Waterdiertjes - introductieles

• Science
• Biologie
• +1
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 2-4

Deze LessonUp behoort bij het waterdiertjes onderzoek van GLOBE Nederland en Wageningen UR:

www.globenederland.nl/waterdiertjes

Een kijkje onder water...

… leert ons veel over de waterkwaliteit!

www.waterdiertjes.nl

1. Waterdieren vangen 
2. Vangst doorgeven met je smartphone
3. Zie de waterkwaliteit op de kaart en help wetenschappers en waterschappen!

Wat gaan we doen vandaag?

1. Waterdierenquiz
   
2. Leren over waterkwaliteit in Nederland 
3. Leren hoe je de waterdiertjesapp gebruikt
4. Nadenken over een eigen onderzoek

Welk water is het schoonst?

1. 
2. 
3. 
4. 

Vraag leerlingen: In welk water zou je het liefste willen zwemmen?

De leerlingen zullen wellicht de foto linksonder kiezen. Echter je kunt erbij vertellen dat deze is genomen in de Donaudelta waar het water flink vervuild was door de scheepvaart op het moment dat de foto werd genomen. Er schoon uitzien zegt dus niet perse iets over hoe schoon het water ook echt is. Linksboven is een lozing van chemische stoffen bij een chemische fabriek in België (rond 1980). Dit was en is natuurlijk niet toegestaan maar gebeurt soms toch. Uiteraard is de regelgeving tegenwoordig veel strenger en controleert de Nederlandse overheid ook of dit niet gebeurt.

De foto rechtsonder laat vooral zien dat er veel voedingsstoffen in het water zitten waardoor het kroos veel kans krijgt. Het bekertje is niet direct van invloed op de waterkwaliteit als je het er snel weer uit haalt. Als plastic langer in het water ligt kan het juist wel heel schadelijk zijn voor dieren doordat het uit elkaar valt in micro plastics. Uiteindelijk verdwijnt plastic nooit helemaal uit het milieu.

Conclusie: de foto rechtsboven laat waarschijnlijk de beste waterkwaliteit zien.

Typ je antwoord(en) in op je smartphone!

Wanneer is water schoon?

Wanneer is water schoon?

1. Als er geen chemische stoffen in het water zitten.
   
2. Als er niet te veel voedingsstoffen in het water zitten.
   
3. Als het water helder is.
   
4. Als er genoeg zuurstof in het water zit.
   
5. Als er geen afval in het water ligt zoals plastic.
   
6. Als er veel waterplanten in het water groeien.
   
7. Als er veel verschillende soorten waterdiertjes in voorkomen.
   
8. Als er geen bacteriën in zitten waar je ziek van wordt.

Waarom is dit water zo groen?

1. Kroos
2. Algen
3. Waterplanten
4. Bladafval van bomen

Vraag leerlingen: Waardoor zou dit water zo groen zijn?

Dit is een foto van water waar veel voedingsstoffen in zitten, daardoor gaan er veel algen in het water groeien. Er zijn veel verschillende soorten algen in het water. Wij zien alleen die slijmerige groene drab maar onder een microscoop zie je hele mooi structuren.

Welk dier eet algen?

Draai aan het wiel om de beurt te geven en kijk op de volgende slide voor het correcte antwoord...

Er is hier een onbalans tussen eten en gegeten worden. De algen eten wel, maar niemand eet de algen.

Vraag leerlingen: Wie eet er algen?

Antwoord: volgende dia

...eet algen

De Watervlo...

Dit is een omhulsel dat overblijft als het dier eruit kruipt.

Het dier dat uit deze larve komt lust graag watervlooien 

1. Waterjuffer
2. Eendagsvlieg
3. Geelgerande waterkever
4. Libel

Libellen vangen vliegende insecten, zoals muggen, vliegen, motten, etc. Soms ook vlinders en elkaar.

De larven eten naast watervlooien ook andere kleine waterdiertjes. De larven worden gegeten door waterkevers, vissen en vogels.

Huidje waar de libel uitgekropen is

Deze larve heeft een omhulsel van blaadjes, takjes, steentjes om zich heen gebouwd als bescherming .

Hoe denk je dat biologen deze larve genoemd hebben?

Hoe denk je dat de larf heet?

1. Kokerjuffer
2. Watertak
3. Draadsluiper
4. Waterwants

Welk volwassen insect ontwikkeld zich uit en kokerjuffer?

1. 
2. 
3. 
4. 

Deze diertjes hebben hun naam te danken aan hoe ze zwemmen.

Hoe denk je dat ze heten?

1. Roeitor
2. Zwemkever
3. Bootsmannetje
4. Roeiwants

Ze heten ruggenzwemmer (omdat ze op hun rug zwemmen) of bootsmannetje (omdat ze lijken op een mannetje wat een boot voort duwt met een peddel)

Veel waterdiertjes kunnen alleen overleven bij een bepaald soort water. Het moet heel schoon zijn of heel vies, veel zuurstof bevatten of juist niet. Waterkwaliteit is dus heel belangrijk! 

