9.3 de Huid VWO 2 - 2024

1 / 27
suivant
Slide 1: Diapositive
BiologieMiddelbare schoolvwoLeerjaar 2

Cette leçon contient 27 diapositives, avec quiz interactifs, diapositives de texte et 2 vidéos.

time-iconLa durée de la leçon est: 50 min

Éléments de cette leçon

Slide 1 - Diapositive

Wat gaan we doen vandaag?
  1. Herhalingscheck paragraaf 9.2.
  2. Biologisch momentje van de dag
  3. Nieuwe uitleg 9.3.
  4. Check HW online opdrachten paragraaf 9.1 en 9.2 nu echt af?
  5. UV-practicum / werken aan 9.3


Slide 2 - Diapositive

4 korte checkvragen!
Meerkeuze

Slide 3 - Diapositive

Het lichaam scheidt stoffen uit via:
A
De lever
B
De nieren
C
De lever en nieren
D
De lever, nieren en longen

Slide 4 - Quiz

Noem een voorbeeld van een stof die in de lever samen met gal wordt uitgescheiden.
A
aminozuren
B
ureum
C
bilirubine
D
ijzer

Slide 5 - Quiz

Waar wordt glucose opgeslagen wanneer je dit tijdelijk niet nodig hebt?
A
alvleesklier
B
lever
C
alvleesklier en lever
D
lever en spieren

Slide 6 - Quiz

Wat doet de lever NIET?
A
De lever slaat glucose op
B
De lever zorgt dat gifstoffen je lichaam verlaten
C
De lever breekt gifstoffen af
D
De lever zet aminozuren om in eiwitten

Slide 7 - Quiz

Het ‘biologische momentje’ van de dag…
Vitiligo:
  • Het is een chronische huidaandoening die in Nederland
      voorkomt bij 2% van de bevolking.
  • De huid verliest pigment. De pigmentcellen gaan kapot
      en maken geen melanine meer aan.
  • Hierdoor ontstaan melkwitte vlekken op hun huid
      of zelfs witte lokken in het haar.
  • Vitiligo varieert in grootte en in vorm.
  • Michael Jackson.

Slide 8 - Diapositive

De huid algemeen:
  •  Grootste orgaan. De grens tussen inwendig/uitwendig.
  •  Bescherming:
       - ziekteverwekkers.
       - Uv-straling → pigment.
       - uitdroging. 
       - hitte en kou →   constante lichaamstemp.
  •  Beschadigingen → litteken (extra collageen = eiwit).

       Extra weefsel aangemaakt
  •  Transplanteerbaar.  (o.a weefselkweek)
  •  Vitamine D.

Slide 9 - Diapositive

Onderdelen huid:
  • Verschillende gespecialiseerde cellen.
  • 3 huidlagen K&K.
     - Opperhuid 
        (hoornlaag: slijt af, kiemlaag: celdeling)
     - Lederhuid
     - Onderhuidse bindweefsel 
      Zie bron 2 blz. 86!!!
  • Kiemlaag celdeling. ± 28 dagen.

Slide 10 - Diapositive

En wat als je een wondje hebt? Herhaling/zelfstudie:
zie bron 5 blz. 87
  1. Bloedvatwand beschadigd, 
  2. Vernauwing bloedvat (minder bloedverlies).
  3. Propvorming - bloedplaatjes klonteren samen. 
  4. Bloedplaatjes knappen kapot - trombokinase komt vrij.
  5. Trombokinase triggert fibrinogeen om netwerk fibrinedraden te maken.
  6. In het netwerk blijven rode bloedcellen hangen. 
  7. Extra witte bloedcellen ruimen bacteriën op.
  8. Afsluitende bloedprop wordt gevormd.

Slide 11 - Diapositive

Slide 12 - Vidéo

Bescherming kou – hitte: zelfstudie
  • Warmer dan 37°C - afkoelen:
     - Bloedvaten verwijden.
     - Transpireren/zweten.
  • Kouder dan 37°C - opwarmen:
     - Bloedvaten vernauwen.
     - Kippenvel
     - Rillen
     - Vet onderhuidse bindweefsel.
  •  Lichaamstemp. constant. d.m.v. Regelkring + Hypothalamus.
  • Bron 3 blz. 86 KK!

Slide 13 - Diapositive

Ik smeer mij in tegen de zon...
A
Altijd
B
Nooit
C
Soms
D
Alleen op vakantie

Slide 14 - Quiz

Bescherming UV-straling:
  •  Beschermd door dampkring.
  •  3 soorten:
     - UV-C: sterkst, bereikt aarde niet.
     - UV-B: Hoofdveroorzaker zonnebrand/huidkanker.
     - UV-A: Minder sterk dan UV-B.

