7.3 t/m 7.5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H7 GEDRAG

check voorkennis

fourageergedrag (voedselzoekgedrag) is net als rust- en voortplantingsgedrag belangrijk. Leg uit wat volgens jou de functie van fourageergedrag is

De functie van succesvol gedrag is vrijwel altijd:

Benoem wat volgens jou de inwendige- en uitwendige prikkels zijn die er voor zorgen dat je gaat eten

De kuikens van de meeuw beginnen zodra ze een snavel met een rode stip zien gelijk op die snavel te pikken (altijd). Die rode snavel is voor deze kuikens een:

1. Inwendige prikkel
2. Supranormale prikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

De koekoek legt eieren in het nest van de karekiet. Zodra deze karekiet dit abnormaal grote ei en jong ziet, begint dit vogeltje extra goed voor dit jong te zorgen. Het koekoeksjong is voor de karekiet een:

1. Inwendige prikkel
2. Supranormale prikkel
3. Uitwendige prikkel
4. Sleutelprikkel

1. Erfelijk, sleutelprikkel
2. Erfelijk, geen sleutelprikkel
3. Niet erfelijk, sleutelprikkel
4. Niet erfelijk, geen sleutelprikkel

7.3 t/m 7.5 leerdoelen

Ik kan

• uitleggen wat de functie is van gedrag
• uitleggen waaruit overlevingsgedrag, territoriumgedrag, groepsgedrag en voortplantingsgedrag bestaat en voorbeelden noemen en herkennen

succescriteria

• je kunt de definitie van de volgende begrippen uitleggen: voortplantingsgedrag, balts, broedzorg, solitaire leefwijze, sociale leefwijze, dominant gedrag, onderworpen gedrag, rangorde/ pikorde, voedselzoekgedrag, territoriumgedrag.
  


• je kunt de de leerdoelen aan een ander uitleggen
• je kunt de (examen)vragen over dit onderwerp goed (bijna foutloos) maken

Waarom?

1. Welke functie heeft gedrag in de natuur?
   
2. Wat is de directe aanleiding voor gedrag?
   
3. Hoe ontstaat gedrag tijdens de ontwikkeling van een dier?
   
4. Hoe verandert gedrag in de loop van de evolutie?

Daarom!

1. Succesvol gedrag leidt tot overleving, groei en voortplanting
   
2. Gedrag ontstaat als reactie op inwendige en uitwendige prikkels
   
3. Succesvol gedrag wordt geleerd door: inprenting, gewenning, imitatie, oefening, operant- en klassiek conditioneren en inzicht.
   
4. volgt in de bovenbouw

prikkels

inwendig: waargenomen door inwendige lichaamszintuigen

uitwendig: waargenomen door uitwenige zintuigen (zicht, geur,  tast, geluid)

sleutelprikkel: prikkel waarop (vrijwel) altijd hetzelfde gedrag volgt

supra-normale prikkel: prikkel die (vrijwel) altijd  een sterker dan normale reactie oproept.

Doel

Je kent verschillende gedragssystemen en de functie daarvan. Met name territoriumgedrag, voedselzoekgedrag en voortplantingsgedrag.

Wat zijn de flamingo's hier volgens jou aan het doen?? En waarom?

Flamingo's

functie?

aanleiding?

aangeleerd?

Voortplantingsgedrag

balts: Ritueel dat lijdt tot het selecteren van een geschikte (gezonde) partner van dezelfde soort.

broedzorg: Handelingen van ouderdieren die zorgen voor een hogere overlevingskans van jongen.

Nut?

Bij de flamingo begint de balts als zich tijdens het broedseizoen voldoende vogels verzameld hebben. Dit komt, omdat

1. De motivatie voor baltsgedrag is gestegen boven een drempelwaarde
2. Een andere flamingo een sleutelprikkel is
3. Een andere flamingo een supra-normale prikkel is

Wat kunnen ouderdieren allemaal doen om de overlevingskans van een jong te vergroten?

Wat is volgens jou een territorium? Hoe kan het hebben van een territorium leiden tot het grootbrengen van méér gezonde jongen?

territoriumgedrag

veel soorten hebben een territorium

territorium = voedsel en ruimte voor voortplanting

gedragssysteem territoriumgedrag:

- afbakenen

- verdedigen

- indringers aanvallen

   Groepsdieren

Veel dieren leven in een groep = betere bescherming tegen aanvallen & taakverdeling

Noem een voorbeeld van groepsdieren waarin er een taakverdeling binnen de groep is (en noem ook de verschillend taken)

Taakverdeling

In groepen is het belangrijk een taakverdeling te hebben

soms wisselende rollen zoals bij stokstaartjes

soms vaste rollen zoals bij bijen en mieren

Noem een diersoort waarin er een duidelijke rangorde is binnen een groep

Rangorde

Binnen een groep dieren is er altijd een rangorde

Dominant: overheersend 

Onderdanig: onder dominant 

Is de rangorde duidelijk in groepen dan is er weinig ruzie!

Bij kippen heet de rangorde de pikorde

7.5

Maak de basiskennisvragen

Maak de toetsvragen

Klaar? Denk alvast na over met wie je het onderzoek zou willen doen (en denk alvast na over een onderzoek)

Maak een foto van de gemaakte en nagekeken opdrachten van 7.2 en 7.5