroon op het hoofd.

fronton1.jpg (65091 bytes)

Boven op het fronton zie je het beeld van de VREDE. Dat verwijst naar het eind van de 80- jarige oorlog, en naar het Goddefijk gebouw: de Vredestempel. De personificatie van de Vrede heeft 2 vredessymbolen in de hand: een olijftak en de Mercuriusstaf Aan haar voeten staan hoornen des overvloeds ( overvloed =gevolg van vrede).

Aan weerszijden van de Vrede staan 2 hoofddeugden: de Voorzichtigheid en de Gerechtigheid.

Op het tympaan zie je de Amsterdamse stedenmaagd . Ze draagt de kroon, geschonken door de Oostenrijkse keizer Maximiliaan. Ze heeft de vredesstaf in haar hand en 2 leeuwen aan haar voeten. Links: de zeegod Neptunus met de drietand. Verder tritons op zeepaarden. Nereiden huldigen de Stedemnaagd met olijfkransen. Dit geheel hee:ft een betekenis: Het verwijst naar de wereldzeeën die de Stedenmaagd van Amsterdam eren. De wereldzeeën die bevaren worden door schepen uit de Republiek, vooral uit Amsterdam, dat het grote centrum is voor de scheepvaart en handel.

vrede

gerechtigheid

voorzichtigheid

Stedenmaagd

Voorzijde

Op het fronton aan de achtergevel aan de Nieuwezijds Voorburgwal staat torst Atlas de wereldbol. Op de hoeken staan de Gematigdheid (Temperantia) en Waakzaamheid (Vigilanza). In het timpaan is opnieuw de stedemaagd uitgebeeld. Aan haar voeten zitten de de riviergoden Amstel en IJ. De stedemaagd strekt haar armen uit om de schatten van de vier, toenmalig bekende, werelddelen in ontvangst te nemen. Europa staat links, Azië rechts, Afrika helemaal links en Amerika helemaal rechts. Om duidelijk te maken hoe de handelsgoederen Amsterdam, het middelpunt van de wereld, bereikten, is achter de stedemaagd een handelsschip te zien.

Atlas

Gematigheid

Waakzaamheid

Huiswerk

• Rond je aantekeningen af
• Maak je huiswerk (zie teams)

+ challenge, bouw een vanitas stilleven thuis en maak er een foto van (neem mee volgende les)

Maak een foto van één bladzijde van je aantekeningen van vandaag