H3 Kunst en het gevoel

• Kua
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H3 Kunst en het gevoel

welk woord herken in je in expressionisme?

Expressie = gevoelens uitdrukken

• Zoekopdracht: kenmerken expressionisme? ( tip: blz 27 leerboek)

1893

1910

Expressionisme 

1e helft van de 20e eeuw is het breukvlak tussen de oude en een nieuwe maatschappij en de kunst. 

Kunstenaars waren opzoek naar vernieuwing en wilden onafhankelijk zijn. Ze braken met het verleden om kunst te maken die origineel was. 

Kenmerken expressionisme:

• Directe en rechtstreekse uitdrukking geven aan emoties en gevoelens. 
• Afstand nemen van bestaande regels en voorschriften die gelden in de westerse kunst (bijv. perspectief in de beeldende kunst of toonladders in de muziek)
• Belangstelling voor het ‘ongecultiveerde’ (spontane) of primitieve
• Toepassen van heftige contrasten (in kleur of klanken).

Het schilderij laat een moment zien waarop de schilder zich angstig voelde. Noem een aspect van de voorstelling dat die angst uitdrukt.

Welke aspecten van de vormgeving versterken het gevoel van angst. Leg dit uit. Noem er drie.

Le sacre du printemps

• Les Ballet Russes (dansers)
• Sterdanser / choreograaf: Vaslav Nijinski 
• Dansers reageren op muziek, nauwelijks verhaal zichtbaar
• Componist Igor Stravinsky 

moderne dans

expressionistische dans

- expressie

- primitivisme

- contraction and release

(grahamdans)

oa ballet russes

Marthe Graham

expressionisme in de dans

- expressieve bewegingen: ruw, hoeking, soms lomp, niet gericht op esthetiek

- beweging start vaak vanuit de torso

- bewegingen zijn vaak gericht op de vloer; aarden

- bewegingen zijn vaak krachtig (bijv. zwaar, krampachtig)

- specifiek bij Martha Graham: techniek van contraction and release

Moderne dans - Martha Graham

Contraction (buikspieren aantrekken + rug krommen) 

and Release (vrijgeven van energie + rug rechten)

Hexentanz (1914)

• Mary Wigman
• Dansbewegingen sluiten niet aan bij academische regels
• Muziek speelt ondergeschikte rol
• Ausdruckstanz

Schönberg

Schönberg gooit alle muzikale regels overboord en gaat atonale muziek maken. 

Later gaat hij zelfs nog een stap verder en bedenkt een systeem om altijd atonale muziek te maken. 

atonale muziek

Atonale muziek is muziek zonder een vast tooncentrum, muziek die geen vaste toonsoort heeft, wat ook aangeduid wordt als atonaliteit.

Het klinkt vaak als vals in de oren omdat we gewend zijn om logica te ervaren in de opeenvolging van de akkoorden en de opeenvolging van de melodie

beluister het fragment “Erwartung” van componist Arnold Schönberg

Expressionisme in film

tegenhanger van het realisme

interne ervaringen van personages extern uitdrukken

emoties zichtbaar in belichting en set design

omgeving is chaotisch, staat schuin, vervormt

Expressionisme draait om interne ervaringen extern uitdrukken, in de omgeving die het subject omringt en in de algehele stijl van het werk.  Voor film betekent dit dus dat emotie gereflecteerd wordt in het uiterlijk van de film. Hier zie je een aantal voorbeelden.

Ook het camerawerk en de persperspectieven spelen een grote rol binnen expressionistische films. Stel de kijkvraag aan de leerlingen, en start het clipje uit The Nightmare before Christmas (1993) van Tim Burton: een moderner voorbeeld van Duits expressionistische stijl.

Het expressionisme van Kirchner (1880-1938)

+ Vraag 7

Kijkwijzer

Voorstelling > waar gaat het over?

Vormgeving >> het waarneembare, hoe is het gemaakt?

Denk aan vorm, licht, lijn, compositie/ordening, ruimte en kleur

>> ezelsbrug: VLLORKT

In Duitsland komt het expressionisme echt tot ontwikkeling bij kunstenaars gezelschappen:

Die Brücke

Der Blaue Reiter

Kirchner richt 'die Brücke' op. Geen mooie 'plaatjes' schilderen, expressie in vorm, geen perspectief >> dit hebben ze gemeen met de Fauvisten in Frankrijk (die waren luchtiger met felle complementaire kleuren en minder zwaar op de hand)

Expressionisme in Duitsland: Hij richt 'die Brücke' op.  Geen mooie plaatjes schilderen, expressie in vorm, geen perspectief >> dit hebben ze gemeen met de Fauvisten in Frankrijk (die waren luchtiger met felle complementaire kleuren en minder zwaar op de hand)

Antwoord vraag 7: 

vorm: de hoekigheid, vereenvoudigd >> komt door de houtsnede, ruwe ruige gutsen (de factuur = hanteringswijze vd hand vd kunstenaar in het hout). Hier spreekt emotie uit en zwaarte die bij het expressionisme hoort.

Dr Caligari, gemaakt door Robert Wiene in 1920 is een expressionistisch film. Benoem drie kenmerken die je in het filmpje hebt gezien, die passen bij deze kunststroming

welke kenmerken van expressionistische film zijn zichtbaar in de trailer van Nosferatu

1. overdreven acteerwerk
2. schaduwgebruik
3. extreem kikkerperspectief
4. special effects

Kernconcepten Modernisme

• Streven naar VERNIEUWING, breuk met het verleden. Kunst kan de maatschappij verbeteren, vooruitgangsdenken, utopisch denken.
• Zoeken naar ORIGINALITEIT, naar de GRONDSLAGEN ( herleiden tot de essentie van elke discipline, via vormonderzoek op een wetenschappelijke manier - reductie). ABSTRACTIE, ATONALITEIT.

• Streven naar AUTONOME en universele taal, onafhankelijk van de cultuur van

de beschouwer.

• Streven naar puurheid en directheid in de EXPRESSIE, inspiratie daarvoor nieuwe concepten (abstractie, stilering, atonaliteit, syncope, blue note) of in niet-westerse culturen.
•  Uitdrukken van (onderbewuste) gevoelens van ANGST en VERVREEMDING.