Thema evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Thema evolutie

Bestaat uit 3 onderdelen:

• Evolutie
• Argumenten voor de evolutie
• De geschiedenis van het leven op aarde

Evolutie

Onderwerpen:

• Wat is een soort?
• Indeling van soorten

Feiten voor de evolutietheorie

• Variatie in genotypen
• Natuurlijke selectie
• Het ontstaan van nieuwe soorten

Wat is een soort?

Definitie soort kunnen toepassen:

Organismen die zich samen kunnen voortplanten en de nakomelingen zijn ook vruchtbaar.

Uiterlijk zegt niet alles! sommigen dieren lijken op elkaar maar zijn niet dezelfde soort.

Geen soort

Het is geen soort wanneer:

Er geen vruchtbare nakomelingen ontstaan

We noemen dit een hybride.

Indeling van soorten

Elk soort organisme heeft een eigen naam

Het is wereldwijd hetzelfde (geen verwarring)

Soortnaam altijd in het Latijns:

• De eerste naam is de geslachtsnaam: altijd met een hoofdletter.
• De tweede naam is de soortnaam: altijd met kleine letter.
• De dubbele naamgeving wordt schuin weergeven

Geslachtsaanduiding soortaanduiding

• Panthera pardus
• Homo sapiens

Charles Darwin

• Engelse onderzoeker in de 19de eeuw
• Grondlegger van de evolutietheorie

https://www.youtube.com/watch?v=u9avRKtQ1sA

Evolutie

Evolutie: Ontwikkeling van het leven op aarde waarbij soorten ontstaan, veranderen en of verdwijnen.

Eerst dacht men dat alle soorten onveranderd blijven bestaan. Tot de evolutietheorie.

De gehele evolutietheorie is niet te bewijzen, maar er zijn wel een paar feiten die de theorie aannemelijk maken.

Variatie in genotypen

Bij geslachtelijke voortplanting ontstaat variatie in genotypen

Ook mutaties zorgen variatie

Nieuwe genotypes --> Nieuwe fenotypes

Variaties in genotypen kunnen klein zijn maar er uiteindelijk ook voor zorgen dat soorten geheel kunnen veranderen.

Natuurlijke selectie

Organismen kunnen goed of minder goed aangepast zijn aan hun omgeving.

Hoe beter je aangepast bent hoe hoger de overlevingskans

Organismen met gunstige eigenschappen voor de omgeving

- Krijgen meer nakomelingen

- De gunstige eigenschappen worden weer doorgegeven

Lange of korte nek

Vachtkleur

Het ontstaan van nieuwe soorten

Mutatie

• Ontstaan van soorten door mutaties. 
• Klein of groot. 
• Nuttig (of onnodig) voor de overlevingskans.

Verandering in de omgeving

De soort verandert

Obstakel tussen twee groepen

Door isolatie is er een nieuwe soort ontstaan

Aan de slag

Achter in het boekje heb je opdrachten.

6. De evolutietheorie opdrachten:

Opdracht 1 t/m 6 

Extra opdracht op de 2e bladzijde van het boekje:

Opdracht 1: indeling van soorten.

Argumenten voor de evolutie

• Fossielen
• Overeenkomst in DNA, eiwit en fenotype
• Overeenkomst in embryonale ontwikkeling
• Overeenkomst in bouw
• Rudimentaire organen

Fossielen

Fossielen: versteende overblijfselen 

van organismen of afdrukken van 

organismen in gesteenten

Kunnen alleen ontstaan  als de resten niet wegrotten of vergaan.

Sedimenten: kleine zand-of kleideeltjes die resten van organismen bedekken. Bacterien en schimmels kunnen er niet meer bij!

Na een lange tijd verstenen de sedimenten door druk van bovenstaande lagen.

Fossielen/fossiliseren

Hoe dieper ze in de grond liggen hoe ouder ze zijn

Uit de fossielen blijkt dat in de loop van

de evolutie soorten zijn ontstaan,

veranderd en/of verdwenen.

Hoe dieper ze in de grond liggen hoe ouder ze zijn.

Sommige fossielen komen voor in meerder lagen

En anderen komen alleen voor in 1 laag.

*reconstructie

Overeenkomst in DNA, eiwit en fenotype

Hoe meer DNA van twee soorten overeenkomen, hoe meer deze soorten aan elkaar verwant zijn.

Er wordt gekeken naar de DNA-sequentie (hoeveel overeenkomst in DNA volgorde).

