Bi-3H-12.1 Eigenschappen doorgeven (Paulien)

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.1 Eigenschappen doorgeven

Wat weet je nog?

Het genotype van een organisme komt tot stand op het moment van de bevruchting.

1. juist
2. onjuist

Celdifferentiatie en celspecialisatie ontstaat door

1. De verschillende genen die op het DNA voorkomen
2. Het eiwit dat de regelgenen maken
3. De soort cel waarin het DNA zit
4. een schakelaar in je lichaam die uit of aan staat

Zowel bij de chimpansee als bij de egel bevatten de celkernen 48 chromosomen. Chimpansees en egels hebben hetzelfde fenotype.

1. juist
2. onjuist

In de kern van een cel van een kat zitten 19 chromosomen.
Deze cel is een geslachtscel.

1. juist
2. onjuist

Alle zaadcellen van een man bevatten dezelfde erfelijke informatie.

1. juist
2. onjuist

Hoeveel chromosomen zitten er in de kern van een eicel van de mens?

1. 15
2. 23
3. 30
4. 46

In een eicel van een oeverkruidplant bevinden zich 12 chromosomen.
Hoeveel chromosomen bevinden zich in een cel van een wortel van zo'n plant?

1. 24
2. 12
3. 6

1. Een geslachtscel van de mens bevat 46 chromosomen.
2. De eicel bevat erfelijke eigenschappen van de moeder

1. 1: waar 2: niet waar
2. 1: niet waar 2: waar
3. beide waar
4. beide niet waar

Een dier dat ontstaan is via klonen:

1. Heeft de helft van DNA van de vader en de helft van de moeder
2. Heeft DNA van 2 moeders
3. Heeft het DNA van 1 ouder

1 Genen in een huidcel van een foetus zijn gelijk aan de genen in de bevruchte eicel
2. Genen in lichaamscellen komen voor in paren.

1. beide waar
2. beide niet waar
3. 1 waar 2 niet waar
4. 1 niet waar 2 waar

Er vindt celdeling plaats om spiercellen te maken. Is dit mitose of meiose

1. Mitose
2. Meiose

12.1 Eigenschappen doorgeven

0

12.1 Leerdoelen

Na de les:

-Kun je uitleggen hoe je aan je eigenschappen komt die je ouders niet hebben

-Kun je het genotype noteren

-Kun je aangeven hoe de nakomelingen eruit zien

-Kun je uitleggen wat intermediair overerven en codominantie zijn

12.1 Begrippenlijst

-genotype- homozygoot-heterozygoot-Dominant-recessief

-homozygoot dominant=AA/heterozygoot=Aa/homozygoot recessief=aa

-intermediair fenotype-  co-dominantie

Herhaling belangrijke begrippen:

Chromosomen- DNA - Genen

Geslachtschromosomen (bepalen je geslacht XX of XY)

Fenotype = uiterlijk (blauwe ogen, spitse neus, krullend haar)

Genotype = AA of Aa of aa (in tweetallen gekregen van ouders)

Van ieder chromosomenpaar krijg je:

 

1 chromosoom van vader 

1 chromosoom van moeder

Karyogram/chromosomenkaart

Dit noemen we allelen voor het gen voor haarkleur

Allel: "versies" van het gen (dus blond en zwart zijn twee "allelen", en blauwe ogen/bruine ogen zijn twee allelen)

Zwart is dominant over blond, daarom zwart haar

= zwart

= blond

fenotype	Genotype
Dominant	AA of Aa
Recessief	aa

Dus die weet je zeker!

Wat kan het genotype zijn?

Bruin (A) haar is dominant over blond (a) haar.

Krullend haar (R) is dominant over stijl haar (r)

Welke genotype hebben deze kinderen ?

Wat kan het genotype zijn?

Bruin (A) haar is dominant over blond (a) haar.

Krullend haar (R) is dominant over stijl haar (r)

Welke genotype hebben deze kinderen ?

aarr                     A?rr                     aaR?                  A?R?   

                         Aarr of AArr    aaRR of AARr                  

Wat kan het fenotype zijn?

Bruin (A) haar is dominant over blond (a) haar.

Krullend haar (R) is dominant over stijl haar (r)

Welk fenotype hebben deze kinderen ?

1	2	3	4	5	6	7
AARR	AaRr	aaRr	aaRR	AArr	Aarr	aarr

Wat kan het fenotype zijn?