Slide 15 - Diapositive

Pigment:
  • Kiemlaag → aanmaak pigment (melanine).
  •  Absorbeert UV-straling →
       voorkomt schade onderliggend weefsel.
  •  Veel UV-straling → beschadiging huidcellen = verbranding.
  •  Ernstige beschadiging → afsterven huidcellen = vervellen.


  •  Tot je 16e extra gevoelig voor huidkanker:
       – hoornlaag nog niet goed ontwikkeld
       – grotere kans beschadiging kiemlaag.

Slide 16 - Diapositive

Vervolg van de les: Gevoelig onderwerp
We gaan nu het onderdeel kanker behandelen.

Heb je een goede reden om hier niet bij te zijn, dan mag je nu gaan. 

Slide 17 - Diapositive

Huidkanker (melanoom):
  •  Extra celdeling in de opperhuid (kiemlaag).


  •  Gezwelvorming.


  •  Agressieve en moeilijk behandelbare vorm van kanker.


  • Bron 8 blz. 88 KK.



Slide 18 - Diapositive

Wat is
kanker eigenlijk,
biologisch gezien?

Slide 19 - Carte mentale

Celdeling vs overmatige celdeling:
  •  Opsplitsen normale cel in 2/meer cellen.
       Nodig voor groei + herstel (kankercel is beschadigde ‘normale’ cel).
  •  Cel geeft groeifactoren (eiwitten) af: stimuleren, controleren of remmen:
       - grootte v/d celgroei,
       - vorm,
       - verloop celdeling.
  •  (kanker)Cel ‘snapt’ stopsein niet door beschadiging DNA (mutatie).
  •  Gevolg: verkeerde celdeling. Witte bloedcellen in actie – cel gaat dood.
  •  Witte bloedcel dood kankercel niet → gezwel of tumor.


  •  De delende (tumor) cellen hebben vaak hun normale vorm en functie verloren.


Slide 20 - Diapositive

Slide 21 - Vidéo

Kwaadaardig - kanker
Verschijnselen:
  1. Ongecontroleerde celdeling, stoppen niet.
  2. Infiltratie = richten schade aan in omliggend weefsel.
  3. Uitzaaiing = verspreiden via lymfevaten, bloed en lichaamsholten.
Kanker kan erfelijk zijn, puur toeval of komen door een bepaalde leefstijl.

Slide 22 - Diapositive

Goedaardig:
  • Geen infiltratie of uitzaaiingen.


  • Soms gevaarlijk/dodelijk door grootte, locatie of verdrukking omliggende weefsels/organen.

  • Kunnen kwaadaardig worden.


Slide 23 - Diapositive

Behandeling:
Effectiviteit behandeling o.a. afhankelijk van:
  - plaats,
  - type,
  - mate van uitzaaiing,
  - groeisnelheid.

Slide 24 - Diapositive

Wel of niet erfelijk:
  • Niet erfelijk:
- Mutatie alleen in beschadigde lichaamscellen, dus niet in geslachtscellen.
Daarom worden mutaties niet doorgegeven aan een volgende generatie. Dergelijke mutaties in genen zijn dus niet erfelijk.

  • Kans of erfelijk (5%):
- Mutatie in een geslachtscel. Bij bevruchting zal in alle lichaamscellen van het embryo een mutatie te vinden zijn die de gevoeligheid voor kanker verhoogt = verhoogd risico op het ontstaan van kanker.
Een dergelijke mutatie kan dan weer worden doorgegeven aan de volgende generatie.

Slide 25 - Diapositive

Hoe kan een virus een rol hierin spelen?
HPV: ter info
  • Virussen kunnen ook zorgen voor mutaties van cellen en daardoor kanker veroorzaken.
  • Het humaan papillomavirus (HPV) veroorzaakt baarmoederhalskanker. HPV kan ook andere vormen van kanker veroorzaken 
      zoals kanker bij de anus, penis, vagina, schaamlippen en in de mond- en keelholte.
  • 80-90% van de mensen raakt eens in zijn of haar leven besmet met HPV. Meestal ruimt je lichaam het virus binnen twee jaar
      op.
  • HPV wordt overgedragen door contact tussen de slijmvliezen van de penis, vagina of anus. Het virus kan ook op de onderbuik
      en billen zitten en tijdens het vrijen via de huid, vingers of mond worden overgedragen.
  • Een condoom beschermt om HPV te voorkomen niet voldoende.
  • HPV vaccinatie voor jongens en meisje (beste voordat je seksueel actief wordt)
  • Vanaf 2022 krijgen jongens en meisjes in het jaar dat ze 10 worden een uitnodiging om twee keer een vaccinatie tegen HPV
      te halen. De tweede vaccinatie krijgen ze een half jaar na de eerste.
  • Iedereen die 15 jaar of ouder is, heeft drie vaccinaties nodig om zich goed tegen HPV te beschermen. 

Slide 26 - Diapositive

Einde deze les.
Zijn er nog vragen?

- Practicum UV / Werken aan opdrachten 9.3.

Slide 27 - Diapositive