Andersom zijn de typen waterdiertjes dus een indicatie van hoe goed de waterkwaliteit is. Juist omdat ze maar bij bepaalde omstandigheden overleven. 

oefening

We hebben nu al heel wat geleerd over waterdiertjes en waterkwaliteit. Nu mogen jullie aan de slag. 

Jullie krijgen zo 2 bakken met waterdiertjes te zien. Zoek via de waterdiertjes app op met welk waterdiertje je te maken en hoeveel sterren jouw waterdiertje heeft.  Hiermee kun je berekenen hoe schoon het water is.

                                                             www.waterdiertjes.nl

Sterren

1 ster: vies water

2 sterren: licht vervuild water

3 sterren: middelmatige kwaliteit water

4 sterren: redelijk schoon water

5 sterren: schoon water

Deze pagina kun je uitprinten als werkblad, op het scherm projecteren of delen met leerlingen via smartphone

Bereken de score

1. ga naar waterdiertjes.nl
   
2. zoek het waterdiertje op
3. vul aantal sterren in
4. bereken sterren x aantal
5. tel alle punten op van kolom 5 
6. Eindscore is (totaal aantal punten / aantal diertjes) x 2
   

	Naam dier	sterren	aantal	sterren x aantal
A
B
C
D
E
-	TOTAAL

	Naam dier	sterren	aantal	sterren x aantal
A	Kokerjuffer	4	10	40
B	Haftenlarf zwemmend	4	27	108
C	Watervlo	3	71	213
D	Vlokreeft	5	11	55
E	Libellenlarf	5	4	20
-	TOTAAL		123	436
	Score			7,1

	Naam dier	sterren	aantal	sterren x aantal
A	Zoetwaterpissebed	2	41	40
B	Bloedzuiger	2	14	108
C	Poelslak	1	19	213
D	Worm	1	22	55
E	Steekmuglarve	1	5	20
-	TOTAAL		101	156
	Score			3,1

Nederlands water wordt steeds schoner, 

maar is nog steeds veel te vies

De meeste wateren voldoen niet aan de eisen voor de  waterkwaliteit van de overheid. 

De ecologische kwaliteit is matig, ontoereikend of slecht.

Bron:

https://www.clo.nl/indicatoren/nl1438-kwaliteit-oppervlaktewater-krw 

Dat is jammer!

Dieren die afhankelijk zijn van water verdwijnen!

Welke dingen kunnen de
waterkwaliteit beïnvloeden?

GLOBE onderzoekscyclus

Stap 1, oriënteer, hebben we nu gehad

Toelichting onderzoekscyclus:

https://globenederland.nl/onderzoeken/

Zet de dieren in de juiste volgorde: van vies naar schoon

Sleep ze naar de waterkwaliteit waar ze vooral voorkomen

Dit is de laatste vraag. Hierna prijsuitreiking

GLOBE onderzoekscyclus

Tijd voor stap 2: 

Een onderzoeksvraag bedenken

0

Denk aan de dingen die de waterkwaliteit beïnvloeden. 

Kun je een vraag bedenken die je met de waterdiertjes app kunt beantwoorden?

Onderzoeksvraag

Tips!

1. Laat de leerlingen vragen bedenken.
2. Toon de antwoorden.
3. Sleep de bedachte vragen die op elkaar lijken bij elkaar
4. Bespreek wat goede en minder goede kanten aan de vragen zijn. Gebruik hierbij eventueel de tips uit stap 2 van de cyclus:
   https://globenederland.nl/onderzoeken/stap2/

Eigen onderzoek

Jullie gaan de volgende les een eigen onderzoek doen naar de kwaliteit van water in je eigen omgeving.

Bedenk zelf een onderzoeksvraag en een hypothese 

Voorbeelden:

onderzoek naar de relatie tussen kroos – eenden – nitraatconcentratie

Onderzoek naar watervlooien – libellen – nitraatgehalte

Misschien leuk om met een andere groep hetzelfde onderzoek te doen, maar dan bij een ander water.

Plannen maken

• Welk water ga ik onderzoeken (kruis aan op een plattegrond)
  
• Welke factoren wil ik onderzoeken (onderzoeksvraag)
  
• Waar ga ik mijn onderzoek doen (alleen bij het water of ook op school)
  
• Welke spullen heb ik nodig?
  

Op pad

Verzamel alle gegevens die je nodig hebt voor je onderzoek. Soms zul je een monster moeten nemen die je op school onderzoekt.

Noteer ook bij de gegevens:

• Welk water je gaat onderzoeken
  
• De datum
  
• De weersomstandigheden
  
• Dingen die je opvallen bij het water zoals: veel honden / koeien, zwemmen er eenden in het water, zijn er veel vissers, veel algen/kroos op het water, veel/weinig planten in de oever, stroomt het water of is het een afgesloten water

Analyseer de gegevens

Controleer of de gegevens die jij hebt verzameld overeenkomen met je hypothese

Verschillen jouw uitkomsten met die van jouw hypothese? Ga dan op zoek naar een verklaring.

Conclusie

Nadat je alle data hebt geanalyseerd en met je hypothese hebt vergeleken kun je een conclusie trekken.