H8 8.5 Een wereld gewonnen! Een geweten verloren?

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

8.5. Een Wereld Gewonnen

Wat houdt confessionelen, liberalen en socialisme in? En tot welke stromingen worden ze gerekend?

Wat zijn emancipatiebewegingen?

8.5 Een wereld gewonnen! Een geweten verloren?

Modern Imperialisme

Leerdoel

Je kent het verschil tussen het modern imperialisme van de 19e eeuw en het kolonialisme van de 16e eeuw.

Je kunt beschrijven hoe Nederlands-Indië in de 19e eeuw bestuurd werd door Nederland.

 

Tijdvak 8: Burgers & Stoommachines

Kenmerkende Aspecten:

• De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie.

Verschil kolonisatie en imperialisme

Kolonisatie (16e eeuw)

Handelsposten / plantagekoloniën

Modern imperialisme (19e eeuw)

Hele kolonies bezetten en besturen

Economische oorzaken:

Industriële revolutie

- vraag naar grondstoffen

- afzetmarkten nodig

Politieke en culturele oorzaken:

Politiek

Nationalisme: kolonies geven macht en aanzien

Kolonies geven een politieke en militaire machtsbasis in de wereldpolitiek. 

Cultureel

Christendom verspreiden

Wat is modern imperialisme?

1. De Europese inspanningen om ervoor te zorgen dat de bevolking van de koloniën welvarend zou worden.
2. De Europese machtsuitbreiding in Azië en Afrika na 1870, waardoor grote koloniale rijken ontstonden.
3. De Europese ontdekkingsreizen in de zeventiende eeuw, met als doel de relatie tussen Europa en Azië te verbeteren.
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Kenmerken Modern Imperialisme

1. Periode 1870-1900 waar niet Europese landen zoveel mogelijk grondgebied in Azië en Afrika willen veroveren
2. Periode 1870-1970 waar Europese landen zoveel mogelijk grondgebied in Azië en Afrika willen veroveren
3. Periode 1870-1900 waar Europese landen zoveel mogelijk grondgebied in Azië en Afrika willen veroveren
4. Periode 1870-1900 waar Europese landen zoveel mogelijk grondgebied in Azië en Australië willen veroveren

Wat is een gevolg van het modern imperialisme?

1. Racisme ontstaat
2. Europa zoekt grondstoffen
3. Europa is technisch sterker

Er veranderde veel in Afrika en Azië: 

• Alle binnenlanden kwamen nu ook onder Europees bestuur
• Moederland (dus kolonisator: Europees land) investeerde in technische middelen (bv telegraaf) en infrastructuur (bv spoorwegen).
• Er werden fabrieken gesticht.

• Banken, verzekeringsmaatschappijen werden gesticht.
• Europese cultuur was superieur. 

Filmpjes TVG

Conferentie van Berlijn

Vanaf 1870 was er een wedstrijd voor zoveel mogelijk kolonies: wedloop om Afrika.

1884: Conferentie van Berlijn

Wanneer bezat je een kolonie:

• Functionerend bestuur
• Er moet voldoende militaire aanwezigheid zijn.
• Christelijke missie opzetten.

Europa wilde onderling geen oorlog beginnen! Modern imperialisme oorzaak WOI

Afrika zelf had niets te zeggen of in te brengen.

Het plaatselijk bestuur bleef bestaan en moest de bevelen van het moederland (kolonisator) uitvoeren.

Fashoda incident:

Frankrijk wilde een koloniaal rijk van oost naar west. G-B wilde een koloniaal rijk van noord naar zuid.

Ze kwamen elkaar tegen in Fashoda.

Gevolg: bijna een Europese oorlog.

