les 5 Fictie tijd, vertelsperspectief, verhaaleinde

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

Lekker lezen; Fictie (tijd, vertelperspectief)

blz: 208

DOEL VAN DE LES

• Je leert het verschil tussen verteltijd en vertelde tijd.
• Je weet wat chronologisch betekent.
• Je weet wat vertelspectief is en kunt ik- en hij/zij perspectief herkennen

vertelperspectief

hoofdpersoon

ik-verhaal

hij/zij-verhaal

karakter

uiterlijk

verandering

Droom ik nog steeds? Ik blijf een paar seconden doodstil liggen.

Nadia bleef staan. "Hallo, ik ben Nadia". Bas liet zijn blik over de tengere brunette glijden.

Tijd in verhalen 

1. De tijd waarin een verhaal zich afspeelt.
2. De vertelde tijd binnen een verhaal. 

In welke tijdsperiode speelt het verhaal zich af?

Er zijn verschillende manieren hoe een schrijver kan laten zien in welke tijd het verhaal speelt

1) Door een jaartal te noemen. 

2) Door bekende personen van vroeger in het verhaal te laten voorkomen. 

3) Door te vertellen over bekende gebeurtenissen uit het verleden. 

4) Door te vertellen over gebruiken, gewoontes, voorwerpen, kleding en eten uit de tijd van het verhaal. 

5) Door te laten zien hoe de omgeving eruit ziet in de tijd van het verhaal. 

Virginia schoof haar mobiel over de tafel naar Jill en liet 

het filmpje afspelen. Het gehuil van het jongetje, het 

geschreeuw van de hooligans, het roepen van de angstige 

treinpassagiers, zelfs het geluid van iemand die werd 

geslagen, klonk blikkerig door de keuken. 

Jill staarde naar het schermpje. ‘Heb jij ook gefilmd …’ 

begon ze. 

Ze viel stil, legde haar sigaret weg op de rand van de 

asbak, boog zich dieper over het kleine scherm, en tuurde 

ingespannen. Aan het verstrakken van haar kaken zag Virginia 

dat ze hem herkende. Haar Tonny. Tonny de hooligan, die 

zijn zoon toeknikte, terwijl die een conducteur bijna 

doodtrapte. 

In welke tijd speelt dit verhaal zich af? Waaraan zie je dit?

Eva probeert op de wekker te kijken. Ze schrikt van stemmen op straat.

‘Daar … daar gaan ze. Allemaal Duitse vliegtuigen!’ roept iemand.

‘Het is zover!’ klinkt een vrouwenstem. ‘Mijn God, het is zover. We zijn verloren!’

De slaapkamerdeur gaat open. Daar staan papa en mama, hand in hand.

‘Lieve schatten. Het is oorlog. De Duitsers zijn vannacht Nederland binnengevallen.

Tien mei is het. Bijna Pinksteren.’ Papa heeft tranen in zijn ogen.

‘Hoor, onweer’, zegt Lisa die nu ook wakker is.

‘Oorlog’, fluistert papa. ‘Dit is het grootste onweer dat we ooit zullen meemaken.’

In welke tijd speelt dit verhaal zich af? Waaraan zie je dit?

De tijd die voorbij gaat

De tijd die voorbij gaat kan ook belangrijk zijn. 

Een verhaal kan gaan over 1 dag van 7:00 uur 's morgens tot 23:00 uur 's avonds. De tijd die voorbij gaat is dan 16 uren. 

De schrijver van een verhaal geeft aanwijzingen over de tijd die voorbij gaat. Hij vertelt bijvoorbeeld of het ochtend is, of avond. Of hoe laat het is. Of het een week later is, of hij noemt een maand of een leeftijd van een persoon. 

Vertelde Tijd

chronologisch - op volgorde. 

niet chronologisch:

Je springt heen en weer in de tijd.

Bekijk dit filmpje en let op sfeer en tijd.

Hoe was de sfeer? En waardoor kwam dat?

