4.7 Biotechnologie

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

4.7 Biotechnologie

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat biotechnologie is en waar het goed voor is.
• Je kunt uitleggen wat genetische modificatie betekent.
• Je kunt voorbeelden geven van biotechnologie.

Biotechnologie

Technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten voor de mens te maken. 

Ontwikkeling van:

Nieuwe stoffen

(betere) voeding

Medicijnen

manieren van biotechnologie

- gebruik maken van gisten en bacteriën bij voedselproductie 

- veredeling/ fokken

- polyploïdie 

- klonen 

- genetische modificatie

•     Recombinant DNA-techniek 
•     Organen kweken  
•     Gentherapie - CRISPR-CAS9

Gisten en bacteriën

- Gisten --> bv. brood en bier. 

- Bacteriën -->  bv. yoghurt maken 

genotype van organismen wordt hierbij niet veranderd

Veredeling

Kwekers ontwikkelen steeds nieuwe plantenrassen; veredelen.

 veredeling

Polyploïdie

veelvoud van het aantal chromosomen bv 4n

Gebruik colchicine: spoelfiguur wordt afgebroken

Doel: vergroot opbrengst gewassen

Kloneren

Kunstmatig zorgen voor nakomelingen met hetzelfde genotype

Hoe:

embryosplitsing

celkerntransplantatie.

Klonen: embryosplitsing

klonen: celkerntransplantatie

Genetische Modificatie

het veranderen van erfelijke eigenschappen van een organisme 

Een genetisch gemodificeerd organisme noem je een transgeen/ggo. 

* Op etiketten staat vaak de afkorting GM.

Technieken genetische manipulatie

    - Recombinant DNA-techniek 

        (mbv. reverse transcriptase) 

    - Antisense -DNA

    -  Organen kweken 

    -  Gentherapie

        (CRISPR-CAS9)

recombinant DNA

Recombinant DNA:  DNA van een organisme in het DNA  plaatsen van een ander organisme.

•  organismen van dezelfde soort --> cisgenese
• organismen van een andere soort --> transgenese

Recombinant-DNA-techniek

Recombinant-DNA-techniek

DNA fragmenten vrijmaken: restrictie-enzymen

DNA weer aan elkaar plakken: DNA-ligase

Restrictie-enzym

• restrictie-enzym knipt DNA fragmenten uit DNA beide soorten
• DNA-ligase plakt sticky ends aan elkaar

Technieken genetische manipulatie

- Genetische manipulatie

    > Recombinant DNA-techniek 

        (mbv. reverse transcriptase) 

    > Antisense -DNA

    > Organen kweken 

    > Gentherapie

        (CRISPR-CAS9)

antisense-DNA

 Gebruik van antisense-DNA

- vorming van complementair mRNA 

- ontstaan ds-RNA waardoor translatie niet meer kan plaats vinden 

- geninactivering 

toepassing: 

- onderzoeken functie van een gen

- uitschakelen expressie van een ziekteverwekkend gen 

Argumenten voor:

• producten kunnen goedkoper worden
  
• hogere opbrengsten in de landbouw (minder honger)
  
• milieuvriendelijkere gewassen
  
• medicijnen tegen ziektes
  

Argumenten tegen:

• mens heeft het recht niet om te knippen en plakken met genen van andere organisme
  
• maken van nieuwe soorten gaat tegen natuur in
• kan gevaarlijk zijn voor de natuur
  

Aan de slag

- Lees 4.7 Biotechnologie

- maken opdracht 49 t/m 57 

Klaar?  Samenhang 1 t/m 4,