Herhaling 1e klas Taalkundig ontleden (oefenzinnen)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Overzicht taalkundig ontleden

Woordsoorten
2TH+2HV+2G

Welke woordsoorten
ken je allemaal nog?

Welke woordsoorten hebben de woorden tussen haakjes?

(De) hond gaat naar (een) kennel.

Lidwoorden                                                  de, het, een

Hoort altijd bij een ZN dat erachter staat!

 

= Bepaald lidwoord
= blw
- de + het

Onbepaald lidwoord
= olw
- een
- als je het kunt uitspreken als 'n 

Er kan maar een iemand de winnaar zijn.

Is het een vogel of een vliegtuig?

Welke woordsoorten hebben de woorden tussen haakjes?

(Barry) gaat al (eeuwen) niet meer met zijn (oma) naar (Plopsaland).

Zelfstandig naamwoord (ZN)

Namen van zelfstandigheden

- Je kunt er een lidwoord voor zetten
- Je kunt er meestal enkelvoud of meervoud van maken

- Je kunt er meestal een verkleinwoord van maken

- Bijna alles met een hoofdletter is een ZN

Wat zijn de bijvoeglijk naamwoorden uit onderstaande zin?

Het kleine meisje is verdrietig, omdat haar stomme broertje haar sloeg.

Bijvoeglijk naamwoord (BN)

Zegt iets over een ZN

- Staat direct vóór een ZN.                   
Het grote huis.
OF
- Staat als een naamwoordelijk deel van het gezegde
Hij is altijd erg vervelend.

Tip!

Denk er een ZN achter. Lukt dat? Dan is het een BN!

Noem zoveel mogelijk voorzetsels.

Voorzetsel (VZ)

Woordjes die je vóór een LW en een ZN kunt zetten.

VZ
vanwege
tijdens
voor
door  

over            ...

LW
de
het
een

ZN
feest
dokter
kast
vriend
kooi            ...

+

+

! Het afgesplitste deel van het ww is géén VZ, maar een BW ! (Ga ik door naar de 2e klas?)
!'te' voor een ww is altijd een VZ (Ik heb al een tijdje niets meer te eten.)

Hoe noem je de woordsoorten die tussen haakjes staan?

(Ze) zegt altijd tegen (mij) wat (hij) wil eten.

Persoonlijk voornaamwoord (PSV)

Duidt iets of iemand aan. Zorgt voor variatie in woorden.

ik

hen

jij

hem

we

zij

wij

ons

je

Het konijn is vandaag doodgegaan, ook al leek het zo gezond.

Twijfel je of het een PSV is? Vervang het door een naam! Kan dat? PSV!

Hij heeft heel goed zijn best gedaan vandaag.

(Mauro) heeft heel goed zijn best gedaan vandaag. 

mij

hij

jullie

het

u

ze

Maak een zin met daarin een bezittelijk voornaamwoord (BZV). Zet het BZV tussen haakjes.

Bezittelijk voornaamwoord (BZV)

Staat altijd vóór het woord waar het bij hoort (vaak een ZN)!

hun

zijn

jouw

mijn

jullie

haar

uw

onze

je

Heb je tijdens onze vakantie mijn cadeau aan haar vriend gegeven?

Hoe noem je de woordsoorten tussen haakjes?

(Dat) irritante ratje wil alleen maar op (deze) zolder zitten.

Aanwijzend voornaamwoord (AV)

Staat altijd vóór het woord waar het bij hoort (vaak een ZN)!
Staat vaak in de plaats van een LW.

dergelijk

dergelijke

die

deze

dat

dit

dezelfde

zulk

zulke

                                     Deze mensen hebben altijd zulke kleren aan.
                                         av        zn                                        av         zn 

zo'n

Er zijn maar vier vragende voornaamwoorden.
Noem ze allemaal!

Hint: ze beginnen allemaal met een 'w' en staan vooraan in vraagzinnen

Vragend voornaamwoord (VRV)

De vier VRV's: wie, wat, welk(e), wat voor (een)

- Staat vooraan een vraagzin.                   
  Welke boeken neem je mee naar school vandaag?
OF
- Je kunt ze vooraan een vraagzin zetten
   Kun je mij vertellen wat voor telefoon jij hebt?
   > Wat voor telefoon heb jij?