Dit filmpje duurde 4 minuten en 22 seconden, hoelang zou dit verhaal in werkelijkheid duren ?

Wat is de vertelde tijd?

1. De tijd die nodig is om een verhaal te lezen.
2. Het aantal pagina's.
3. De tijd die in het verhaal voorbijgaat.
4. Een jaar.

Leg uit  aan je buur wat het verschil is tussen verteltijd en vertelde tijd.

Verhaaleinde

De meeste verhalen eindigen met een gesloten einde. Je hebt antwoorden gekregen op alle vragen in het verhaal en weet hoe het met de personen afloopt. 

Bij een open einde wordt de afloop niet verteld. Aan het einde van het verhaal weet je dan niet op alle vragen het antwoord. 

Vertelperspectief

Als je een verhaal leest, bekijk je alles vanuit een bepaald persoon = vertelperspectief.

- Ik-perspectief = alles door een persoon in de ik-vorm

- Hij/zij-perspectief = alles door een persoon in de hij/zij-vorm

Ik-perspectief

Als alles wordt verteld door een persoon in de ik-vorm, is er een ik-perspectief. 

Vooral bij het ik-perspectief kun je zo goed meeleven met de hoofdpersoon, dat het bijna lijkt alsof jij zelf de hoofdpersoon bent. 

hij-/zij-perspectief: 

Als de gebeurtenissen heel nadrukkelijk gaan over een bepaalde persoon en worden verteld in de hij- of zij-vorm is er een hij-/zij-perspectief. 

Welk vertelperspectief?

Welk vertelperspectief?

1. Ik- perspectief
2. Hij-/zij- perspectief

Alwetende verteller

De alwetende verteller speelt zelf geen rol in het verhaal, maar hij weet alles van alle personen en gebeurtenissen. Hij geeft soms ook commentaar op het verhaal.

Wat is een alwetend perspectief?

1. Een verteller die merkbaar in het verhaal aanwezig is
2. Een verteller die boven het verhaal staat en inzicht heeft in alles
3. Een verteller die niet merkbaar aanwezig is en anderen aan het woord laat
4. Een verteller die zelf deelneemt aan het verhaal en dus een personage is

Opdracht

Schrijf  een kort verhaal.  

•  Gebruik ongeveer 100 woorden
•  Gebruik de verleden tijd. 
• Kies of je het ik-perspectief of het hij-/zij-perspectief gebruikt. 
• Maak duidelijk  hoeveel tijd er verstrijkt. 
• Kies een open of gesloten einde

• Maak je verhaal in Word
• Let op spelling en leestekens( zet je spellingscontrole aan) 
• Lever in via Teams 

• Je kunt zelf iets verzinnen of gebruik maken van de voorbeelden  uit deze Lesson Up 

Wat houdt 'vertelde tijd' in?

1. tijd waarin een verhaal zich afspeelt
2. tijd waarin een verhaal verteld wordt
3. of een verhaal chronologisch is verteld
4. vooruitwijzing en terugverwijzing

Wat betekent in chronologische volgorde?

1. Met sprongen in tijd
2. Meer vertel tijd dan vertelde tijd
3. Van begin tot eind

De vertelde tijd in een verhaal is:

1. de tijd die in een verhaal verstrijkt
2. de tijd die je erover doet om het verhaal te lezen
3. het aantal bladzijdes
4. hetzelfde als de verteltijd

Hoe lang duurde het verhaal volgens jou?

Soms duurt een verhaal korter of langer dan de tijd dat je erover doet om het te lezen. Dit noem je het verschil tussen de verteltijd (hoeveel bladzijden lees je?) en de vertelde tijd (hoe lang duurt het verhaal?). Schrijvers spelen hiermee in hun verhaal.

1. korter dan een dag
2. korter dan een week
3. langer dan een jaar
4. langer dan een leven

Lesdoelen behaald? 

aan het einde van deze les:

- kun je beredeneren in welke tijd een verhaal zich afspeelt. 

- kun je beredeneren in hoeveel tijd er in een verhaal voorbij gaat.