3TL 5.2 les 4

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

5.2

Voortplantingsgedrag

&

Groepsdieren

Les 3

Twee katers die hevig naar elkaar dreigen, gaan plotseling beide hun vacht schoonlikken.

Hoe heet het gedrag dat de katten dan vertonen?

1. Imponeergedrag
2. Overspronggedrag
3. Verzoeningsgedrag
4. Sociaal gedrag

Welk gedrag zie je in het filmpje?

1. Dreiggedrag
2. Overspronggedrag
3. Baltsgedrag
4. Sociaal gedrag

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen dat baltsgedrag, paring en broedzorg bij voortplantingsgedrag horen
• Je kunt uitleggen wat deze begrippen betekenen
• Je kunt uitleggen hoe groepsdieren samenleven en dat daar vaak sprake is van een taakverdeling en rangorde

Baltsgedrag

Balts= voortplantingsgedrag bij dieren

Bij elke diersoort anders

Vast patroon

Op vaste tijden van het jaar

Voortplantingsgedrag

Voortplantingsgedrag is gedrag dat te maken heeft met voortplanting:

• Baltsgedrag
• De paring
• Broedzorg

Balts Stekelbaarsje

Balts Heideblauwtje

Broedzorg

Na de paringsdans (balts) 

komt het paren. 

Na het paren, komen er jongen. 

Het uitbroeden van of

grootbrengen van de jongen, heet 

broedzorg.

Zeepaardmannetjes hebben een broedbuidel. Het vrouwtje brengt tijdens de paring, de eicellen in de buidel van het mannetje, die de eicellen dan bevrucht met zijn zaad dat aanwezig is in de buidel.

Hoe leven dieren in groepen?

• Groepsdieren, zoals wolven, vertonen veel sociaal gedrag. Ze werken samen en hebben daarbij een taakverdeling.

• Wolven leven in een roedel, hierbij is altijd één leider. Dit is het sterkste mannetje (alfamannetje).

• De leider is dominant over de andere dieren van de roedel. De andere dieren zijn onderdanig.

RANGORDE

• Het dominante dier is de baas over de onderdanige dieren in de groep.

• Rangorde: een groep met dominante en onderdanige dieren, waar iedereen zijn plek kent.

• Een rangorde brengt rust in de groep, de regels zijn duidelijk. 

• Bij hennen heet de rangorde: pikorde.

Dominant

Dominant

Onderdanig gedrag

In een groep kippen is een bepaalde rangorde. Deze rangorde, de zogenaamde pikorde, bepalen de kippen door elkaar te pikken. De meest gepikte kip staat onderaan in de pikorde.
Aan de hand van een ethogram wordt van vijf kippen de pikorde bepaald.
Het resultaat is hieronder weergegeven. Een pijl wijst naar de kip die door een
ander wordt gepikt.

Welke kip staat bovenaan in de pikorde?

1. Kip A
2. Kip C
3. Kip D
4. Kip E

Volgende les

Het aanleren van gedrag

Voorbereiden: 

lezen blz 128 t/m 

Maken

Opdracht 15 t/m 25