Brugklas: Leestekens en zinsdelen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Leestekens 

Komma

Dubbele punt

Aanhalingstekens

Lesdoel

• Je weet wanneer je een komma moet plaatsen.
• Je weet wanneer je een dubbele punt moet plaatsen.
• Je kunt aanhalingstekens op de juiste plek in een zin
    plaatsen.

Goed of fout geschreven?
Als jij de groente snijdt bak ik het vlees.

1. Goed
2. Fout

Als jij de groente snijdt, bak ik het vlees.

= komma tussen twee PV's

Goed of fout geschreven?
Rianne spreekt Nederlands, Engels en Duits.

1. Goed
2. Fout

Rianne spreekt Nederlands, Engels en Duits.

= opsomming

Goed of fout geschreven?
Hé wat ga je doen?

1. Goed
2. Fout

Hé, wat ga je doen?

= komma na een uitroep

Goed of fout geschreven?
Mijn broertje wil in de sneeuw spelen maar ik blijf liever binnen.

1. Goed
2. Fout

Mijn broertje wil in de sneeuw spelen, maar ik blijf liever binnen.

= komma voor een verbindingswoord

Goed of fout geschreven?
Rianne spreekt drie talen Nederlands, Engels en Duits.

1. Goed
2. Fout

Rianne spreekt drie talen: Nederlands, Engels en Duits.

= dubbele punt voor een opsomming

Goed of fout geschreven?
Mijn broertje riep: "Ik ga in de sneeuw spelen!"

1. Goed
2. Fout

Mijn broertje riep: "Ik ga in de sneeuw spelen!"

= dubbele punt voor een citaat
+ aanhalingstekens

Aanhalingstekens

• Directe rede
   = wat iemand letterlijk zegt
   = een citaat
  
  De weerman zei: "Volgend weekend kunnen we schaatsen."
  "Volgend weekend kunnen we schaatsen", zei de weerman.
  "Volgend weekend", zei de weerman, "kunnen we schaatsen."

Denk om de hoofdletters en leestekens!

De weerman zei: "Volgend weekend kunnen we schaatsen."

"Volgend weekend kunnen we schaatsen", zei de weerman.

"Volgend weekend", zei de weerman, "kunnen we schaatsen."

In hoeverre kun je nu komma's goed in een zin plaatsen?

😒🙁😐🙂😃

In hoeverre kun je nu een dubbele punt goed plaatsen?

😒🙁😐🙂😃

In hoeverre kun je aanhalingstekens juist plaatsen?

😒🙁😐🙂😃

Zinsdelen

Zinsontleding: zinsdelen benoemen.

Werkwoordelijk gezegde

• Doe-zinnen
• Persoonsvorm + andere ww
• Splitsbare werkwoorden: 

Hij ruimt de kamer op.

Zij valt de taart aan.

• 'Te' en 'aan het' horend bij het ww: 

aan het zoeken, uit te lachen

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter heeft aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Wijs iemand aan

Zoek de zinsdelen

Tussen zinsdelen zet je deze streepjes: |

Stap 1: zoek de persoonsvorm.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik gegeven.

Zoek de zinsdelen

Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde.

Probeer maar:

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven.

Oefening

Stap 3: welke woorden kunnen voor de persoonsvorm staan? Verander de volgorde van de zin.

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Na deze slide zijn twee routes mogelijk:

1. naar het online schoolbord (link in volgende dia), en hier meeschrijven met de antwoorden van de leerlingen.

2. De leerlingen laten vertellen en met de dia's 14-16 nog eens kort uitleggen en illustreren hoe het werkt.

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

...... | heeft | .................................| gegeven.

Oefening

De dokter | heeft| aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt een pijnlijke prik | gegeven

Aan de patiënt | heeft | de dokter een pijnlijke prik | gegeven

Een pijnlijke prik | heeft | de dokter aan de patiënt | gegeven

Oefening

De dokter | heeft | aan de patiënt | een pijnlijke prik | gegeven

Zoek de zinsdelen

• Stap 1: zoek de persoonsvorm.
• 
  
• Stap 2: zoek de rest van het werkwoordelijk gezegde. Het volledige wwg is één zinsdeel
  
• 
  
• Stap 3: verander de volgorde binnen de zin. Alles dat voor de persoonsvorm staat of kan staan, is een zinsdeel.
  

Even oefenen

Uit welke zinsdelen bestaan deze zinnen?

Je mag i.p.v. (schuine) strepen ook punten zetten om de zinsdelen aan te geven.

De baby slaapt zacht

In de middag probeerde hij te leren

De harige spin weefde het mooiste web

Op het terras valt de plant opeens om

Moeilijk, want een splitsbaar werkwoord en een dubbelzinnige zin. 

Samenvattend

Zinsdelen zijn woorden in een zin die bij elkaar horen

Drie stappen: zoek de persoonsvorm, zoek de rest van het wwg, probeer welke (groepjes) woorden vóór de persoonsvorm kunnen staan.

Langere zin, meer zinsdelen?

Bo kan hard slaan

De zus van Bo slaat nog veel harder

Langere zin, meer zinsdelen?

Bo | kan | hard | slaan

De zus van Bo slaat nog veel harder

Langere zin, meer zinsdelen?

Bo | kan | hard | slaan

De zus van Bo | slaat | nog veel harder

In hoeverre kun je nu een zin in zinsdelen verdelen?

😒🙁😐🙂😃