Les 3 en 4: Voortplanting & ontwikkeling + Erfelijkheid

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Leerdoelen van vandaag

1.  Delen van voortplantingsstelsel van de man en vrouw
2. Verschillen bouw en functie van zaad- en eicellen
3. Mitose vs meiose
4. Menstruatiecyclus
5. Bevruchting

Blaas

Zaadblaasjes

Prostaat

zaadleider

Zwellichaam

Bijbal

Teelbal

Balzak

Opslag van urine

Zaadvocht en voedingsstoffen toevoegen aan spermacellen

Zaadvocht toevoegen aan spermacellen

Vervoeren van spermacellen

Voor een erectie zorgen van de penis

Opslag van de spermacellen

Aanmaken van spermacellen

huidplooi waar teel- en bijballen in liggen.

Eierstokken

Eileider

Baarmoeder

Baarmoederslijmvlies

Vagina

Blaas

Kleine schaamlippen

Grote schaamlippen

Endeldarm

Wat is de functie van de eierstokken

1. Opslag en rijping van eicellen
2. Vervoeren van eicellen
3. Opslaan van urine
4. Ontwikkelen van embryo

Wat is de functie van de blaas?

1. Opslag en rijping van eicellen
2. Vervoeren van eicellen
3. Opslaan van urine
4. Ontwikkelen van embryo

Wat is de functie van de baarmoeder?

1. Opslag en rijping van eicellen
2. Vervoeren van eicellen
3. Opslaan van urine
4. Ontwikkelen van embryo

Klein

Bewegen zelf met zweepstaart

Bevatten GEEN reservevoedsel

Vele miljoenen per zaadlozing

Groot

Bewegen niet zelf

Bevatten veel reservevoedsel

meestal 1 eicel per 4 weken

Zaadcellen vs. Eicellen

Dag 1: menstruatie

Op de eerste dag van de cyclus begint de menstruatie!

Gele lichaam

Na de eisprong wordt de follikel een geel lichaam. Dit produceert hormonen zodat het slijmvlies van de baarmoeder in 'leven' blijft.

Dag 14: eisprong

Op de 14e dag is de eisprong, ook wel ovulatie genoemd.

Dikte baarmoederslijmvlies

In de loop van de cyclus wordt het baarmoederslijmvlies steeds dikker. Dit is als voorbereiding van een mogelijke zwangerschap.

Niet zwanger? Dan ongesteld zodat het slijmvlies weer afneemt.

Wel zwanger? Dan blijft het baarmoederslijmvlies dik.

Erfelijkheid

Leerdoelen:

Je kunt stambomen lezen en uitleggen

Je kunt kruisingsschema's invullen en aflezen

Wat was het genotype ook alweer?

En fenotype?

23e paar bepaald geslacht!

XX= Vrouw (2 chromosomen van zelfde formaat)

XY = Man (2 formaten chromosomen)

Geslachtsbepaling

Moeder geeft ALTIJD een X

Vader geeft een X of een Y (meiose!)

Bij bevruchting wordt bepaald of kind dus jongen of meisje wordt.

Regels erfelijkheid

• Dominant = hoofdletter.   = de baas!
  
• Recessief = kleine letter.  = zie je alleen bij 2x recessief
  
• Intermediair = Hoofdletter + kleine letter = mix van beide genen.

• Homozygoot = 2x dezelfde gen
  
• Homozygoot dominant = 2x hoofdletter
  
• Homozygoot recessief = 2x kleine letter
  

• Heterozygoot = dominant + recessief gen
  

Erfelijkheid - kruisingsschema

Oefenen!

De vraag

Bij het kippenras Andalusiërs zijn er drie verschillende fenotypen voor de verenkleur: zwart, wit en blauw. De blauwe kleur is een intermediair fenotype.

Een blauwe kip wordt gekruist met een blauwe haan.

Hoe groot is de kans dat een nakomeling uit deze kruising blauwe veren heeft?

Stap 1

Genotypen bepalen!

Informatie: De blauwe kleur is een intermediair fenotype.

Een blauwe kip wordt gekruist met een blauwe haan.

Intermediair: KzKw (Kleurzwart, Kleurwit) = blauw

Wat is genotype van moeder als fenotype blauw is?

1. KzKz
2. KzKw
3. KwKw

Wat is genotype van moeder als fenotype zwart is?

1. KzKz
2. KzKw
3. KwKw

De blauwe kleur is een intermediair fenotype.
Een blauwe kip wordt gekruist met een blauwe haan.
Wat is genotype van kip en haan?

Stap 2: 

Kruisingsschema maken en invullen!

Gen 1 moeder

Gen 2 moeder

Gen 1 vader

Gen 2 vader

25%

25%

25%

25%

Moeder

Kz

Moeder

Kz

Moeder

Kw

Moeder

Kw

Vader

Kz

Vader

Kz

Vader

Kw

Vader

Kw

	Kz	Kw
Kz
Kw

KzKz

KzKw

KzKw

KwKw

KzKz

KzKw

KwKw

KwKw

De vraag

Bij het kippenras Andalusiërs zijn er drie verschillende fenotypen voor de verenkleur: zwart, wit en blauw. De blauwe kleur is een intermediair fenotype.

Een blauwe kip wordt gekruist met een blauwe haan.

Hoe groot is de kans dat een nakomeling uit deze kruising blauwe veren heeft?

Ingevulde kruisingsschema

Hoe groot is de kans dat een nakomeling uit deze kruising blauwe veren heeft?

	Kz	Kw
Kz	KzKz	KzKw
Kw	KzKw	KwKw

Hoe groot is de kans dat een nakomeling uit deze kruising blauwe veren heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Stamboom

Stambomen

Stambomen

Stambomen

• Geven erfelijkheid door de tijd weer
  
• Rondjes: vrouwen
  
• Blokjes: mannen
  

Wie zijn mannen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

Wie zijn de vrouwen in deze stamboom?

1. Alle personen weergegeven met een vierkant
2. Alle personen weergegeven met een rondje

Stambomen

Stap 1: Stel fenotype vast.

Zie legenda!

3.5 Stambomen

Wat is het genotype van de ouders (A)?

Stap 2: zoek het afwijkende kind op.

3.5 Stambomen

Wat is het genotype van de ouders (A)?

3.5 Stambomen

Welk kind is afwijkend?

1. Kind 11
2. Kind 6
3. Kind 17
4. Kind 19

3.5 Stambomen

Welke is dominant?  

1. De ziekte is dominant
2. De ziekte is recessief

3.5 Stambomen

Wat is het genotype van kind 19?

1. Homozygoot dominant
2. Heterozygoot
3. Homozygoot recessief

3.5 Stambomen

Wat is het genotype van de ouders?

1. Beide ouders hebben genotype AA
2. Beide ouders hebben genotype Aa
3. Beide ouders hebben genotype aa

Stap 3: Schrijf de genotype op van de rest van het gezin.

Dus, wat zijn de genotypen van 9, 10, 19 en 20?

3.5 Stambomen

Wat is het genotype van de ouders (A)?