Hoofdtelwoord

Rangtelwoord

eerste

zoveelste

vijf

honderd

honderdste

veel

weinig

middelste

Telwoord (TW)

Geven een aantal of rangorde (volgorde) aan

veel, weinig, zes, zeven, acht, miljoen, verscheidene, alle, ...

eerste, laatste, middelste, zoveelste, hoeveelste

hoofdtelwoord (HTW)

rangtelwoord (RTW)

Wat zijn de werkwoorden in onderstaande zin?

De gebroken lamp is sinds gisteren verwoest.

Hoe wist je dat dat de werkwoorden waren?

De gebroken lamp is sinds gisteren verwoest.

Werkwoorden (WW)

Een werkwoord geeft een handeling aan. 

Het maakt duidelijk wat er gebeurt of wordt gedaan.

Een werkwoord kun je vervoegen, dus:
- Veranderen van getal of persoon (ik loop, hij loopt, wij lopen) 
- Veranderen van tijd (ik loop, ik liep)

! Zet alle werkwoord achter elkaar om je antwoord te checken !

Vanaf hier: alleen 2HV

Hij (zou) later piloot (willen) (worden).

De werkwoorden staan tussen haakjes. Maak nu onderscheid: wat is het hww, het zww en het kww?

HWW - ZWW - KWW

1. Wat zijn de werkwoorden in de zin?

2. Wat is het belangrijkste werkwoord?
     Voltooid deelwoord    Infinitief    Persoonsvorm


3. Is dat werkwoord een KWW of een ZWW?
4. De rest van de werkwoorden zijn HWW's!

Hij zou later piloot willen worden.
      hww                         hww     kww

Koppelwerkwoord (kww)

Zelfstandig werkwoord (zww)

- zijn, worden, blijven, blijken, lijken, schijnen, heten, dunken, voorkomen

- Kun je vaak niet uitbeelden.

- Hoedanigheid of eigenschap

Hij is dokter.
Sneeuwwitje is koningin geworden.

- alle andere werkwoorden

- Kun je vaak wél uitbeelden. 

- Handeling of plaats

Hij is buiten.
De koningin heeft me gebeld.

Hoe vind je de eigenschap?

Stel de vraag die je bij redekundig ontleden ook stelt om het naamwoordelijk deel van het gezegde te vinden:
wie/wat + gezegde + onderwerp?

Hulpwerkwoord (HWW)

- Kunnen met meerderen in een zin staan.
- Kunnen niet zonder een koningin.
- Zijn nooit het belangrijkste (werkwoord) in het verhaal.

Wie zou dat gedaan kunnen hebben? HWW - ZWW - HWW - HWW
Hij zou daar ziek geworden zijn. HWW - KWW - HWW

Voegwoord (OV/NV)

Het woord dat zinnen (of woorden) aan elkaar voegt. 

Nevenschikkend voegwoord
- verbindt twee gelijke delen met elkaar
- en, maar, of, want, dus

Onderschikkend voegwoord
- verbindt twee ongelijke delen met elkaar
- aangezien, als, dat, doordat, hoewel, mits, nadat, of, enz.

Aangezien we wilden winnen, stelden we de sterkste spelers op.

Hij is in gevaar, maar dat komt niet door jou en mij.

1. Samengesteld of enkelvoudig?

Extra stap voor samengestelde zin:

* Voegwoord (OV-NV) 

2. Werkwoorden    (HWW-ZWW-KWW)
3. Lidwoorden                         (OLW-BLW)

4. Zelfstandig naamwoord              (ZN)
5. Bijvoeglijk naamwoord                (BN)
6. Voorzetsel                                          (VZ)
7. Persoonlijk voornaamwoord    (PSV)
8. Bezittelijk voornaamwoord     (BZV)

9. Aanwijzend voornaamwoord     (AV)
10. Vragend voornaamwoord      (VRV)
11. Bijwoord                                            (BW)
12. Telwoord                            (HTW-RTW)
13. (andere voegwoorden)       (OV-NV)

Hoofdzin en bijzin zoeken

• Probeer een woord tussen het ow en de pv te zetten.
  Kan dat? Bijzin
  Kan dat niet? Hoofdzin

• Strategie 2:
  Maak een vraagzin. De hoofdzin komt vooraan te staan.