Antwoorden bespreken vragen semantiek betekenis v4b

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Taalkunde/taalbeschouwing

Antwoorden semantiek/betekenis

Wat er vooraf ging aan semantiek?

Wat is taal?

Taalverwerving

Taalstoornissen

Hoe gaan we de antwoorden bespreken?

Iedereen kan zelf unmute

Ik vraag aan willekeurige leerling antwoord voor te lezen

We nemen antwoord door

Daarna toon ik het antwoord

Verbeteren is handig (gebruik eigen woorden)

Krijgt uiteindelijk ook alle antwoorden

Bekijk het bovenstaande plaatje goed. “Dit is geen pijp”, staat er. Leg helder uit wat de taal filosofische insteek bij dit plaatje is. Leg het uit aan iemand die het niet snapt, dus expliciteer elke stap. 

Antwoord:

Dit is geen pijp, maar olieverf + doek (schilderij van Magritte) .
Samen vormen ze een afbeelding van een pijp. 

Er is helemaal geen pijp, alleen een idee van een pijp in het hoofd van de kijker.

Dit staat er ook onder in woorden.

Vraag 2:

Wat heeft voorgaande afbeelding met semantiek te maken? Waar houdt een ‘semanticus’ zich mee bezig?

Antwoord vraag 2:

Semantiek is betekenisleer. 

Een semanticus houdt zich dus bezig met hoe taal (woorden, zinnen) betekenis krijgen.
 

Semantiek/pragmatiek

Algemeen kun je zeggen dat semantiek gaat over de betekenis van een woord of een zin terwijl pragmatiek zich bezighoudt met de betekenis van de spreker. Het verschil wordt misschien duidelijk door het volgende voorbeeld: Het is koud in de huiskamer.

De betekenis van deze zin is dat er een kamer is, de huiskamer, en dat deze kamer een bepaalde lage temperatuur heeft. Dit is semantiek.

Probeer je eens voor te stellen wat het betekent als je iemand op bezoek hebt die zegt “het is koud in de huiskamer”. Wat kan de zin betekenen? Waarschijnlijk wil de spreker je vragen om de verwarming aan te zetten in de huiskamer, of om het raam dicht te doen. Dit is pragmatiek, de relatie tussen een taaluiting en de taalgebruiker.

Vraag 3

Op welke drie niveau's bestaat betekenis? 

Antwoord:

Woordniveau,
zinsniveau,
tekstniveau.

Vraag 4

Hoe ontstaat die betekenis per niveau? 

Maak een overzichtelijk schema waarin je per niveau uitlegt hoe de betekenis gevormd wordt. 

Antwoord vraag 4

Woord: er is een (toevallige) betekenis per woord. Verschillende betekenissen kunnen meerdere woorden hebben (synonymie).

Zin: er is geen zinnenboek. Je moet dus de afzonderlijke woorden kunnen. Daarnaast zijn er grammaticale betekenissen die bijdragen aan de zinsbetekenis. Verder speelt de context een rol (bv. ‘ik heb het koud’ kan in een bepaalde context betekenen ‘doe jij het raam even dicht’).

Tekst: rond bepaalde type teksten mag geen misverstand ontstaan over de betekenis. Als je die leest, houd je je aan bepaalde conventies om ze te kunnen begrijpen. Je weet dat een juridische tekst op een bepaalde manier geïnterpreteerd moet worden, terwijl een gedicht meer ruimte openlaat. Als je een juridische tekst als gedicht publiceert, verandert de betekenis.

Antwoord op vraag 5

Denotatie = woordenboekbetekenis

Connotatie = gevoelswaarde

Denotatie van deze woorden is hetzelfde.
Connotatie afhankelijk van de gesprekspartners.

Vraag 6

‘Ik sloeg de cavia tot moes’ 

betekent iets anders dan

 ‘De cavia sloeg mij tot moes’. 

Hoe komt dat? Analyseer de zinnen goed.

Vraag 6

Als je deze zinnen vergelijkt, zie je dat de woorden nauwelijks zijn veranderd. 

De volgorde van de zin is veranderd, en het persoonlijk voornaamwoord ‘ik’ is ‘mij’ geworden. 

De veranderde betekenis komt dus doordat de grammaticale betekenis is veranderd. 

Het gaat om betekenis op zinsniveau.

Vraag 7

Leg uit dat de zin ‘Ik heb honger’ op twee niveaus begrepen kan worden, afhankelijk van de context waarin je hem uit. Bedenk twee verschillende contexten waarin de zin iets anders betekent. 

Antwoord vraag 7

Op zinsniveau :

 ‘Ik heb honger.’ Dan kun je die zin begrijpen als een mededeling.
Maar ook als een verzoek om iets te eten

Je moet bekend zijn met de context waarin de zin wordt uitgesproken om de volledige betekenis van een zin te kunnen begrijpen.

Vraag 8

“Ik ben 16.” Is dit waar? Leg uit waarom wel of niet.

Antwoord vraag 8

Of dit waar is, is dat afhankelijk van de waarheidscondities, dus of iemand daadwerkelijk  16 is op het moment. 

Een jaar later is het.....

Vraag 9

Als ik zeg: “Dat flik je me niet nog een keer”, pleeg ik een taaldaad. Leg dat eens goed uit.

Hier is de taaldaad een dreigement.
Dat kan niet waar of onwaar zijn. Je kunt alleen vaststellen of het wel een echt dreigement is. Het ‘bestaat’ pas als de taal geuit is.

Huiswerk

Lees tekst morfologie.

Ga op zoek naar het door jou gekozen leesboek.