2. Crisis, ellende en schaamte

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

Weet je nog...?

Begrippen uit de vorige les

AANPAK VAN ARMOEDE:

• confessionelen
• conservatief-liberalen
• jong-liberalen
• socialisten

WAT IS EEN:

• nachtwakerstaat
• WAT DOET EEN:
  
• vakbond
  

Crisis, ellende en schaamte

Leerdoel

Aan het eind van deze presentatie kun je uitleggen welke gevolgen de crisis van de jaren 30 had voor de armenzorg in Nederland

Crisis in de wereld : 1929

Banken failliet

• Banken hadden veel geld uitgeleend aan bedrijven en mensen

• Door de crisis kregen ze veel van dat geleende geld niet terug

• Daardoor gingen ook veel banken failliet

• Mensen met aandelen verloren het vertrouwen en gingen hun aandelen snel verkopen!

Roaring Twenties

• In de VS ging het geweldig in de jaren '20. 

• Veel mensen kochten spullen met een lening. 

• Ook aandelen 

Beurskrach

'Black thursday' 1929

• De oorzaak voor de economische crisis noemen we de 'beurkrach'
• De aandelenmarkt stortte in, veel aandelen waren meer waard dan het bedrijf zelf.

0

Armoede door crisis

1932:   

• Het inkomen van de Amerikanen
   50% lager dan in 1929.
  
• Waarde aandelen gedaald met
   88%!
  
• 15.000.000 Amerikanen werkloos
  

In Europa: Vooral Engeland en Duitsland getroffen door de crisis.

Crisis in Nederland

• Nederland wordt zwaar door de crisis geraakt: de handel met de VS en Duitsland komt vrijwel stil te staan.
• Nederland is een export land 
  
• Bedrijven en fabrieken moeten de deuren sluiten.
• Tussen 1929 en 1935 stijgt de werkloosheid van 22.000 naar 500.000

Een werkloze bakker uit het Gelderse Twello 'verkoopt' zichzelf op een marktplein in Deventer (Overijssel).

Hulp aan werklozen

• grote problemen: geen geld meer voor huur, eten, etc.
• nauwelijks steun overheid
• sommigen hadden werkloosheidsuitkering : 60 dagen
• Daarna (veel lagere) steunuitkering: 21-60 jaar - buiten schuld werkloos

Uitkering

• 2 x per daags stempelen
  
• controle op zwartwerk
• luxe spullen
• steunfraude --> geen uitkering, werkkamp

Werkverschaffingsprojecten

• Net als in andere landen probeert de overheid werklozen aan werk te helpen met werkverschaffingsprojecten.
• Kanalen graven, parken aanleggen
  
• Grote projecten zoals het Amsterdams Bos en de Afsluitdijk helpen mannen aan werk en een beetje inkomen.
• Weigeren betekende geen inkomen
  

Vernedering

• De steun is vaak te laag, daarom moeten mensen ook andere hulp krijgen.

• Zo krijg je bijvoorbeeld kleding, maar daar staat wél een stempel in: iedereen kan dat zien.

• Je hoeft geen rijwielbelasting te betalen, maar ook dát kan iedereen zien: er is een gat geboord in het belastingplaatje.

Een belastingplaatje van iemand die geen belasting kon betalen: er is een gat in geboord.

ZELFSTANDIG WERKEN

bladzijde 19/20 van je boek

2 t/m 8

Aanpassingspolitiek

1934

• De Nederlandse regering van minister-president Colijn besluit dat er minder uitgaven moeten zijn, omdat er minder inkomsten zijn: Nederland moet zich aanpassen. 
• Lonen van ambtenaren en bij de werkverschaffing gaan omlaag, net als de steunuitkering. Het maakt de problemen alleen maar groter...

Doel van de aanpassingspolitiek

• Door lagere lonen worden producten goedkoper: de export neemt toe
  
• Als de inkomsten en uitgaven gelijk zijn, dan heeft regering geen schulden
• ‘Uitzieken van de crisis’, aldus de regering
• De aanpassingspolitiek mislukt: Nederland blijft een duur land

Minister-president Colijn houdt een toespraak in de Tweede Kamer in 1935. (Colijn links op foto, staand met zijn handen steunend op de tafel.)

Zo ziet Colijn zich graag: de leider die Nederland door de storm (crisis) heen stuurt...

...en zo zien sommige Nederlanders hem: als iemand die helemaal niet helpt, maar mensen laat verzuipen!

'Colijn is een zwijn!', zeggen sommige mensen.

Toch is er berusting bij de meeste Nederlanders. Hoewel niet altijd...

Plan van de Arbeid 

1935

• De SDAP vond dat de overheid niet moest bezuinigen, maar juist geld uitgeven om de werkloosheid en de crisis op te lossen. 
• Meer werkverschaffingsprojecten en hogere lonen zouden de arbeiders meer geld te besteden hebben.
• Omdat de SDAP niet in de regering zat, kwam er weinig van terecht.

1939 SDAP

Eindelijk aan de macht......

NSDAP

Nationaalsocialisten of nazi's: oplossing crisis:

-afschaffen democratie

-sterke leider

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

ZELFSTANDIG WERKEN

bladzijde 20/21 van je boek

vragen 9 t/m 14 + 16