VO I Voorbereidingsles Baksteen tentoonstelling

• Kunstzinnige oriëntatie
• Middelbare school
• MBO
• Voortgezet speciaal onderwijs
• vmbo b, k, g, mavo, havo, vwo
• Leerroute H
• Leerroute M
• Leerroute V

Vertel: dat jullie binnenkort naar Kunsthal KAdE gaan. Daar is nu een tentoonstelling te zien over het materiaal 'baksteen'.

Er werken heel veel kunstenaars mee aan de tentoonstelling. En als die kunstenaars hebben één ding gemeen: ze zijn geïnspireerd geraakt door de baksteen en maken daar kunstwerken mee en over, die jullie straks in het echt gaan bekijken.

Wist je dat de tentoonstelling BAKSTEEN op drie locaties te zien is. In KAdE, met nieuwe folly’s verspreid door de stad Amersfoort én in de Elleboogkerk.

Wat ken jij allemaal dat gemaakt is van baksteen?

Vertel: baksteen kennen we voornamelijk als bouwmateriaal. Het is overal om ons heen te vinden. Wat ken je allemaal dat gemaakt is van baksteen? Kun je ook (bekende) plekken noemen die gebouwd zijn met bakstenen?

Maak met de klas een woordweb. Schrijf zoveel mogelijk woorden op en bespreek de antwoorden klassikaal. 

Hulpvragen:
- Het is overal om je heen, je loopt erop, je woont er misschien in, maar kun je ook meer met baksteen dan alleen huizen, straten en pleinen bouwen? Zo ja waar denk je dan aan? 

Kunsthal KAdE

Bespreek: kunstenaar Florens Kool maakte deze werken. Hij liet zich inspireren door alledaagse plekken, straatjes, huizen in Amersfoort. 

Doen: kijk uit het klaslokaal naar buiten. Wat is jullie uitzicht? Zie jij baksteen gebouwen om je heen vanuit de klas of moet je daarvoor naar buiten? 

Bespreek:

- Is jullie schoolgebouw van bakstenen gemaakt? 

- En wie van de leerlingen woont er in een bakstenen huis? 

Opdracht: vraag de leerlingen voor een volgende les allemaal een foto te maken en op te sturen van de bakstenen muren van het huis waar zij in wonen. Verzamel de foto's en toon ze naast elkaar. 

Bespreek met elkaar:

- Woont iedereen in een huis gebouwd met bakstenen. Of woont er ook iemand in een huis van beton, hout of een ander materiaal?
- Zijn alle bakstenen in de huizen hetzelfde van formaat, vorm en kleur? 
- Zoek samen naar de verschillen en overeenkomsten. 

Tip: vraag de museumdocent tijdens de rondleiding in Kunsthal KAdE eens of je dit werk van dichtbij mag bekijken. Want verrassing, het zijn namelijk geen foto's waar je naar kijkt. Maar wat dan wel?

Wist je dat... de oudste bakstenen werden ruim 5.000 jaar geleden gemaakt door kleigrond nat te maken en met de handen te vormen. 

Kunsthal KAdE

Bespreek: de toren van Babel is misschien wel het hoogste bouwwerk dat ooit door mensenhanden is gemaakt. 

Tegenwoordig maken we bakstenen n fabrieken. Maar voor de bouw van de toren van Babel maakten ze ook al stenen van gebakken klei. 

Klik op deze link: op deze webpagina kun je met het + symbool rechts bovenin inzoomen op de prent van de Toren van Babel. Zo kun je alle details goed bekijken. 

Zoek: bekijk met elkaar de details. Je ziet mensen die stenen aan het vormen zijn, stapelen en vervoeren. Wat zie je nog meer allemaal? Hoe lang zouden ze bezig zijn geweest met de bouw van de Toren als ze alle stenen met de hand moesten maken?

Tip: klik op het oogje om nog een afbeelding te zien van de Toren en op het ? om een weetje te lezen over het maken van baksteen.

Kunsthal KAdE

Bespreek: de Toren van Babel is in 1563 gebouwd. Dit gebouw staat in Utrecht, ook wel bekend als ‘de inktpot’ en is zo'n 100 jaar geleden gebouwd. Het is het grootste gebouw van baksteen in Nederland en zelfs één van de grootste in Europa. Hoeveel bakstenen denk je dat er nodig waren om dit gebouw te bouwen?

Bekijk: hier de aflevering over de Inktpot. Wat ben je te weten gekomen over de bouw, het gebruik van baksteen enzovoorts? 

Tip: klik op het oogje om een afbeelding van de binnenkant van de Inktpot te zien. Wat is er zo bijzonder aan deze stenen?

Vraag: er werden twee steenfabrieken gekocht om alle bakstenen te maken voor het gebouw. Niet alle bakstenen zijn gelukt. Er zitten ook ‘misbaksels’ tussen.  Bekijk het werk van Tanja Smeets. 

Elleboogkerk

* Dit werk is te zien in de Elleboogkerk. Toch kan het interessant zijn deze slide te behandelen. Ook als je daar niet naartoe gaat met je klas.

Vraag: in de video maakte je kennis met 'misbaksels'. Zou je dit werk van Tanja Smeets een misbaksel noemen? 
- Waar doet het werk je nog meer aan denken als je kijkt naar alle bobbeltjes, knobbeltjes en vormen?
- Zou je met deze bakstenen kunnen bouwen? En wat zou je dan bouwen?

