Aanvankelijk lezen def

• Communicatie
• HBO
• Studiejaar 2

Aanvankelijk lezen 

Na deze workshop

heb je ervaren hoe het is om te leren lezen; 

kun je uitleggen wat het doel van leren lezen is;

kun je verschillende leesvormen inzetten in groep 3; 

heb je handvatten gekregen om te ondersteunen in het leesonderwijs

Wat wordt bedoeld met aanvankelijk lezen?

Fasen in aanvankelijk lezen (en spellen)

Fase 1: de klankzuivere fase

Fase 2: de niet-klankzuivere fase

Doel van leren lezen is om zo snel en zo goed mogelijk leren begrijpen wat je leest (Van Koeven&Smits, 2024). 

Leestechniek is een middel dat leerlingen helpt om teksten te ontcijferen.

Duur: 6 tot 12 weken. Op scholen 1 jaar. 

Leesonderwijs moet efficiënt zijn. In het begin zijn alle leerlingen gemotiveerd. Worden er na 3 maanden te weinig vorderingen gemaakt dan verliezen leerlingen enthousiasme. Oefeningen worden saai. 

Duurt het langer om de leeshandeling te beheersen dan kan er faalangst ontstaan en wordt lezen vermeden. 

Daarom snel de leestechniek aanleren en onmiddellijk intensieve hulp inzetten. 

Fase 1 of de klankzuivere fase

Lezen van klankzuivere woorden:

woord zien ->onderscheiden tekens -> klanken aan tekens koppelen -> woord verklanken

Wat lees je hier? 

Denken: alleen

Delen: overleg in tweetallen

Uitwisselen: met de groep 

Trainer deelt oefenblad uit en ieder mag gaan decoderen. 

Grafemen en fonemen

Wat zijn grafemen en fonemen?

Grafemen: letters en lettercombinaties <a>, <b>, <ch>

Fonemen: klanken

Let op: in het Nederlands kan een letter meerdere klanken hebben, zoals a als <ah> en <aa>

Een klank kan aan meerdere letters worden gekoppeld, zoals de <t>klank in paard en in pot.

Filmpje als optie. Duurt vrij lang en is ingesproken door een mevrouw uit Vlaanderen. 

Kan zelfstandig worden bekeken. 

Dus...deelvaardigheden aanvankelijk lezen

Klanktekenkoppeling

Auditieve analyse

Auditieve synthese

Losse deelvaardigheden oefenen is geen goed idee. 

Fase 1 duurt tot alle letters zijn aangeleerd (in methodes tot M3). 

Doelen:

correct benoemen van een groot deel van de aangeboden letters;

semi-fonetische spelling met de aangeboden letters;

interesse voor boeken;

correct decoderen van nieuwe mkm-woorden (klankzuiver).

Eerste doel: goed tot decoderen komen, nog geen nadruk op tempo. 

Leerkracht doet daarnaast:

Veel voorlezen (doorgaande lijn prentenboekentaal);

dagelijks voorlezen kinderboeken met rijke taal: ook voor ontwikkeling leesbegrip. 

Oefenen met letters

• bied letters, klanken en woorden altijd samen aan en oefen minimaal 2 x 10 minuten per dag;
• multisensorieel aanbieden van letters, bijv. dmv het klankgebarenalfabet
• Betrek emoties en humor (breinleren) mbv Spreekbeeld (Vonk, 2004) of alfabetboeken
• lezen van zoveel mogelijk mkm- woorden
• letters als b en d niet los aanbieden, zeg tijdig voor. Lees deze letters in woorden en zinnen
• letters oefenen in werkboekjes en flitsen van losse letters en woorden heeft geen zin
• eigen productie laten maken rondom de geleerde letters 
• letters schrijven
• werkboekjes leiden niet tot leren lezen
• zuinig omgaan met materialen

Flitsen is een toetsende activiteit. Zwakke leerlingen gaan niet leren door het flitsen. 

Fase 2 of de niet-klankzuivere fase

Tot leerlingen teksten met een- en tweelettergrepige woorden kunnen lezen (E3)

Doel: zelfstandig en enthousiast boeken lezen

Door middel van (naast de methode):

2 keer per dag voorlezen (oefenen begrijpend luisteren)

Zelfstandig lezen

Hardop lezen (duolezen, koorlezen, theaterlezen, etc...)

Nieuwe boeken presenteren

Leerlingen helpen kiezen uit boeken

Tijd inplannen voor vrij lezen

Boekreclames laten houden

Steeds sneller lezen van steeds langere woorden in betekenisvolle teksten. 

Niet meer losse letters oefenen in deze fase. 

Met zwakke lezers: teksten lezen. 

Oefenen op woordniveau kan, maar in traag tempo met nadruk op decoderen + het laten schrijven van deze woorden. 

Tempo problemen: ondersteund lezen inzetten.

Kort iets over DMT en AVI:

AVI teksten lezen: altijd doortoetsen tot het hoogste instructieniveau. 

DMT: signaleringsinstrument.

Tips voor SBO:

Hanteer aangepaste instructieniveaus met minder strenge normen. 

Ondersteunen in fase 2

Leerlingen vallen uit op tempo: oefenen op tekstniveau

Aanpak: ondersteund lezen

Ondersteund lezen is koorlezen (simultaan lezen leerkracht en leerlingen) en voorlezen door leerkracht, nalezen door de leerlingen.

Maar wij hebben een (goede) methode

Centraal staat het lezen van zo veel mogelijk letters, woorden, zinnen en teksten. 

