HC 4 Overheid: duurzame economie & energietransitie

• economie
• HBO
• Studiejaar 2

Overheid

HC4: duurzame economie & energietransitie

Agenda

1. Terugblik HC3
2. Lesdoelen
3. Theorie + casussen
4. Transfer naar het werkveld
   
5. Samenvatting les
   

Waar denk jij aan bij het begrip 'duurzame economie'?

OWE/EVL Overheid

• Onderwijs Online → ook zelfstudie mogelijk (DT oude leerroute met kennistentamen)
• We gaan op onderdelen door op Micro-1 & Macro-1
• Géén kennistentamen → Leertaak
• LT waarin je begeleid wordt in het doen van onderzoek naar de transfer van de economische- doelen en inhouden, naar de analyse van een (lokaal) vraagstuk → docu/desk(DT)
  

Hoofdthema's HC's

1. Functies collectieve sector (LKB → Economische politiek)
2. Openbare financiën (LKB → Begrotingsbeleid & financiering + economische politiek)
3. Sociale zekerheid (LKB → Verzorgingsstaat & sociale zekerheidsstelsel)
4. Duurzame economie (LKB → Circulaire economie & energietransitie)
   

Lesdoelen HC3: Duurzame economie ( circulaire economie & energietransitie)

Na dit college...

1. Ken jij redenen waarom duurzame economische ontwikkeling steeds belangrijker worden. 
2. Ken jij de nadelen van ons (lineair) economisch model. 
3. Kun jij kenmerken van circulaire economie benoemen en weet jij hoe ze werken. 
4. Kun jij de overeenkomsten en verschillen tussen het huidige economisch (lineair) model ten opzichte van het circulaire model analyseren. 
   

Duurzame economie & energietransitie

Waarom worden duurzame ontwikkelingen steeds belangrijker?

• Grondstoffenuitputting en broeikasgasuitstoot zijn een van de grootste milieu uitdagingen
• Het huidige grondstofgebruik is niet houdbaar met de wereldwijde groei van productie  
• Consument is eindverantwoordelijk voor de broeikasgasuitstoot  
• Wind- en zonne-energie  zijn op dit moment afhankelijk van schaarse grondstoffen  
• Circulaire bedrijfsmodellen helpen bij beter gebruik van grondstoffen en soms ook bij minder broeikasgassen uitstoten

Van afval naar grondstof:

Circulaire economie

Verschil lineair & circulair

Cascaderen: ‘Het gebruiken van (een deel van) een product voor een andere toepassing’. Wanneer een product niet langer in staat is om de initiële functie te vervullen wordt het doorgegeven om opnieuw te worden gebruikt. Tijdens het cascaderen vermindert de kwaliteit van het materiaal en wordt er energie verbruikt

Achtergrondinfo

Klik

Bron

Klik

Kenmerken van de circulaire economie

1. Uitputting van natuurlijke hulpbronnen zo veel mogelijk verminderen
2. Uitfaseren van afval, uitstoot van broeikasgassen, en gebruik van gevaarljke stoffen
3. Een overgang naar een volledig hernieuwbare- en duurzame energievoorziening

Bron: Circulaire Economie: Wat? Waarom? Hoe? (2016)

Circulaire economie: actueel

Week van de circulaire economie 2021: opbrengsten

• NS en E-Waste Race winnaars van de Circular Awards
• Statiegeld op blikjes
• Opening van het Circulaire Textiel Lab in Enschede
• Deltaplan voor belastinghervorming
• Circulair inkopen door overheden

Circulaire economie: actueel

Circulair inkopen door de overheid (milieueffect)

Om de voortgang naar een Circulaire Economie te monitoren is inzicht in de sociaaleconomische- en milieueffecten van inkoop nodig. 

Wat valt je op ten aanzien van de klimaatvoetafdruk? (klik)

Circulaire bedrijfsmodellen

1. Circulaire input
2. Afvalwaarde
3. Levensduur
4. Platform
5. Product als dienst
   

Model & achtergrondindfo

Model

Achtergrondinfo

Nieuwe bedrijfsmoddellen in de circulaire economie

Actuele casussen

Sociale dimensie van de circulaire economie

• Aandacht vaak op grondstoffen en afval
• Ook essentieel: consumenten, medewerkers en gemeenschappen

• Bedenk de doorlopende sociale dimensie

       van een product (stappen beschrijven)

Sociale dimensie in de keten

Achtergrondinfo

Bedrijfsvoorbeeld: Auping

"Auping presenteert circulair matras voor consumenten"

Circulaire matras

Achtergrondinfo

Een stap verder: biobased economy

Achtergrondinfo overheid

Klik

Biobased: Noorwegen

We gaan zo kijken naar een video (3 min) waarin de biobased economy binnen de context van Noorwegen wordt besproken.

Opdracht:

Bedenk 3 manieren hoe Nederland gebruik kan maken van beschikbare bronnen voor de biobased economy.

Biobased Economy: Nederland (KLIK)

Belangrijke plaats binnen de circulaire economie

"Kan uitgroeien tot één van de speerpunten van de nationale economie. Zeker omdat Nederland sterk is in chemie, agrofood en logistiek, is de Biobased Economy een van de manieren waarop Nederland groene groei kan realiseren." - Rijksoverheid

Biobased Economy: Nederland (2) (KLIK)

Video Rijksoverheid

Verduurzaming van Nederland: 

groener belastingstelsel (p. 222)

1. Kunnen er door een groener belastingstelsel meer banen ontstaan?
2. Hoe kan dit in gang gezet worden?

Opbrengsten milieuheffing overheid

Bron

Verduurzaming van Nederland: 

deltaplan belastinghervorming voor een circulaire en sociale economie

Een verschuiving van belastingen van arbeid naar vervuiling en verbruik van natuurlijke hulpbronnen (een ‘taxshift’) kan leiden tot meer banen, meer duurzame groei, minder uitstoot en minder importafhankelijkheid. De taxshift is daarmee een kritische strategie voor groen en inclusief herstel. 

