KuBV - Modern - Jazz

• Kunst Algemeen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

De Cultuur van het Moderne

Jazz

Ontstaan

Jazz ontstond in New Orleans in de jaren 30. Het waren vooral de Afro-Amerikanen die jazz maakten. Jazz ontstond uit een combinatie van meerdere muziekstijlen die al bestonden; de ragtime uit de cafés, blues en gospels uit de kerk . 

USA: smeltkroes

Door de slavernij in en kolonisatie van de Verenigde Staten in combinatie met de komst van gevluchte kunstenaars onstaat er in de Verenigde Staten een smeltkroes van culturen.

Blues

• Ontstaan tussen 1860-1900
• Vindt oorsprong in slavenmuziek → zuiden van VS, vooral in Mississippidelta, tussen Memphis en New Orleans
• Geïnspireerd door religieuze liederen (bv gospels en spirituals) worksongs en field hollers
• Jazz sterk beïnvloed door blues
• Toevoeging van elektrisch versterkte instrumenten leidde tot rhythm & blues en rock-’n-roll
  

Blues

Blues wordt met name gemaakt/gezongen door de Afro-Amerikanen. Het komt voort uit de liederen die de slaven zongen op de plantages. De slaven bezongen hun extreem slechte omstandigheden om door de dag heen te komen. 

In de 20e eeuw is er geen slavernij meer, maar hun leven is nog steeds ellendig en dat bezingen ze.  

Blues kenmerken 1/2

• Inhoud: neerslachtige karakter → afspiegeling van toenmalige zorgelijke situatie van dagelijks leven → na afschaffing van slavernij is de neger vrij, maar heeft geen rechten
  
• Slepend tempo → langzame swing-beweging (subtiel uit de maat, spannende timing) met uitroepen (‘call and response’)
  

Blues kenmerken 2/2

Uitvoering:

• ‘Blue notes’ → noten die in combinatie met de begeleidingsakkoorden een spanning oproepen
• ‘Dirty intonation’ → rauw, schrapend stemgeluid
• ‘Glissando’ → glijdende uithalen
• Waarom worden deze wijzen van uitvoeren gehanteerd?

Call and Response

St. Louis Blues

Ragtime: andere voorloper 
van jazz

Ragtime is een muziekvorm waar in de Afro-Amerikaanse muziek en de Europese klassiek samenkomen. Ragtime is oorspronkelijk gemaakt voor piano. De kern van het genre is “Hit the note twice”. De baspartij (op piano dus) wordt heel strak gespeeld, terwijl de hoofdmelodie daar juist ritmisch tegenin gaat. In elk geval klinkt het een beetje alsof er niet in de maat gespeeld wordt. Een voorbeeld maakt het duidelijker!

Ragtime: kenmerken

• De eerste vorm van vermenging →  eerste genoteerde zwarte muziek
• Marsachtige pianomuziek met een swingende melodie 
  
• Vaak gespeeld in “honky tonks”
  
• Kenmerken:
  
• Strakke baspartij, melodie gaat hier tegenin
  
• ‘Ragged time’ → gescheurde maat (klinkt als: melodie loopt voor begeleiding uit of er juist achteraan)
  
• Improvisatie
  

New Orleans: waarom daar?

• Smeltkroes aan culturen, rassen en volkeren
  
• Havenstad
  
• Kroegen en pianobars: Storyville-district
  
• Storyville → orkesten spelen vooral ragtime en blues
  
• 1900: ‘zwarte jazz’ doet zijn intrede met collectieve improvisaties van ‘de blazers’
  
• 1915: blanke orkesten imiteren deze stijl → Dixieland
  

Jazz

Afrikaanse en westerse invloeden vermengen:

• Afrikaans: ingewikkelde ritmes, improvisatie, responsoriaal
  
• Europees: harmonie, melodie, vaste structuur, intrumentarium
  

Europese invloed komt door:

• Franse harmoniekapellen (“fanfare”) → de koperblazers.
  
• Bestuderen van: marsmuziek, musicalwijsjes, opera, klassieke muziek
  

Kenmerken van jazz:

• Improvisatie
  
• Swing (gebruik van de syncoop → verlegging van accenten in muziek)
  
• Emotie
  
• Ingewikkelde ritmische structuren
  

Bekende voorbeelden:

New Orleans Rhythm Kings

George Lewis New Orleans Jazz Band

Chicago

Waarom weg uit New Orleans?

Een mislukte katoenoogst

Opheffing van Storyville

Waarom naar Chicago?

Veel opnamestudio’s, radiozenders 

Ballrooms met ‘swingfeesten’

Vanaf dit moment → makkelijk bereikbaar voor de blanke bevolking

De media 

Notatie

New Orleans-stijl blijft bestaan, maar solistische prestaties (Louis Armstrong!) worden belangrijker als onderdeel van ‘bigbands’ → Chicago-stijl

Porgy & Bess

George Gershwin

1935

George Gershwin:

Wie is Gershwin? 

Joods-Russische componist

Studeerde piano

Populaire melodieën, films en Broadway-producties

Porgy & Bess 

Libretto: roman van DuBose Heyward

De eerste opvoering geen succes 

Bijzonder omdat:

Door zwarte acteurs en actrices

Onderwerp: het gewone leven in een zwarte wijk

Een verhaal van liefde, passie, moord, doodslag, eenzaamheid en wanhoop

Muzikale kenmerken Porgy & Bess:

Doel: klassieke symfonische muziek en Amerikaanse jazz mixen

Een enorme bezetting nodig om het goed uit te kunnen voeren

Afrikaanse invloed: 

• Andere dans
  
• Bluesachtige karakter
  
• Swing
  

Europese invloed:

• Veel blazers
  
• De vorm (opera)
  
• Symfonieorkest
  
• Klassiek geschoolde zang
  

Porgy & Bess, Summertime

Igor Stravinsky haalt Jazz naar Europa

Stravinsky is dol op verandering 

Zijn fascinatie voor ritme bleek al in 

 ´Le Sacre du Printemps´

Stravinsky

1940: naar Amerika → Ragtime

New Orleans jazz als uitgangspunt:

Een compositie voor elf instrumentalisten

Compositie op basis van: CIMBAAL: ‘het doet denken aan een tingeltangelpiano’.

Hij experimenteert hier duidelijk met het jazz-idioom. Wat is er nu zo Jazzy aan dit stuk?

‘Ragtime’ voor 11 instrumenten 

cimbaal

https://www.youtube.com/watch?v=0RYRAvoVlm0