Fashoda

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

aanzien

achterstand

Afrika

afzetmarkten

Azië

beschaving

culturele

etnische

Eerste Wereldoorlog

economische

expansie

handel

industrie

koloniën

modern imperialisme

nationalisme

grondstoffen

politieke

producten

religieuze

spanningen

wedloop

Betekenis van Modern Imperialisme

Europa:

• In Europa groeide de economie: Kapitaalvorming en industrialisatie kreeg een impuls door de aanvoer van nieuwe grondstoffen en afvoer naar koloniale afzetmarkten.
• Er ontstonden spanningen tussen Europese landen. (oorzaak WOI).

Gevolgen voor Afrika en Azië: 

• Monocultuur: afhankelijkheid van 1 product

• Nieuwe besturen met de autochtone bevolking (tegenstellingen!!) Ook in het leger autochtone bevolking.
• Aanleg infrastructuur (wegen en spoorwegen)
• Bestuur was autoritair en gericht op rust.

Gevolg: afhankelijkheid van het moederland, uitputting landbouw en hongersnood.

Cultureel imperialisme:

Europa moet de wereld overheersen om er beschaving te brengen.

1899: The white's  man's burden (Kipling)

"Het modern imperialisme kwam door de industrialisatie in Europa"
"Modern imperialisme was een gevolg van de white man's burden"

1. alleen uitspraak 1 klopt
2. alleen uitspraak 2 klopt
3. geen van de uitspraken kloppen
4. beide uitspraken kloppen

Welk KA hoort NIET bij tijdvak 8?

1. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
2. de moderne vorm van imperialisme die verband hield met de industrialisatie
3. voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces
4. de opkomst van emancipatiebewegingen

Azië en Afrika

economisch

GB en Frankrijk

invloedssferen

koloniaal

nationalisme

protectoraat

modern imperialisme

superioriteitsgevoel

De kolonie Nederlands- Indië:

VOC: opgericht in 1602

failliet in 1799.

1824: koning Willem I richt Nederlandsche Handelsmaatschappij op (NHM).

Heel Indië onder controle NL

1830: cultuurstelsel: econ systeem dat Ned.-Indië verplichtte om gewassen te produceren voor de export: Filmpje TVG 

• Meer dan 1/5 van de grond en de vruchtbaarste grond werden gebruikt. 

• Cultuurprocenten: Beloning voor een hogere opbrengst: daardoor grote druk bij de bevolking.
• Was de opbrengst te laag: Landrente of koloniale herendiensten.
• Minder grond voor basisvoedsel: gevolg: voedseltekorten en hongersnood.

Batig Slot= Winst van het cultuurstelsel

Er kwam ook kritiek:

• 1860 Max Havelaar: kritiek op de wreedheid van het bestuur en de slechte behandeling van Indiërs.  TVG: filmpje Max Havelaar (1860)
• 1879: Voogdijgedachte: Nederland zou voor Ned.-Indië zorgen en de bevolking moeten opvoeden en zorgen voor beschaving.
• 1899: Ereschuld: 190 miljoen: voor infrastructuur, irrigatie en onderwijs.

Ethische politiek 1901

• irrigatie: verbeteren landbouwomstandigheden: irrigatieprojecten, landbouweducatie en kredietvoorzieningen.
• Educatie: welvaart en zelfstandigheid en westerse beschaving ideeën met als doel zelfbestuur.
• Emigratie: Van Java (overbevolking) naar andere eilanden.

Voedseltekort bleef maar er ontstond zelfbewustzijn wat leidde tot verzet tegen  NL. 

Hoe werkt het cultuurstelsel

1. Je mag je eigen stukje grond houden
2. 1/5 deel verplicht verbouwen voor de Nederlanders
3. Specerijen verbouwen voor de Nederlanders
4. handelsmonopolie opbouwen

Multatuli was een voorstander van het cultuurstelsel.

1. juist
2. onjuist

Wat is GEEN voorbeeld van ethische politiek?

1. Geld geven aan boeren voor betere gewassen
2. Betere lonen
3. Bouwen van bruggen
4. Stichten van dorpsschooltjes

Noem 3 dingen die je uit deze paragraaf geleerd hebt.

Wat wil je graag nog een keer uitgelegd hebben?