12.2 De bloedsomloop en de bloedvaten

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

12.2 De bloedsomloop en de bloedvaten

Doel van de les

• 13.2.1 Je kunt in de dubbele bloedsomloop van de mens de kleine en de grote bloedsomloop onderscheiden met hun functies.
  
• 13.2.2 Je kunt de drie typen bloedvaten noemen met hun kenmerken en functies.
  
• 13.2.3 Je kunt in het bloedvatenstelsel van de mens slagaders en aders benoemen en je kunt de samenstelling van het bloed daarin aangeven.

Bloedvatenstelsel

Bestaat uit:

• hart: rechterhelft en linkerhelft gescheiden door een tussenwand
• bloedvaten

De weg die het bloed aflegt in het lichaam noemen we bloedsomloop

Rode en blauwe bloedvaten

In tekeningen van bloedvaten zie je meestal rode en blauwe bloedvaten, zoals in de afbeelding. Rood betekent dat het bloed in de bloedvaten veel zuurstof bevat. Blauw betekent dat het bloed weinig zuurstof bevat. In werkelijkheid is al je bloed rood. Zuurstofrijk bloed is helderrood en zuurstofarm bloed is donkerrood.

Dubbele bloedsomloop

• Tijdens een complete rondgang gaat het bloed 2x door het hart
• rechterkant is zuurstofarm
• linkerkant is zuurstofrijk
• De dubbele bloedsomloop bestaat uit de kleine en de grote bloedsomloop

Kleine Bloedsomloop

Kleine bloedsomloop gaat van rechterharthelft naar de longen, hier wordt zuurstof opgehaald en koolstofdioxide uitgegeven aan de lucht. Van de longen weer naar de  linkerharthelft 

Grote bloedsomloop

Grote bloedsomloop gaat van het linker helft van het hart naar alle organen van het lichaam om zuurstof weg te brengen en CO2 op te halen. Vanuit de organen stroomt het weer naar de rechterhelft van het hart.

jullie zien de bolletjes van paars (zonder zuurstof) naar rood (met zuurstof) veranderen.

Longen

hart

 Rest  lichaam

linker hart

rechter hart

In de grote bloedsomloop worden zuurstof en voedingstoffen afgegeven aan de cellen. Koolstofdioxide en andere afvalstoffen worden door de cellen afgegeven aan het bloed. 

Per omloop stroomt het bloed twee keer door het hart. Daarom noem je de bloedsomloop bij mensen een dubbele bloedsomloop.

Bloedsomloop gaat door ons hele lichaam. Brengt zuurstof en voedingsstoffen. Haalt CO2 op.

Bloedvaten

3 type bloedvaten

Slagaders: Stromen van het hart af

Aders: Stromen naar het hart toe

Haarvaten: bloedvaten met de aller dunste wand (één laag cellen). 

1 = hart

2 = haarvat

3 = slagader

4 = ader

Slagaders

• dikke, elastische wand
• bloed stroomt van het hart weg
• bloeddruk is hoog (druk van het bloed op de wanden van de bloedvaten).
• liggen diep in het lichaam
• meestal zuurstofrijk bloed  (behalve longslagader!)

Bloeddruk

De bloeddruk is de kracht waarmee het bloed tegen de wanden van de bloedvaten drukt. De bloeddruk in de slagaders is hoog. De wanden van de slagaders zijn dan ook dik, stevig en elastisch. Als het hart bloed in de slagaders perst, zetten de slagaders door de elastische wand uit en veren daarna weer terug. Hierdoor voel je de hartslag op plaatsen waar de slagaders minder diep in het lichaam liggen, bijvoorbeeld in je polsen

 Haarvaten

Slagader vertakt zich ontzettend veel. 

Totdat er een netwerk ontstaat van zeer kleine bloedvaatjes. 

De allerkleinste zijn geen slagaders, en ook geen aders, het zijn haarvaten

0

Haarvaten

Gezamenlijke lengte van de haarvaten van één persoon is 80.000 km (2 x de aarde rond). 

Slagaders en aders 'slechts' 250 km. (Nijmegen-Luxemburg). 

 Haarvaten

In de haarvaten is waar zuurstof en voedingstoffen naar de cellen kan gaan en koolstofdioxide en afvalstoffen het bloed in komt. Dit kan omdat de wand maar één cellaag dik is. 