Gebruik de samenvatting (p. 4 en 5) en foto's. Beantwoordt beknopt onderstaande vragen:

• Zijn belasting een barrière of juist de basis voor circulaire groei?
• Hoe werkt een taxshift?
• Wat levert het Nederland op? 
• Wat houdt 'belasting op onttrokken waarde‘ in?
• Welke redenen zijn er om te stellen dat Nederland een voorbeeldfunctie op het thema belastingen voor een circulaire en sociale economie kan vervullen?

Verduurzaming van Nederland: opiniestuk

Keuzevrijheid? Het is tijd voor een verplichte planmatige verduurzaming van Nederland" Volkskrant, 06-06-19 (KLIK)

1. Welke twee keuzes heeft de overheid volgens de schrijver?
2. Waarom vindt de schrijver dat de overheid eigen géén keuze heeft?

Nudging inzetten voor vergroening?

Artikel (KLIK)

"Is a 'nudge' in the right direction all we need to be greener?" - CNN Business (2012)

Welke ambitie ligt er in Nederland en in Europa?

Vijf prioritaire sectoren:

1. Consumentengoederen 
2. Bouw 
3. Kunststoffen 
4. Biomassa en voedsel 
5. Maakindustrie

Bron (klik)

Circulaire economie: einde van het bezit?

De vraag is hoe we kunnen stoppen met het produceren en kopen van nieuwe spullen die nog nét niet kapot zijn en hoe we onze huidige economie-van-meer transformeren naar een economie-van-beter. (VPRO Tegenlicht) (37:20 - 42:30)

https:

Elektrisch rijden stimuleren: opiniestuk

"Elektrisch rijden voor iedereen interessant"- Maarten Steinbuch, 09-06-20 (KLIK)

De toekomst van mobiliteit?!: opiniestuk

"Volledig duurzaam rijden? Reken mee"- Financieel Dagblad, 05-01-20 (KLIK)

1. Bedenk stimuleringsmaatregelen
2. Welke hobbels kan de transitie onderweg tegenkomen?
3. Zie jij elektrisch rijden een 'blijvertje' worden? Beargumenteer jouw mening.

Maatregelen overheid t.a.v. verduurzaming & energietransitie

"Overheid start campagne om duurzame keuzes te stimuleren"- Duurzaam bedrijfsleven, 09-09-19 (KLIK)

Voorbeeld:

• Lidl (aardgasvrij/energieneutraal) 
• Bol.com (awareness t.a.v. vermindering voedselverspilling)

Prinsjesdag 2019: Investeren in groei voor robuuste economie

Website (KLIK)

Thema's:

1. Robuuste economische groei
2. Versterking van MKB en ondernemersklimaat start- en scale-ups
3. Sleuteltechnologieën voor maatschappelijke- en economische kansen
4. Uitvoering van het Klimaatakkoord
5. Afbouw gaswinning Groningen
   

Actiepunten: Werkprogramma Rli 2019-2020 (KLIK)

RLi = Raad voor de leefomgeving en infrastructuur 

Thema's opgesteld in november 2018 voor 2019-2020:

1. Herziening Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) 
2. Gevaarlijke Stoffen  
3. Luchtvaartbeleid  
4. Afbouw verouderde bedrijfsmiddelen 
5. Vitale Bodem 
6. Conferentie inclusieve transities
   

Actualiteit t.a.v. '2. gevaarlijke stoffen '& '5. vitale bodem'

Casus 'stikstof'

"Elf misvattingen in het stikstofconflict" - FD, 30-1-19 (KLIK)

Transfer van HBO naar werkveld

Transfer naar het werkveld: betekenisvolle werkvorm

We gaan zo kijken naar een video dat binnen het tweedegraads werkveld toegepast kan worden, om 'duurzame economie & energietransitie' uit te leggen.

Opdracht:

Bedenk in tweetallen een werkvorm  waardoor je dit onderwerp kunt gaan:

(1) Introduceren óf (2) verdiepend toepassen

Videolink

KLIK

 Transfer naar het werkveld: circulaire economie (3/4 vmbo)

Onderstaande vragen kunnen gebruikt worden bij de video op de volgende slide:

• Wat houdt de circulaire economie in?
  
• Welke twee duurzame voorbeelden worden in het filmpje genoemd?
  
• Wat zijn volgens jou verschillen en overeenkomsten tussen een duurzame en circulaire economie?
  
• Dit filmpje gaat over een waterschap. Hoort een waterschap bij de collectieve of particuliere sector?

Transfer van naar het werkveld: MVO in methodes (4 mavo)

Transfer van HBO naar werkveld: Recyclen in methodes (4 mavo)

Spel vanuit de overheid

Bron visualisatie (klik)

Bron toelichting (klik)

Handige websites

https://duurzaamheid.nl/

https://circulareconomy.europa.eu/platform/

https://www.tno.nl/en/focus-areas/circular-economy-environment/roadmaps/circular-economy/?&gclid=CjwKCAiA8Jf-BRB-EiwAWDtEGrJk2WCEZgU75ejozLAKrdaTVKShsHyxCHITE3GvUscSlMeUlmSjrRoCZwkQAvD_BwE

https://themasites.pbl.nl/circular-economy/ 

https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-circulaire-economie/ambitie-nederland-europa/

https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-circulaire-economie/is-verschil-circulaire-en-lineaire-economie/

https://kenniskaarten.hetgroenebrein.nl/kenniskaart-circulaire-economie/nadelen-huidige-lineaire-economie/

Extra uitleg

Extra oefening