Bespreek: de kunstenaar heeft bewust 'gespeeld' met het recept van de baksteen. Tijdens het bakken ontstonden al deze gekke vormen op de stenen. 
- Wat maakt een baksteen een 'baksteen'? Waar moet het volgens jou aan voldoen om tot 'baksteen' benoemd te worden?

Bekijk de video van Héctor Zamora. Bespreek wat je gezien hebt.
- Wat zag je?
- In wat voor ruimte speelde dit zich af?
- Wat gebeurde er met de bakstenen? 
- Waar deed het je aan denken?

Vertel: de kunstenaar heeft geprobeerd in deze video de intieme en veelal verborgen kant van arbeid te laten zien. Metselaars werken namelijk altijd samen. En het eindeloze doorgeven van bakstenen is ook onderdeel van het werk van een metselaar. Toch ziet het er niet uit als zwaar werk als je de werklui bijna dansend de bakstenen ziet rond gooien! 

Waarom zou de kunstenaar juist op deze speelse manier dit in beeld gebracht hebben?

Gevangen tussen muren

Speelsheid / absurditeit 

Ambacht / werk

Geweld

Protest

Vertel: de baksteen is zo veel meer dan alleen een bouwmateriaal. In de werken van Tanja Smeets en Héctor Zamora zie je de speelsheid van de steen terug. 

In verschillende kunstwerken heeft de baksteen ook een verschillende betekenis. De steen kan staan voor speelsheid, voor een bouwsteen, voor een 'muur' om iemand buiten te sluiten of juist binnen die muren iets gevangen te houden. Het kan staan voor veiligheid en warmte. Maar met de baksteen kun je ook iemand zijn ruit in gooien. Kun je samen nog meer dingen bedenken waar de baksteen voor kan staan?

Opdracht: verbind het kunstwerk met een woord / betekenis door het te slepen. Als je de opdracht klassikaal doet kun je er ook een lijnen tussen trekken. 

Bespreek de opdracht na. Waarom hebben jullie die woorden met die kunstwerken gecombineerd? Er is namelijk geen 'juiste' volgorde, het gaat er om dat de leerlingen erbij stil staan dat een baksteen een bepaalde betekenis kan hebben (die voor iedereen anders kan zijn).

Elleboogkerk

* Dit werk is te zien in de Elleboogkerk. Toch kan het interessant zijn deze slide te behandelen. Ook als je daar niet naartoe gaat met je klas.

Vertel: bij binnenkomst in de Elleboog kerk staat een muur van de Mexicaanse kunstenaar Bosco Sodi. Dit werk werd voor het eerst gemaakt in 2017 in Washington Square Park in New York. Op dat moment was president Trump aan de macht in de VS en voerde hij luidruchtig campagne voor het bouwen van een muur tussen Amerika en Mexico. Klik op + om een afbeelding hiervan te zien.

Bespreek: wat weten de leerlingen over de 'muur van Trump'. Bespreek dit met elkaar. Waarom werd deze muur gebouwd? Van welk materiaal? Zou deze muur er hebben gestaan om mensen binnen te houden of juist buiten te sluiten? 

Klik op het oogje. Wat zie je op deze foto? Wat doen de bezoekers?

Bespreek: de kunstenaar nodigt bezoekers uit een steen mee te nemen uit de muur. Waarom zou hij dit doen? Waar wil hij jou bewust van maken? Of bewust over na laten denken? Wat blijft er over van de muur als iedereen een steen meeneemt?

Bespreek: we hebben het gehad over wat een baksteen een 'baksteen' maakt. In het werk van Lisa Couwenbergh zie je de geschilderde baksteen. Ook zij heeft zich laten inspireren door het materiaal en maakte deze wandschildering. 

Vraag: 
- Herken je de baksteen nog terug?
- Welke vormen zie je?
- Welke figuren denk je te zien of te herkennen?

Als je terugkijkt naar de opdracht waar je woorden aan een kunstwerk moest verbinden.
- Welk woord zou je dan aan dit werk verbinden: gevangen, absurditeit, speelsheid, geweld, protest, ambacht.
- Kun je ook nog een nieuw woord bedenken dat dit werk omschrijft? 

Wat ben je nu al te weten gekomen over baksteen? 

Wat wil je graag nog weten?

Bespreek

- Waar zijn de leerlingen nog nieuwsgierig naar?

- Wat vragen ze zich af?

- Wat zouden ze nog willen weten?

Verzamel vragen die jullie straks kunnen stellen tijdens de rondleiding. 

Tot snel!

Vertel: aan het plein waar Kunsthal KAdE zit zijn ook ontzettend veel baksteen gebouwen te vinden. Allemaal gebouwd met een eigen soort, vorm, formaat en kleur baksteen. 

Bespreek: bekijk de pijlen op de foto. Die wijzen naar de verschillende bakstenen die te ontdekken zijn. Binnenkort kom je met je klas op bezoek bij Kunsthal KAdE, vergeet dan niet vóórdat je naar binnen gaat al die bakstenen eens goed van dichtbij te bekijken!

Tot snel in Kunsthal KAdE!