Bruin (A) haar is dominant over blond (a) haar.

Krullend haar (R) is dominant over stijl haar (r)

Welk fenotype hebben deze kinderen ?

1	2	3	4	5	6	7
AARR	AaRr	aaRr	aaRR	AArr	Aarr	aarr

Kruisingsschema's maken

1. Haal uit de tekst de fenotypes en genotypes van ouders
2. Schrijf de genotypes op (en eventueel de fenotypes) van de ouders (P)
3. Schrijf op welke allelen ze door kunnen geven (in voortplantingscellen)
4. Maak een 3x3 tabel. Schrijf in de eerste kolom de allelen van de ene ouder en in de eerste rij die van de ander
5. Vul de tabel in door rijen en kolommen te combineren
6. Schrijf de mogelijke genotypes van de nakomelingen (F1) op, met de kans dat die voorkomt
7. Schrijf daaronder de mogelijke fenotypes van de F1, met de kans dat die voorkomen.

Kruisingsschema's

Fred heeft zwart haar. Hij is heterozygoot voor haarkleur, want zijn moeder had blond haar. Francine is blond. Zwart haar is dominant over blond haar.

Fred en Francine willen een kindje krijgen. Hoe zien hun kinderen er mogelijk uit? Hoe groot is de kans op elk mogelijke uiterlijk?

Fred

• Fenotype: zwart haar (heterozygoot)

• Genotype: Aa

Francine

• Fenotype: blond haar

• Genotype: aa

Fred

• Fenotype: zwart haar (heterozygoot)

• Genotype: Aa

Francine

• Fenotype: blond haar

• Genotype: aa

	a	a
A
a

Fred

Fenotype: zwart haar
(heterozygoot)

Genotype: Aa

Francine

Fenotype: blond haar

Genotype: aa

	a	a
A	Aa	Aa
a	aa	aa

2/4 (50%) kans op Aa, dus op zwart haar

50% kans op aa, dus op blond haar

Nu jullie!

Ab en Trijn willen een kindje. Allebei zijn ze heterozygoot voor de oogkleur. Ze hebben allebei bruine ogen. Het gen voor bruine ogen schrijf je met een "A" voor dominant of "a" voor recessief.

Ab

Fenotype: bruine ogen (heterozygoot)

Genotype: Aa

Trijn

Fenotype: bruine ogen (heterozygoot)

Genotype: Aa

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

3/4 (75%) kans op AA of Aa, dus op bruine ogen

25% kans op aa, dus op blauwe ogen

Genotype: 1:2:1

12.1 (Huis)werk

10 minuten in stilte opdracht 6 en 7 maken

"M.12.1 Opdr.: 1, 2 t/m 6, 7 t/m 11, 12, 13 t/m 16,

(17),(18), 19, (20), 21, 22, (23 t/m 25) 

Samenvatten blz. 142 opdr 1 t/m 5

De opdrachten (tussen haakjes) zijn oefeningen die je maakt als de vorige opdracht hierover niet goed was.

Onvolledig dominant: Beide fenotypen zijn even sterk

 

Intermediair: Beide fenotypen komen tot uiting 

Intermediair fenotype

Intermediair fenotype:

Wat zijn de genotypen van deze kippen?

Intermediair fenotype:

Wat zijn de genotypen van deze kippen?

X^zX^z

X^wX^w

X^wX^z

X^wX^z

X^zX^z

X^wX^z

X^wX^w

X^wX^z

Co-dominantie

Meerdere allelen zijn dominant. 

Beide dominante allelen komen
tot uiting in het fenotype

Het is dus geen mengvorm!

Bijvoorbeeld: 

Bloedgroepen: AB0

Wat is het genotype
van elke bloedgroep?

Bloedgroepen: AB0

Wat is het genotype
van elke bloedgroep?
A: I^AI^A of I^Ai

B: I^BI^B of I^Bi

AB: I^AI^B

0: ii

Dus wat is het fenotype?

12.1 (Huis)werk

M.12.1 Opdr.: 1, 2 t/m 6, 7 t/m 11, 12, 13 t/m 16,

(17),(18), 19, (20), 21, 22, (23 t/m 25) 

Samenvatten blz. 142 opdr 1 t/m 5

De opdrachten (tussen haakjes) zijn oefeningen die je moet maken wanneer de vorige opdracht hierover niet goed was.