De brug blz. 260

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Vandaag: interpunctie en hoofdletters

- Vandaag leer je wanneer je bepaalde leestekens moet gebruiken in teksten.

- Vandaag leer je wanneer je een hoofdletter moet gebruiken.

Hoofdletters

Je gebruikt een hoofdletter:

1. Aan het begin van een zin;

2. Bij namen --> Let op tussenvoegsels

     Esther van Zanten, E. van Zanten, mevrouw Van Zanten.

3. Bij woorden die van aardrijkskundige namen zijn afgeleid.

Geen hoofdletter: dagen, maanden, seizoenen en windstreken

Welke zin is correct geschreven,
lettend op leestekens en hoofdletters?

1. Woon jij in Den helder of in Schagen?
2. Woon jij in Den Helder of in Schagen.
3. Woon jij in Den Helder of in Schagen?
4. Woon jij in Den helder of in Schagen.

'Waarom mogen leerlingen niet sms'en in de klas?' vragen de jonge sp'ers zich af.

1. Met hoofdletters: SP'ers
2. Met hoofdletters: Sms'en
3. Met hoofdletters: SMS'en en SP'ers
4. Met hoofdletters: Sp'ers

De namen van maanden schrijf je met een hoofdletter.

1. juist
2. onjuist

Meneer Van der Berg is vandaag ziek.

Deze zin is:

1. juist geschreven
2. onjuist geschreven

Wat is interpunctie?

Interpunctie is het plaatsen van punten,

 komma's, puntkomma's, dubbele punten,

 aanhalingstekens, uitroep- en vraagtekens

 

Waarom interpunctie?

• Bij tekst zonder interpunctie is de kans groot dat er verwarring ontstaat.

•  Interpunctie pas je toe om er zeker van te zijn dat mensen jouw woorden lezen zoals jij ze hebt bedoeld.

De leestekens

Punt.

Komma,

 Dubbele punt:

  'aanhalingstekens'

 Uitroepteken!

 Vraagteken?

Punt.

Komma,

Puntkomma;

Dubbele punt:

 

De punt

Zet je na een zelfstandige mededelende zin.

Fout:

Paulien gaat morgen naar Amsterdam, ze gaat met de trein.

Goed:

Paulien gaat morgen naar Amsterdam. Ze gaat met de trein.

Uitroepteken en vraagteken

- Een vraagteken komt na een vraag.

- Met een uitroepteken geef je een zin extra nadruk. 

De komma (1)

• Zet je voor verbindingswoorden:  bv. In deze zin gebruik je een komma, want er staat een verbindingswoord in de zin.

Andere verbindingswoorden zijn o.a. : maar, of, omdat, daardoor, enz. enz.

 waardoor, dat, dus, terwijl, zodat, totdat, nadat etc.

De komma (2)

•  Bij opsommingen:  bv.  Hier is een opsomming van mooie, grappige, lange, korte en moeilijke antwoorden.
•  Tussen 2 persoonsvormen:  bv. Als komma's tussen persoonsvormen staan, begrijp je de zin beter. 

De komma (3)

• Voor een deel van de zin dat geen zelfstandige zin is. Voorbeeld: We hebben een lekkere lange vakantie gehad, die bovendien erg lang duurde.

Komma (4)

- Tussen een naam of een uitroep en de rest van de zin.

Heb jij je huiswerk al af, Bob?

Houd op, ik vind het niet meer leuk!

In het algemeen zet je geen komma tussen 'en' en 'of'. 

Dubbele punt (1)

• Opsomming
  

 Deze foto heeft nogal wat kleuren: rood, groen, bruin, geel en oranje.

• Conclusie 

 Daarom besluiten wij: verbied het jagen op ganzen.

• 
  

Dubbele punt (2)

• Citaat (directe rede)

 Net zoals Peter dat wel eens zei: "Da's een verrekt goed idee!"

• Verklaring/reden

 Een lama moet je niet uitdagen: dan spuugt hij misschien.

(Je kunt zo'n dubbele punt vervangen door  komma + want

Je gebruikt een dubbele punt bij ...

1. een opsomming
2. een verklaring/reden
3. citaat
4. conclusie

Aan de slag:

1) Lees de theorie nogmaals op blz. 260

2) Maak opdr. 1 zin 1, 3, 4, 6 en 10

3) Lees de theorie over verkleinwoorden (blz. 261)

3. Maak opdr. 2

Verkleinwoorden

- Van een zelfstandig naamwoord kan je een verkleinwoord maken door er -je, -kje, -pje, -tje of -etje achter te zetten. 

Let op: afkortingen krijgen een apostrof: wc'tje 

en woorden die op een klinker eindigen krijgen een lange vorm: Autootje, bikinietje.

Woorden die op -y eindigen, krijgen ook een apotrof: baby'tje

Meervoud

Een meervoud van een zelfstandignaamwoord maak je meestal door er -en of -s achter te zetten. 

In het lesboek, op blz. 261 staan hier regels over.

Het meervoud van een woord dat eindigt op -ee, maak je met -ën --> idee - ideeën

Bij het meervoud van een woord dat eindigt op -ie, kijk je naar de klemtoon: 
- Klemtoon op -ie --> voeg -ën toe --> categorie - categorieën

- Klemtoon niet op ie --> zet een trema op de laatste -e en voeg - n toe --> bacterie - bacteriën

Meervoud op -s

1. Zet een -s achter het woord.

2. Als een woord eindigt op een a, o, i, u of y dan schrijf je 's --> auto's, baby's.

Let op woorden die eindigen op meerdere klinkers. Als je het uitspreekt als een nieuwe klank, dan komt de -s eraan vast. Spreek je de klanken afzonderlijk uit, dan schrijf je 's:  cavia's    -->  bureaus

3. Bij een afkorting gebruik je ook 's --> wc's

Aan de slag

Lees de theorie op blz. 261/262

Maak opdr. 3 van blz. 262