Historische vaardigheden

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Historisch Redeneren

Hoe pas je historische vaardigheden toe op de onderwerpen die we hebben geleerd?

Historische vaardigheden

- oorzaken en gevolgen

- verandering en continuïteit

- bruikbaarheid van bronnen

- betrouwbaarheid van bronnen

- representativiteit van bronnen

- standplaatsgebondenheid

-  onderbouwen van je mening

- inleving

- chronologie

Continuïteit en verandering

• Sommige dingen veranderen terwijl andere blijven bestaan (er is dus altijd verandering en continuïteit).
  
• Een bestaande werkelijkheid is een mengsel van zaken die al (heel lang) bestaan en zaken die nog maar kort geleden zijn veranderd.
  
• Dat laatste geldt dus ook voor het heden.
  

• Sommige dingen veranderen, terwijl andere blijven bestaan    (er is dus altijd verandering en continuïteit).
  
• Een bestaande werkelijkheid is een mengsel van zaken die al (heel lang) bestaan en zaken die nog maar kort geleden zijn veranderd.
• Dat laatste geldt dus ook voor het heden.

Continuïteit en verandering

Was er in de vroegmoderne tijd ten opzichte van de middeleeuwen meer sprake van continuïteit of verandering?

Veel veranderingen maar wat was de continuïteit?

Het geloof bleef belangrijk.

• Het leven na de dood is belangrijk. (Memento Mori)

• God staat centraal

• Kunstenaar blijft anoniem

• Genieten van het leven op aarde is belangrijk (Carpe Diem)

• De mens staat centraal

• Kunstenaar signeert zijn werk

Verschil in mentaliteit / ideeën van mensen

Middeleeuwen

Renaissance

90% van de mensen leven als boeren op het platteland en komen bijna niet in aanraking met deze nieuwe ideeën.

Paus Innocentius III:

Over de ellende van de menselijke conditie

“Een vogel is geboren om te vliegen, een man is geboren om te zwoegen. Al zijn dagen zijn vol van geploeter en ontbering, en ’s nachts heeft zijn geest geen rust. En hoeveel angst hebben mensen! Zij lijden door allerlei zorgen, onrust, vrees en krimpen ineen door angsten en verschrikkingen en gaan gebukt door verdriet. Rijk of arm, meester of slaaf, getrouwd of alleenstaand, de goeden en de slechten – iedereen lijdt door de wereldlijke kwellingen. De mens streeft met name naar drie zaken: rijkdom, genot en eer. Rijkdom leidt tot verdorvenheid, genot tot schaamte en eer tot overdreven trotsheid.”

Past de bovenstaande tekst bij de Middeleeuwen of bij de Renaissance? Onderbouw je antwoord met een verwijzing naar de bron.

Paus Innocentius III was paus van 8 januari 1198 tot zijn overlijden op 16 juli 1216. Innocentius wordt vrij algemeen gezien als een van de machtigste en invloedrijkste pausen in de geschiedenis van het pausdom.

Past de tekst bij de middeleeuwen of bij de renaissance? Onderbouw je antwoord met een verwijzing naar de bron.

Bruikbaarheid bronnen

Bruikbare bronnen zijn bronnen die informatie geven voor het onderzoek dat de historicus doet.  

Stap 1: Kijk naar de vraagstelling of het onderzoeksdoel.

Stap 2: Beoordeel de betrouwbaarheid 

Stap 3: Beoordeel de representativiteit van de bron.

Betrouwbaarheid

Wanneer is een bron betrouwbaar?

• wanneer is de bron gemaakt? hoe minder tijd tussen de gebeurtenis en het maken van de bron, hoe betrouwbaarder
• hoe is de maker aan zijn informatie gekomen? hoe minder tussenschakels, hoe betrouwbaarder
• welke bedoeling heeft de maker van de bron? hoe minder persoonlijk en partijdig, hoe betrouwbaarder

Standplaatsgebondenheid 

• In welke plaats/land/gebied is de bron gemaakt?
• Wat is de achtergrond van de maker?  (politiek idee, geloof, arm of rijk, leeftijd, beroep)
• Een bron is altijd tijd- en plaatsgebonden
• Dit onderdeel gebruik je bij het vaststellen van de betrouwbaarheid van de bron

GEBONDENHEID:

Iets wat niet anders gezien kan worden omdat men zich onmogelijk naar een andere positie kan verplaatsen.

SLEUTELVRAAG BIJ TIJDGEBONDENHEID

Was het naar de maatstaven van een tijd (en plaats) toelaatbaar?

VOORBEELDEN

het verbranden van ‘ketters’ op de brandstapel, het toepassen van martelingen bij ondervragingen, het niet toekennen van volledige burgerrechten aan vrouwen.

Dit zijn allemaal zaken die ooit als ‘normaal’ zijn beschouwd, maar waarin in de loop der tijd verandering is opgetreden.

Representativiteit

Is de bron representatief?

• Geldend voor meerdere gevallen.
  

• Zijn er meer van dergelijke bronnen?
  
• Op grond van één situatie kan je niet besluiten dat iets ‘altijd zo was’. Het kan om een uitzondering gaan.

Klopt het met het algemene beeld of is het een uitzondering?

Middeleeuwse stadsrechten

Kun je aan de hand van deze bron de volgende stelling over landsheer Floris V bewijzen?

Het beleid van Floris V was gericht op bevordering van de handel door het geven van stadsrechten en privileges.’ 

Tolprivilege van Floris V voor Amsterdam, 

verleend in 1275

• Nee, één bron is nooit voldoende.
  

• Je kunt de stelling wel bewijzen met de informatie hiernaast

Tolvrijheden die werden afgegeven onder het bestuur van Floris V:

1267      Delft

1272      Gouda

1273      Schiedam

1273       Vlaardingen

1275       Amsterdam

1280      Den Briel

1282       Gorinchem

1290      Haarlem

1290      Heusden

1290      Leiden

1290      Zierikzee

Feiten en meningen 

Welk van de onderstaande zinnen over de kruistochten zijn feiten?

1) Kruisvaarders die tijdens de Heilige Oorlog sneuvelden, ging het paradijs binnen.

2) De Turkmenen waren goede vechters, maar slechte bestuurders.

3) Paus Urbanus vertelde de ridders dat de christelijke pelgrims in Jeruzalem werden lastiggevallen.

4) De kruistochten waren een uitlaatklep voor de gefrustreerde en agressieve lagere adel in Europa.

5) In 1291 viel Akko, de laatste christelijke stad in Palestina.