Les 2. 3.3 + 3.4 Monohybride kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop pakken & in Lesson-Up

Pen, potlood & notitieschrift pakken

Leerdoel deze les

Ik kan een kruisingsschema van een monohybride kruising maken en daar daar conclusies uit trekken over P, F1 en F2 . 

Voorbeeld: ik kruis een blondharige cavia met een bruinharige cavia. Hoe zullen de nakomelingen er uit zien?

Waarom lijk je op je ouders?

De helft van jouw 'bouwpakket' komt van de 

23 chromosomen die je van je vader kreeg.

De helft van jouw 'bouwpakket' komt van de 

23 chromosomen die je van je moeder kreeg.

Welke cellen hebben geen paren chromosomen maar enkele chromosomen in de celkern?

1. Geslachtscellen
2. Lichaamscellen
3. Hersencellen
4. Hypofyse cellen

Erfelijkheid

Op je chromosomen liggen bepaalde eigenschappen (oogkleur)

Deze eigenschappen kun je 'overerven' van je ouders

Je krijgt dus 23 chromosomen met daarop bepaalde eigenschappen van je moeder en 23 chromosomen met daarop bepaalde eigenschappen van je vader

Gen en allel

✔ Een gen is een stukje van een chromosomen dat info geeft over een eigenschap.

✔ Varianten van een gen noem je allelen. Bijv. het gen oogkleur heeft variant (allel) 'blauw' en 'bruin'. 

Er bestaat een gen haarkleur. Noem minstens 3 bijbehorende allelen.

Genotype : de info van beide allelen van een gen. (zit het woord gen in)

Fenotype : wat je ziet van een eigenschap. 

Je fenotype wordt grotendeels bepaald door je genotype. Wat heeft echter ook invloed op je fenotype

1. Het DNA van je ouders
2. De geslachtschromosomen
3. Je omgeving
4. Je eigen keuzes

Genotype + omgeving

maakt het fenotype

Genotype

Homozygoot = de twee allelen zijn gelijk aan elkaar

Heterozygoot = de twee allelen zijn verschillend van elkaar

Wat zijn de genotypes van de man, vrouw en het kind?

Dominant/recessief

Dominant = allel dat altijd tot uiting komt

Recessief = allel dat niet altijd tot uiting komt

Welk allel is hier dominant en welke is recessief? Hoe zie je dat?

Genotype & fenotype noteren

BB = homozygoot dominant

Bb = heterozygoot

bb = homozygoot recessief

Ik kruis een vrouw met blauwe ogen met een man met bruine ogen (homozygote). Welke oogkleur krijgen de kinderen?

1. Alleen bruin
2. Alleen blauw
3. Bruin of blauw
4. Dat is niet te bepalen

Ik kruis een vrouw met blauwe ogen met een man met bruine ogen (heterozygote). Welke oogkleur krijgen de kinderen?

1. Alleen bruin
2. Alleen blauw
3. Bruin of blauw
4. Dat is niet te bepalen

Wat kan ik hier nu mee?

Door deze informatie in een kruisingsschema te stoppen

kun je genotypes en fenotypes van de nakomelingen voorspellen

en kun je dus voorspellen hoe nakomelingen er uit gaan zien.

= het doel van deze les

Dat kan sneller

1. Bepaal de feno-/genotypes van de ouders
2. Bepaal de gameten
3. Kruisingstabel
4. Genotypen/fenotypen nakomelingen

Vader heeft bruine ogen met een genotype bruin/blauw. Moeder heeft blauwe ogen met een genotype….

Vul de tabel in.

Welk percentage van de kinderen krijgt blauwe ogen? Welk percentage krijgt bruine?

Twee ouders zijn heterozygoot voor de bruine oogkleur. Bruine ogen is dominant over blauwe.
Ze krijgen een twee eiige tweeling Guus en Kees.

Guus heeft blauwe ogen. Hoe groot is de kans dat Kees ook blauwe ogen heeft?

Sommige planten zijn niet in staat bladgroen te vormen. Dit zogenaamde albinisme berust op de aanwezigheid van een recessief allel. Bij een tabaksplant die heterozygoot is voor deze eigenschap treedt zelfbestuiving op. Er ontstaan 600 zaden. Na kieming ontstaan hieruit kiemplanten.

Hoeveel van deze kiemplanten zullen naar verwachting albino zijn?

1. 0
2. 150
3. 300
4. 600

Je hebt 2 katten, een zwart mannetje en een wit vrouwtje (homozygote). Deze katten krijgen allemaal witte kittens. Gebruik de letters b en B
a. Zijn deze jonge kittens homozygoot of heterozygoot?
b. En hoe zit het met de vader en moeder?

Schrijf je kruisingstabel op in je schrift.

Iemand, die in staat is zijn tong op te rollen is in het bezit van het allel B. Een persoon die zijn tong niet kan oprollen (bb) heeft twee zusters, die dit wel kunnen. Zijn beide ouders kunnen dit ook.

Welke genotypen van de ouders en de zusters zijn dan mogelijk?

1. Ouders BB en Bb, zusters BB en/of Bb
2. Ouders Bb en Bb, zusters alleen BB
3. Ouders BB en Bb, zusters alleen Bb
4. Ouders Bb en Bb, zusters BB en/of Bb

Extra informatie

- Als we het over de generatie van de ouders hebben, dan praten we over P

- Als we het over de eerste generatie kinderen hebben, dan praten we over F1

- Als we het over de tweede generatie kinderen hebben, dan praten we over F2

Bij fruitvliegjes komen vliegen voor met normale vleugels en met korte vleugels.
Een vlieg met normale vleugels wordt gekruist met een vlieg met korte vleugels. Alle 80 nakomelingen hebben normale vleugels. Deze worden onderling opnieuw gekruist.

Hoeveel procent van deze nakomelingen is heterozygoot?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Ik kruis een homozygote blonde cavia met een homozygote (dominant) bruine cavia. Vervolgens wordt de F1 nog een keer met elkaar gekruist. Noteer de percentages van de genotypen en fenotypen van de F2.

Huiswerk

Maak de opdrachten van 3.3

biologiepagina.nl

PKU is een erfelijke stofwisselingsziekte. Dit wordt onderzocht met bloed uit een hielprik bij pasgeboren baby's. Wanneer het kind PKU heeft zal het kind een speciaal dieet moeten volgen.

Twee ouders die beide gezond zijn hebben al een kindje met PKU. Hoe groot is de kans dat hun tweede kind ook PKU heeft?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Een paardenfokker wil weten of een zwarte hengst homozygoot of heterozygoot is voor vachtkleur. Met wat voor merries moet hij deze hengst kruisen om hier achter te komen? Zwart is dominant, wit (schimmel) is recessief.

1. Homozygoot dominant
2. Homozygoot recessief
3. Heterozygoot

Ik kan een kruisingsschema van een monohybride kruising maken en daar daar conclusies uit trekken over P, F1 en F2 .

1. Dit lukt mij zelden.
2. Wel kruisingsschema's, geen conclusies.
3. Het lukt even vaak wel als niet.
4. Het lukt mij meestal.