11.1 Eigenschappen en chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

H11: Erfelijkheid

11.1   Eigenschappen en chromosomen

Geef een voorbeeld van een
erfelijke eigenschap.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn en wat een fenotype is.
• Je kunt uitleggen waardoor het fenotype bepaald wordt.
• Je kunt uitleggen waar informatie voor je eigenschappen zit.
• Je kunt aan een chromosomenkaart zien of die van een jongen of een meisje is.
• Je kunt uitleggen wat een gen is en wat het genotype is.

Wat zijn erfelijke eigenschappen?

• Eigenschappen zijn kenmerken.
• Deze eigenschappen krijg je van ouders -> Erfelijke eigenschappen.
• Erfelijke eigenschappen zien er bij iedereen anders uit. Dit noem je fenotype.

Verschillende fenotypen bij honden

Het fenotype kan veranderen 

Je uiterlijk blijft niet het hele leven hetzelfde. 

Fenotype kun je ook zelf veranderen. Denk maar eens aan haren verven, make-up en tatoeages.

Fenotype is niet alleen uiterlijk!...

Aanleg

• Van sommige eigenschappen weet je pas dat je ze hebt wanneer je ze gaat gebruiken. Je hebt dan aanleg geërfd.

• Het fenotype is afhankelijk van de erfelijke eigenschappen en invloeden uit de omgeving.

Chromosomen

• Bevinden zich in de celkern
• Ze bestaan uit DNA  = informatie erfelijke eigenschappen
• Ze komen in paren voor (23 paren bij een mens)

Van klein naar groot

1. gen - DNA - chromosoom - celkern
2. DNA - gen - chromosoom - celkern
3. gen - chromosoom - DNA - celkern
4. DNA - chromosoom - gen - celkern

Chromosomenkaart

• Alle paren hebben een nummer
• Paar 23: de geslachtschromosomen
  
• XX = meisje
• XY = jongen

Man XY                  vrouw   XX

• Opgerold DNA
• Komen voor in chromosomenparen (twee dezelfde chromosomen)
• Mensen hebben 23 chromosomenparen (46 chromosomen)

Chromosomen van andere soorten

Dit is de chromosomenkaart van een ....

1. vrouw
2. man

Eigenschappen op chromosomen

• Gen = Deel van een chromosoom met informatie over één erfelijke eigenschap

Genotype

Het genotype is de verzameling eigenschappen van het individu dat is geërfd van de ouder of ouders. 

Genoom = chromosomen 

met genen van een organisme

Heeft een vlinder hetzelfde fenotype als de rups waaruit hij is ontstaan?
En hetzelfde genotype?

1. alleen hetzelfde fenotype
2. alleen hetzelfde genotype
3. zowel hetzelfde fenotype als hetzelfde genotype

Hoe is het fenotype bepaald?

Alleen door het genotype

Alleen door de omgeving

Door het genotype EN de omgeving

een wipneus

stijl haar vanaf de geboorte

een piercing 

behaarde armen

een litteken

Wibi kan goed piano spelen

eelt op je handen door hard werken

blauwe ogen

Messi is een goede voetballer

Maken en lezen:

Maken 11.1 opdracht 1 t/m 25

De volgende les

11.2  

Chromosomen doorgeven