De haarvaten in een orgaan vormen samen een haarvatennet.

Aders

• Haarvaten komen weer samen in de Aders. 
• bloed stroomt van organen naar het hart toe
  
• Wand dun en minder elastisch
• Bloeddruk laag
• Geen hartslag te voelen
• Op veel plaatsen kleppen die het bloed maar in een richting doorlaten
• Minder diep in het lichaam
• Meestal zuurstofarm  (behalve longader!)

Kleppen

Het hart zuigt het bloed uit de aders terug. Veel aders bevatten kleppen, vooral de aders in armen en benen. Deze kleppen laten het bloed maar in één richting door (zie afbeelding). Zo helpen de kleppen mee om het bloed terug te voeren naar het hart. Ze voorkomen dat het bloed door de zwaartekracht terugstroomt naar de organen.

0

Warmtetransport

Het bloed vervoert niet alleen stoffen, maar ook warmte. Deze warmte ontstaat bij de verbranding in de cellen. Bij veel beweging wordt de verbranding hoger en ontstaat er veel warmte. De bloedvaten in de huid worden dan wijder. De kleur van de huid wordt daardoor roder en het warme bloed geeft veel warmte af. Als er weinig verbranding is, zijn de bloedvaten nauwer. Het bloed geeft dan weinig warmte af.

dunste wand

dikste wand

Dikke, gespierde wand.

Stug

Hoge bloeddruk

Dunne wand

Flexibel 

Bevatten kleppen

Lage bloeddruk

 

Aders

Slagaders

Namen van bloedvaten

Slagaders: krijgen de naam van het orgaan waar ze naar toe stromen. bv. nierslagader. Over het algemeen rood getekend. 

Aders: krijgen de naam van het orgaan waar ze vanaf stromen. bv. nierader. Over het algemeen blauw getekend. 

LET OP: ER ZIJN UITZONDERINGEN!!!

Uitzondering 1

Poortader:  Vervoert bloed van de darmwand naar de lever. Het bloed in de poortader bevat weinig zuurstof, want de zuurstof is in de darmwand gebruikt voor de verbranding. Na een maaltijd bevat het bloed in de poortader veel voedingsstoffen. Die zijn via de darmwand in het bloed opgenomen. De poortader vervoert de voedingsstoffen naar de lever.

Dus de lever heeft twee bloedvaten die bloed aanvoeren: de leverslagader en de lever poortader. 

Uitzondering 2

De bloedvaten van en naar het hart hebben andere namen: onderste holle ader, bovenste holle ader en aorta.

Aorta: grootste slagader van het lichaam. 

Komt direct uit het hart. 

Alle andere slagaders vertakken uit de aorta. 

 

Uitzondering 3

Holle Ader

Bovenste en onderste

Verzamelt al het zuurstofarme bloed uit de boven (de bovenste holle ader) en onderkant (de onderste holle ader) van het lichaam en stroomt terug het hart in. 

Bovenste holle ader

Onderste holle ader

Aorta

Uitzondering 4

Longader en Longslagader. 

Longslagader: stroomt van het hart naar de longen op hier zuurstof op te halen: is de enige slagader met zuurstofarm bloed. 

Longader stroomt van de longen terug het hart in. Heeft bij de longen zuurstof opgehaald. Enige ader met zuurstofrijk bloed. 

Longslagader

Longader

Bovenste holle ader

Onderste holle ader

Aorta

Aan het werk! BIOLOGIE VOOR JOU!

Wat? 12.2 De bloedsomloop en de bloedvaten

Opdracht 1 t/m 11

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!

Zin in een quizje???

Hoort het hart bij het bloedvatenstelsel?

1. ja
2. nee

De kleine bloedsomloop gaat naar.....

1. alle organen van het lichaam
2. de longen

Bij een dubbele bloedsomloop gaat het bloed.......

1. 2x door de longen
2. 2x door het hart
3. 2x door alle organen

Welke kant van het hart en de bloedsomloop is zuurstofrijk?

1. rechterkant
2. linkerkant
3. allebei de kanten

Bij één omloop, stroomt het bloed.....

1. 1 x door het hart
2. 2 x door het hart
3. 3 x door het hart
4. niet door het hart

Wat vind je nog moeilijk? Waar heb je meer uitleg bij nodig?

Wat vond je van deze les? Wat zou je anders willen? Wat moet zo blijven?