Mimicry introductie en tekstles

• Begrijpend lezen
• Basisschool
• Groep 8

Les 5: Mimicry

DEEL 1

 

       Weet je meer over een bijzondere

       octopus die andere zeedieren

       nadoet.   

       Heb je kennisgemaakt met 10

       nieuwe woorden.

     Aan het eind van dit deel van de les:

de introductie op de tekst

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

Na-apen

Aap jij wel eens iemand na? Vast wel! Vaak is dat voor de grap. Dieren doen elkaar ook wel eens na, maar dat heeft andere redenen.

In de volgende dia kun je invullen wat je al weet over dieren die elkaar nadoen en waarom ze dat doen.

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

het introductiefilmpje

Vóórdat je in deel 2 van de les de tekst gaat lezen, ga je dit filmpje bekijken. In het filmpje zie je de Thaumoctopus mimicus. Dat is een octopus die verschillende andere onderzeese dieren kan nadoen!

Klik op de link onder de afbeelding om het filmpje te starten.

Let op: het filmpje is in het Engels. Je kunt de ondertiteling aanzetten (via het tandwieltje), of gewoon goed kijken naar wat de octopus doet!

klik  hier om de video te bekijken

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

Wat doet de inktvis wanneer hij andere zeedieren tegenkomt?

Waarom doet hij dat denk je? 

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

Hier is het denk ik handig dat de criteria uit het filmpje ge/benoemd worden!

woordenschat

de introductie

terugblikken en vooruitkijken

de woordenschat

nabootsen

afschrikken

de dupe

behoorlijk

de prooi

In de tekst die je in deel 2 van deze les gaat lezen, leer je 10 nieuwe woorden.

Hier zie je alvast de eerste 5:

Woord: afschrikken

Betekenis: bang maken om iets te doen

Voorbeeldzin: De schapen werden afgeschrikt door het prikkeldraad. Daardoor durfden ze niet meer te ontstappen.

4

Woord: behoorlijk

Betekenis: erg, nogal

Voorbeeldzin: Het is behoorlijk lastig als je fiets kapot is, want dan moet je lopend naar school.

1

Woord: de prooi

Betekenis: het dier dat door een ander dier wordt opgejaagd en opgegeten

Voorbeeldzin: De tijger vrat zijn prooi met huid en haar op. Er was niks meer van over.

2

Woord: de dupe

Betekenis: het slachtoffer

Voorbeeldzin: Mijn kleine zusje is altijd de dupe van mijn flauwe grappen. Ze loopt dan huilend naar mijn moeder.

3

Woord: nabootsen

Betekenis: nadoen

Voorbeeldzin: De zweefvlieg probeert de wesp na te bootsen, zodat je bij hem uit de buurt blijft. Je wilt niet geprikt worden.

5

Klik op het nummer bij het woord om
de betekenis van het woord en een
voorbeeldzin te laten verschijnen.
Klik op het geluidsfragment om het woord te beluisteren.

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

vermoedelijk

markant

verleiden

de omstandigheid

    het feest gaat niet door

En hier de tweede helft van de nieuwe woorden:

Woord: het feest gaat niet door

Betekenis: die gebeurtenis gaat niet plaatsvinden
Voorbeeldzin: Toen de bus pech kreeg op weg naar de dierentuin ging het hele feest helaas niet door. We konden helaas geen dieren meer bekijken.

6

Woord: de omstandigheid

Betekenis: de situatie

Voorbeeldzin: In deze omstandigheden kan ik niet werken. Het is echt veel te warm!

7

Woord: verleiden

Betekenis: overhalen om iets te doen

Voorbeeldzin: Bijen worden verleid door de kleur en geur van bloemen om honing uit de bloem te halen.

8

Woord: markant

Betekenis: opvallend door bepaalde kenmerken

Voorbeeldzin: De acteur heeft een markante kop. Hij heeft een grote neus en borstelige wenkbrauwen.

9

Woord: vermoedelijk

Betekenis: waarschijnlijk

Voorbeeldzin: Ik weet het niet zeker, maar vermoedelijk ben ik mijn telefoon verloren op weg naar school.

10

Klik ook hier op het nummer bij het woord om de betekenis van het woord en een voorbeeldzin te laten verschijnen.
Klik op het geluidsfragment om het woord te horen.

de introductie

de woordenschat

terugblikken en vooruitkijken

Les 5: Mimicry

DEEL 2

 

           Weet je meer over mimicry.

      

           Kun je de 10 nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

     Aan het eind van dit deel van de les:

de tekst

Mimicry: 

na-aperij om te overleven 

het nieuws

de tekst

terugblikken

Eerst even scannen.

Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.

In de volgende dia's gaan we de alinea's een voor een langs.

bron

Bron: Natuurwijzer, NaturalisBiodiversityCenter, 14 juli 2017 en Natuurwijzer 15 jan 2018

Gemaakt/bewerkt voor onderwijsdoeleinden door: IdZ 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat ga je in deze tekst lezen over mimicry, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de inleiding

Mimicry: na-aperij om te overleven 

Voor sommige dieren is het behoorlijk handig dat ze heel sterk op elkaar lijken. Ze hebben bijvoorbeeld dezelfde kleuren, vormen, vlekken of geuren en houden zo elkaar voor de gek. Sommige dieren gebruiken dit als verdediging tegen gevaarlijke roofdieren of juist om zelf prooien ongemerkt te kunnen besluipen. Als dieren zo op elkaar lijken of elkaar nabootsen noemen we dat mimicry. Mimicry komt veel voor in de natuur, maar het meest bij insecten. Er zijn bijvoorbeeld vlinders met grote bang makende staarogen op de vleugels, zweefvliegen met wespenstrepen en rupsen die net op slangen lijken. 