Als de volgorde van het DNA erg met elkaar overeenkomt dan:

• Eiwitten (eiwitsynthese) lijkt erg op elkaar.
• Fenotype lijkt erg op elkaar.

Als het DNA, eiwit en fenotype overeenkomt is het aannemelijker dat de twee soorten een gemeenschappelijke voorouder hebben gehad.

DNA overeenkomst

Hoe korter geleden er een gemeenschappelijke voorouder was, hoe meer overeenkomsten en verwantschap

Overeenkomst in embryonale ontwikkeling

In het begin van de ontwikkeling lijken embryo's sterk op elkaar, maar daarna gaan ze steeds meer van elkaar verschillen.

de overeenkomst in de ontwikkeling maakt het weer aannemelijk dat alle gewervelden dieren een gemeenschappelijke voorouder hebben gehad.

Overeenkomst in bouw

Veel dieren hebben in overeenkomst in de bouw van hun skelet. 

De evolutietheorie gaat er vanuit dat de organen uit dezelfde grondvorm/bouwplan zijn ontstaan. 

Een verklaring hiervoor is het hebben van een gemeenschappelijke voorouder.

Door zich aan te passen aan verschillende milieus hebben de organen een andere functie gekregen.

Celdeling: Ook de manier waarop cellen zich delen, is een argument voor het hebben van een gemeenschappelijke voorouder.

Rudimentaire organen

Als organismen zich aanpassen aan het milieu, kunnen bepaalde organen hun functie verliezen en zich nauwelijks ontwikkelen.

Deze organen kunnen in de loop van de tijd ook compleet verdwijnen uit de evolutie.

De resten van deze organen die we terug vinden noemen we: rudimentaire organen.

Rudimentaire organen

Aan de slag

Achter in het boekje heb je opdrachten.

6. De evolutietheorie:

Opdracht 1 t/m 6

7. Argumenten voor de evolutietheorie:

Opdracht 7

De geschiedenis van het leven op aarde

• Leven in het water
• Leven op het land
• Verwantschap van soorten

Tijdperken

De geschiedenis van het leven op aarde wordt verdeeld in tijdperken.

En de tijdperken worden verder onderverdeeld in perioden.

De tijdperken en perioden worden weergeven in een geologische tijdschaal.

In een geologische tijdschaal kun je zien wanneer een periode begint en eindigde.

De oudste levensvormen staan onderaan de tijdschaal.

geologie= leer van de aarde.

Leven in het water

Aarde bestaat 4,6 miljard jaar

1. Temperatuur te koud
2. Weinig leven

38 miljoen jaar geleden:

• Eerste levensvormen in het water
• Bacterien die zuurstof konden produceren
• Eenvoudig eencelligen die fotosynthese konden laten plaatsvinden.
• Meer zuurstof in het water en op het land.

Op het land alleen nog bacterien, maar in het water complexere meercelligen: stekelhuidigen, holtedieren, sponzen, inktvissen etc....

Leven op het land

500 miljoen jaar geleden:

• Landplanten (mossen)
• Vissen

450 miljoen jaar geleden:

• Landdieren (geleedpotigen)
• Gewervelden: amfibieen en reptielen

251 miljoen jaar geleden:

• Tijdperk van de reptielen
• Eerste dinosauriers op het land, water en in de lucht.
• Eerste zoogdieren en vogels.

Leven op het land

65 miljoen jaar geleden:

• Uitsterving dino's
• Meteorietinslag
• Jaren zwarte wolken van stof en roet.
• Donker en temperatuur daling.
• Dino's sterven uit en zoogdieren & vogels overleven klimaatverandering.

3 miljoen jaar geleden:

• Eerste primitieve mensachtigen

150,000 jaar geleden:

• De menssoort die nu leeft.
• Ontstaan uit Afrika.

Stambomen en verwantschap

Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben tonen verwantschap.

In een stamboom kun je aflezen:

-Waaruit groepen organismen zich hebben ontwikkeld.

-Welke groepen veel en weinig verwantschap hebben.

-In welke periode bepaalde groepen een bloeitijd hebben gehad. De groepen zijn dan breed weergeven.

Verwantschap

Stamboom

Aan de slag

Achter in het boekje heb je opdrachten.

6. De evolutietheorie:

Opdracht 1 t/m 6

7. Argumenten voor de evolutietheorie:

Opdracht 7

8. De geschiedenis van het leven op aarde:

Opdracht 8 t/m 14