4H 3.6 Opvoeding of aanleg

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Kruisingen die we tot nu toe hebben behandeld:

• Monohybride: Aa x Aa
• Intermediair: I^AI^a  x  I^AI^a
• X-chromosomaal: X^AX^a  x  X^AY
• Bloedgroepen: I^Ai x I^Bi
• Lethaal: AA = dood
• Gekoppelde overerving:        x 

Thema 3 Genetica

3.1 Genotype en fenotype

3.2 Genenparen

3.3 Monohybride kruisingen 3

3.4 Geslachtschromosomen

3.5 Speciale manieren van overerven

3.6 Opvoeding of aanleg

PO Epigenetica (Artikel presentatie)

Programma

• Leerdoelen
  
• Uitleg basisstof 3.6
• Opdrachten maken 
• Afsluiting 

Leerdoelen 3.6

• Je kunt uitleggen wat het belang van tweelingonderzoek is voor de genetica
• Je kunt verklaren waarom overerving soms anders verloopt dan verwacht.

 Gedrag: Erfelijk of aangeleerd? 

Nature <-> nurture

Fenotype = milieu + genotype

Welke speelt een grotere rol?

Herhaling in generaties van: alcoholisme, huiselijk geweld en misbruik.

Maar ook: creativiteit, verlegenheid, rekenvaardigheid.

Gedrag van mensen wordt bepaald door hun genen.

Filosofen/Wetenschappers bij nature-nurture

Criminelen zien er anders uit dan niet-criminelen.

Het meeste gedrag van mensen en dieren is aangeleerd.

Criminaliteit is niet aangeboren, maar mensen kiezen er zelf voor om crimineel gedrag te vertonen.

John Locke & John Stuart Mill

Lombroso

Behavioristen Pavlov en Skinner

Merton

Genexpressie

De genexpressie van de cellen in je hoofdhuid is niet gelijk aan de genexpressie van de cellen van je lever.

Milieufactoren hebben invloed op het aan- en uitzetten van bepaalde allelen --> genexpressie kan veranderen

Genexpressie

Bij bepaalde muizen blijkt dat de voeding van

de moeder tijdens de zwangerschap van 

invloed is op de vachtkleur van de 

nakomelingen.

Bij eeneiige tweelingen leidt de invloed van

milieufactoren tot steeds duidelijkere 

verschillen. 

Tweeling-onderzoek

Als je gedrag van vader en zoon vergelijkt: overeenkomsten erfelijkheid of leergedrag?

Het meest geschikt zijn eeneiige tweelingen die gescheiden zijn opgegroeid. Identiek genotype, verschil is milieu.

Erik en Peter, eeneiige tweeling uit Nederland, gescheiden opgegroeid.

Epigenetica

Onderzoek naar het beïnvloeden van gen activiteit.

Aangezette of uitgezette genen (methylering) blijken geërfd te kunnen worden.

Een ééneiige tweeling groeit gescheiden van elkaar op. Wat zou je goed kunnen onderzoeken met behulp van deze tweeling?

1. De invloed van genen op het fenotype
2. De invloed van omgevingsfactoren op het fenotype
3. De invloed van omgevingsfactoren op het genotype
4. De invloed van het fenotype op de genen.

Typen overerving

Monohybride: Aa x Aa

Intermediair: IAIa x IAIa

X-chromosomaal: XAXa x XAY

Multipele allelen (bloedgroep): IAi x IBi

Lethaal: AA = dood

Gekoppelde overerving: x 

Huiswerk

Lezen: 3.6

Maken opdracht 66 t/m 75

+ begrippenlijst

Herhalen en/of extra oefenen

Playlist uitlegvideo's