Klik hier en luister mee!

behoorlijk

Betekenis: erg, nogal

de prooi

Betekenis: het dier dat door een ander die wordt opgejaagd en opgegeten

nabootsen

Betekenis: nadoen

het nieuws

de tekst

terugblikken

Leg in je eigen woorden uit wat mimicry is en waarom dieren mimicry gebruiken.

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

de eerste alinea

Drie rollen

Er zijn drie rollen bij mimicry. De eerste is een dier of plant die een andere soort na-aapt (de ‘mime’). Daarnaast heb je een soort die door de mime wordt nageaapt (het ‘model’) en tenslotte is er een dier of plant die door de mime voor de gek wordt gehouden (de ‘dupe’). Vaak is de na-aper een ongevaarlijk prooidier zoals een zweefvlieg, die een giftig, gevaarlijk of vies smakend dier nadoet, bijvoorbeeld een wesp. Als die ‘wespachtige’ zweefvlieg zo een vogel afschrikt, is die vogel voor de gek gehouden. Maar als er in de omgeving van een prooidier geen gevaarlijke voorbeelden zijn om na te bootsen, gaat het hele feest niet door! Een koolmees die een wesp nadoet, daar trapt natuurlijk geen enkel roofdier in! Maar giftige en vies smakende insecten kent Nederland in alle soorten en maten, dus zijn er voor ongevaarlijke insecten wel genoeg modellen om na te bootsen! Mimicry is langzaam maar zeker ontstaan doordat soorten aangepast raken aan de omstandigheden om hen heen. Dat heet evolutie. Er zijn heel wat vormen van mimicry te vinden in de natuur. Wat dacht je van rupsen die slangen nadoen en een plant die bijen verleidt?

afschrikken

Betekenis: bang maken om iets te doen

het feest gaat niet door

Betekenis: die gebeurtenis gaat niet plaatsvinden

de omstandigheid

Betekenis: de situatie

de dupe

Betekenis: het slachtoffer

verleiden

Betekenis: overhalen om iets te doen

Klik hier voor de betekenis van deze woorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat zijn de drie rollen bij mimicry?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. de prooi, de jager en de clown
2. de gefopte, de mime en de prooi
3. de mime, het model en de dupe
4. de jager, het model en de mime

Wanneer gaat het hele mimicry-feest niet door?

Tip!

Maak je deze opdracht zelfstandig en weet je het even niet meer precies? Dan kun je altijd een paar dia's terug om de tekst  nog een keer te bekijken.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom ontstaat mimicry maar heel langzaam, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de tweede alinea

Slangenrups

Een markant voorbeeld van mimicry is te vinden in Afrika, Zuid-Amerika en Centraal Amerika. Hier leeft een rups (zie figuur 1) die heel goed is in het nadoen van slangen. Bij dreigend gevaar maakt hij zich deels los van de tak, trekt zijn kop in en blaast de rest van zijn voorkant op. Hierdoor krijgt dat deel de vorm van een slangenkop en komen vlekken tevoorschijn die op ogen lijken. Hij kan zelfs bewegingen maken die lijken op een aanvallende slang. Dit alles doet hij om aanvallers weg te jagen. 

markant

Betekenis: opvallend door bepaalde kenmerken

het nieuws

de tekst

terugblikken

Lees de tweede alinea nog eens goed. 

Wat is in dit voorbeeld de reden voor mimicry?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wie zijn in deze alinea de mime, het model en de dupe?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de derde alinea

Vliegen die op wespen lijken

Vliegen die wespen nadoen: het is vermoedelijk het bekendste voorbeeld van mimicry, zeker in Nederland. Je kijkt wel uit als je een wesp tegenkomt, omdat hij gemeen kan steken. Gelukkig herken je hem snel, omdat hij zo opvallend zwart-geel is. Daardoor weet je meteen: wegblijven! Dat geldt ook voor dieren die een wesp tegenkomen. Zweefvliegen maken hier handig gebruik van door zelf ook opvallend geel-zwart te zijn. Zo geven ze een nepwaarschuwing af en worden ook zij niet opgegeten.

vermoedelijk

Betekenis: waarschijnlijk

het nieuws

de tekst

terugblikken

Lees de derde alinea nog eens goed. 

Wat is in deze alinea de reden voor mimicry?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wie zijn in deze alinea de mime, het model en de dupe?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de laatste alinea

De plant die een bij nadoet

Ook bij planten komt mimicry voor. Een goed voorbeeld is de bijenorchis; een orchidee die ook in Nederland groeit. De meestal roze bloemen van deze plant hebben een nogal opvallende ‘onderlip’. Zo lijkt het net een bij met twee vleugeltjes. Daarbij ruikt hij voor echte bijen ook nog eens als een vrouwtjesbij. Met als gevolg dat mannetjesbijen bij de bloem langsgaan. Daarbij pikken ze stuifmeel van de plant op, die ze weer naar een andere bijenorchis brengen. Daardoor wordt die bevrucht en krijgen de orchideeën nakomelingen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Lees deze alinea nog eens goed. 

Hier wordt een andere reden voor mimicry beschreven. Welke?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wie zijn in deze alinea de mime, het model en de dupe?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Na het scannen van de tekst heb je voorspeld wat je zou gaan lezen.

Klopte die voorspelling? Leg je antwoord uit.

het nieuws

de tekst

terugblikken