Taalwondertjes les 3

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

De spot drijven -> 

belachelijk maken

- in de literatuur

- in het dagelijks leven

- in de politiek

3 vormen van spot, 

deze verschillen in karakter en in sterkte:

ironie

cynisme

sarcasme

Doel

Je weet wat een litotes is

Je weet wat een retorische vraag is

Je weet wat een tegenstelling is

Je weet wat sarcasme is

Je weet wat ironie is

Je weet wat woordgrappen zijn

Je kunt bovenstaande herkennen en toepassen.

Ironie

De schrijver zegt iets op een grappige of een wat spottende manier, waardoor de lezer weet dat het niet serieus bedoeld is. Vaak zegt hij dan het tegenovergestelde van wat hij eigenlijk bedoelt. 

– "Geweldig hoor, die drie voor je toets!"

– "Fijn, al die moddersporen op de schone vloer!"

Zelf gebruik je vast ook weleens ironie. Als je wilt dat de ander weet dat je het niet serieus bedoelt, zet je er vaak een emoticon achter.

Cynisme

Wrede, bittere spot; zwartgallig

– "Ach, een hond is tenminste goedkoper dan een kind."

Cynisme komt vaak voort uit een (pijnlijk...) ongeloof in het goede van de mens, of uit een gevoel van machteloosheid vermengd met woede.

Sarcasme

Sarcasme is een stijlfiguur dat heel dicht bij ironie ligt.

Er is een verschil tussen sarcasme en ironie. Sarcasme is harde, bijtende spot, bedoeld om te kwetsen en ironie is milde spot.
Wie het heeft over een sarcastische uitlating, spreekt in de eerste plaats over een uiting van grove, bijtende spot, van bitter woordgeweld, van agressie. Het effect van sarcasme is intenser en directer dan dat van ironie.

Sarcasme

Harde, bijtende spot die veel verder gaat dan ironie.

Verschil ironie en sarcasme

Ironie: pijnlijke humor, die niet kwetsend bedoeld is.

Sarcasme: pijnlijke humor, die juist wél kwetsend bedoeld is!

Geen duidelijke grens te trekken tussen ironie en sarcasme.
Ook is dit vaak persoonlijk, maar het gaat om
de bedoeling van de spreker!

Goh, de vorige keer had je een betere smoes toen je te laat kwam.

1. cynisme
2. sarcasme
3. ironie
4. Serieus

Jij stond zeker achteraan toen de intelligentie werd uitgedeeld

1. Ironie
2. sarcasme
3. cynisme

"Natuurlijk mag je tijdens de uitleg naar de wc!", zegt de docent met een glimlach.

1. sarcasme
2. cynisme
3. ironie
4. serieus

"Dat mevrouw Van Heeringen humor gaat uitleggen in een droge Lessonup, is wel een beetje..."

1. sarcastisch
2. ironisch
3. cynisch
4. dodelijk

"Wat een geweldige jongens, om iemand die al op de grond ligt dood te trappen en te slaan."

1. ironisch
2. sarcastisch
3. cynisch

"Jij stond zeker achteraan toen de intelligentie werd uitgedeeld."

1. ironisch
2. sarcastisch
3. cynisch

5. Litotes

De litotes is het tegenovergestelde van een hyperbool. Iets wordt kleiner gemaakt dan het in werkelijk is, altijd d.m.v. het ontkennen van het tegenovergestelde.

Het effect is dat door de verkleining het andere benadrukt wordt.

 

 Voorbeelden van een litotes: 

Hij is niet dom

bedoeld wordt: hij is erg slim.

Dat is geen slecht idee

bedoeld wordt: dat is een prima idee.

Litotes

Een bijzondere vorm van een understatement is de litotes. Daarmee ontken je het tegenovergestelde.

Voorbeeld:  Ze zijn niet onbemiddeld.

Je bedoelt: Ze zijn rijk.

Litotes

- Er wordt een mededeling gedaan door het tegenovergestelde

   te ontkennen.

- De litotes lijkt op een understatement.

- Het is een stijlfiguur waarbij je schijnbaar iets ontkent of

   verkleint met het doel datgene wat je bedoelt des te meer uit

   te laten komen. 

Van welk stijlfiguur wordt hier gebruik gemaakt?

Mijn vriend is bepaald niet dom.

1. eufemisme
2. litotes
3. pleonasme
4. tautologie

VWO
Benoem de stijlfiguur:
Dat is niet onwaarschijnlijk.

1. Understatement
2. Metonymia
3. Eufemisme
4. Litotes

Stijlfiguur: tegenstelling

Twee termen worden gebruikt in een zin die precies het tegenovergestelde van elkaar betekenen 

''In de stille kamer knettert zij van de woede''

''Het gaat goed, maar gaat het fout dan gaat het goed fout''

Stijlfiguur: tegenstelling

Meerdere zaken achter elkaar benoemen 

1. Drieslag 

- Opsomming van drie woorden/zinnen/zinsdelen

''Bloed, zweet en tranen''

2. Climax

- Steeds sterk wordende reeks

''Je hebt goed, beter en het best''

3. Omgekeerde climax

- Steeds zwakker wordende reeks

''Wat een fantastische film, nou eigenlijk, het valt wel mee...''