De leerkracht bepaalt het leessucces!

Aandachtspunten gelden vooral voor leerkrachten; hieronder wat aandachtspunten voor ondersteuners:

• Oefen met zwakke lezers altijd letters, klanken en woorden samen, minimaal 2 x 10 minuten per dag. 
• Multisensoreel aanbieden van letters, bijv. klankgebaren alfabet

Leesvormen in groep 3

Ondersteund lezen

Zelfstandig vrij lezen

Schrijven ter ondersteuning van het lezen

Ondersteund lezen

1. voorlezen/nalezen/papegaai lezen
2. koorlezen
3. duolezen

Aandachtspunten:

• nieuw te leren letter een kleur geven (scaffolding)
• Let op beleven en begrijpen van de tekst

1: leerkracht leest de tekst voor, leerlingen lezen daarna klassisaal in koor. 

Leerkracht wijst leerlingen aan, leerling leest 2 zinnen, volgende leerling leest de laatstgelezen zin opnieuw (vloeiend nazeggen) en dan een nieuwe zin. 

2: leerlingen lezen tegelijk met leerkracht hardop dezelfde tekst. Iedereen oefent en zwakke lln hebben steun aan de groep. Leerkracht observeert. 

3: 2 lln van ongeveer gelijk niveau lezen om de beurt uit hetzelfde boek. Zelf leespartner kiezen werkt motiverend. 

Als het niet lukt: zelfstandig fluisterlezen.

Zelfstandig vrij lezen

Tijd inroosteren voor zelfstandig vrij lezen en

Praten over zelfgekozen boeken

Doel: leren om zelfstandig tijd te besteden met een boek

Eisen: voldoende veelzijdige en inspirerende boeken 

Rol ondersteuner: 

Rondlopen, ondersteunen door evt. zacht stukje voor te lezen

Eindig met paar minuten praten over de gelezen boeken.

Boekencollectie bestaat uit fictie en non- fictie, prentenboeken.

Minimaal 7 boeken per leerling in de klassenbieb.

Boeken reiken verder dan AVI E3. 

Vanaf fase 2 wordt ontwikkeling van vloeiend lezen belangrijk. Gaat samen met begrijpend lezen. 

Voordeel stillezen: vergt minder tijd dan hardop lezen en er worden meer woorden gelezen. 

Schrijven ondersteunt lezen

Tip vanaf tweede helft gr. 3

schrift

titel opschrijven

zelfstandig een zin opschrijven over het gelezen boek

andere mogelijkheden:

brieven, dagboek, etc. 

Het gaat hier niet over correcte spelling, maar over begrijpelijkheid.

Hoe kan ik het beste ondersteunen bij het oefenen van letters?

1. Ik maak een werkblad en laat dezelfde letters omcirkelen
2. Ik oefen de letters in woorden en zinnen en ondersteun met gebaren
3. Ik laat leerlingen zelf woorden maken met de geleerde letters
4. Ik ga de letters flitsen

Leesaanpakken in fase 1

Connect klanken en letters (A. Smits)

BOUW! Tutorlezen (Lexima)

www.leraar24.nl

Opdracht: connectrijtje maken

maak een rijtje van 6 woorden

oefenen van de letter oe

doelwoorden zijn hoes en koe

oefenletter komt 3 keer in het rijtje voor

het rijtje bestaat uit bestaande woorden

Connectrijtjes zijn bedoeld om langzaam en zorgvuldig de leeshandeling te oefenen.

Er wordt steeds 1 letter veranderd op een wisselende positie. 

Leesaanpakken in fase 2

Connect Vloeiend lezen (Smits & Braams, 2019)

• zet in op herhaald ondersteund lezen. 
• kan met klein groepje, en met een tutor.

bedoeld voor leerlingen die traag decoderen, wat het automatiseren belemmert. 

Meertalige leerlingen

• kunnen de leestechniek leren
• hebben vaak meer en intensievere begeleiding nodig door gebrek aan woordenschat en begrip
• veel voorlezen 
• praten over boeken en gelezen teksten
• rekening houden met culturele verschillen

Naar Vloeiend lezen

Didactiek van LisT (Lezen is Top), (Houtveen et al., 2013)

1. Aantrekkelijk boekaanbod
2. Hardopleesaanpak tussen AVI E3 en AVI M4 in duo's 20 min./dag
3. Stilleesaanpak vanaf AVI M4/E4 dagelijks
4. Boekpromotie en interactie
5. Ondersteuning

RALFI

voor leerlingen die na groep 4 AVI M4 nog niet hebben behaald. 

Motiverende, betekenisvolle stukken tekst (fictie) op min AVI E5/M6 niveau

Meerdere weken 100-400 woorden oefenen

Overige bladzijden worden voorgelezen of geluisterd

Leesplezier en interactie zijn belangrijk!

Opdoen succeservaringen

Niet meer inzetten wanneer AVI E4 is behaald

RALFI staat voor

Repeated

Assisted

Level

Feedback

Interaction

RALFI-light (Smits & Braams, 2019)

Voor leerlingen in de bovenbouw met AVI M4 beheersing, met motivatieproblemen

Doel: ondersteunen van het vloeiend lezen en leerlingen te 'lanceren' in een boek

Minimaal 3 x per week 20 min. per dag

• Serieboek dat wordt gelezen tijdens vrij lezen
• Aandacht voor voorlezen, nalezen en praten over de tekst

Verschil: teksten worden niet herhaald. 

Meer lezen?

Hoe heeft deze workshop jou geïnspireerd?