Les 12: Platentektoniek in het Middellandse Zeegebied (deel 2)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Welkom terug bij Aardrijkskunde! 

Startklaar:

• Jas uit, tas op de grond
• telefoon in het zakkie
• Schrift en pen op tafel

Programma vandaag

1. Terugblik H1 + 4.1 Platentektoniek
2. Uitleg + aantekeningen
3. Oefenen
4. Afsluiting les

H1 Interne systeem aarde
H2 Externe systeem aarde
H3 Landschap en landdegradatie
H4 Middellandse Zeegebied

Overzicht

Terugblik platentektoniek

Weet weet jij over.... Pompeii?

Pompeii 

Pompeii 

Vesuvius

De vulkaan Vesuvius is ontstaan door...

1. welke hoofd- en subbeweging zie je op de kaart
2. leg uit wat er gebeurd 

Voor de vakantie

Jullie hebben 4 situaties in MZ onderzocht:
1. De Alpen

2. De Pyreneeën

3. Aardbeving in Turkije
4. De Etna

Situatie 2: De Pyreneeën

Situatie 2: De Pyreneeën

1

2

Situatie 2: De Pyreneeën

De Pyreneeën zijn ontstaan door: 

• Waar de Pyreneeën nu liggen, bevond zich de kleinere oceaan van de noordelijke Tethyszee. Op de oceaanbodem werden dikke lagen sediment, zoals kalksteen en zandsteen, afgezet.
• De Iberische plaat (waar Spanje op ligt) begon naar het noordoosten te bewegen en botste tegen de Euraziatische plaat. Door deze botsing werd de oceaanbodem tussen de platen geplooid en opgestuwd, wat leidde tot de vorming van het Pyreneeën-gebergte.
• Na de botsing bleven de Pyreneeën langzaam omhooggeduwd worden, terwijl erosie door wind, water en ijs hun huidige vorm heeft gegeven. Dit proces is nog steeds gaande, hoewel de opheffing van de Pyreneeën langzamer gaat dan die van de Alpen.
  

Situatie 3: Aardbeving Turkije

Situatie 3: Aardbeving Turkije

Situatie 3: Aardbeving Turkije

De aardbeving in Turkije is ontstaan door:

• de ligging op een complexe breuklijn waar de Anatolische plaat beweegt tussen de Euraziatische, Afrikaanse en Arabische platen. In de loop van jaren bouwde zich spanning op langs de breuklijn.
  
  
• De opgebouwde spanning kwam plotseling vrij toen de Anatolische en Arabische platen langs elkaar schoven. Deze grote verschuiving veroorzaakte een verwoestende aardbeving met een kracht van 7,8 op de schaal van Richter, met een tweede zware naschok kort daarna.

lesmateriaal.geobronnen.com

Situatie 4: Vulkaan Etna

Situatie 4: De Etna

Situatie 4: Vulkaan de Etna

De vulkaan de Etna is ontstaan doordat:

• De Afrikaanse plaat schuift langzaam onder de Euraziatische plaat (subductie), wat zorgt voor smelting van gesteente diep in de aarde en de vorming van magma.
  
  
• Door de continue opstijging van magma door scheuren in de aardkorst ontstonden er vulkanische uitbarstingen, die lagen van lava en as achterlieten. Deze lagen bouwden zich gedurende duizenden jaren op en vormden de vulkaan. Dit proces gaat nog steeds door, wat Etna steeds groter maakt.

Wat voor maatregelen kan je nemen om schade en slachtoffers te beperken bij natuurrampen?

Hazardmanagement

• onderzoek en modellen
• waarschuwingssysteem
• rampenplannen
• bouwtechnische maatregelen 

H1 Interne systeem aarde
H2 Externe systeem aarde
H3 Landschap en landdegradatie
H4 Middellandse Zeegebied

Overzicht

     Lesdoel

Aan het einde van de les...

• Kan je het het klimaat  het Middellandse Zeegebied verklaren aan de hand van de mondiale luchtdruk systemen.

Paragraaf 4.2

Het lesdoel (2 min) 

Docent benoemt het lesdoel en bespreekt kort wat de leerlingen zullen leren en waarom dit belangrijk is.

Leerlingen luisteren naar de leerdoelen en krijgen een duidelijk beeld van wat er van hen verwacht wordt tijdens de les. Uitleg van leerdoelen, korte discussie over belang van de leerdoelen

Kort filmpje kijken over het Middellandse Zeeklimaat

Tijdens het kijken maak je kort notities over:
- weer in de zomer
- weer in de winter
- plantengroei 

Klimaat Middellandse Zeegebied

In grote lijnen Cs klimaat:

• warme zomers
• natte winters

Maar ook:

• BS-klimaat in Zuidoost-Spanje 
• BW-klimaat in Noord Afrika
• EH-klimaat in hoge bergen

Klimaten van Köppen

apps.noordhoff.nl

Terugblik H2: Klimaten

Weet je het nog?

• Wat is het verschil tussen een Hoge en een Lage drukgebied?
• Wat is de Wet van Buys Ballot?
• Wat is het verschil tussen de evenaar en de ITCZ?
• Wat is een passaat en een moesson?

   Atmosferische circulatie

= Wereldwijde verplaatsing van lucht
 

Luchtdrukverschil ontstaat door inkomende zonnestraling.

Meer instraling = Warm = stijgende lucht

Door luchtdruk verschillen ontstaat wind.
Wind altijd van hoge -> lage druk

   Atmosferische circulatie

• Wet van Buys Ballot
  
  
• Corioliseffect
  (onderdeel van wet van BB)

wind waait altijd van een hogedrukgebied naar een lagedrukgebied. Door de draaiing van de aarde heeft de wind op het noordelijk halfrond een  afwijking naar rechts en op het zuidelijk halfrond een afwijking naar links

De wind stroomt niet in een rechte lijn. De lucht gaat met een afbuiging

Intertropische convergentiezone

• Lage drukgebied rond de evenaar.
  
  
• Verschuift door de zon
  
  
• Stijgende en vochtige lucht, lage luchtdruk = regen!

kernwoord

Passaten en moessons

Passaat

stabiele stevige wind die gedurene het hele jaar waait van de keerkringen (de subtropische hogedrukgebieden) naar de ITCZ met de lage druk. 

Moesson

Een wind in tropische gebieden die elk half jaar van richting wisselt door de verplaatsing vna de ITCZ met de seizoenen. 

Terug naar je aantekeningen

Situatie zomer MZ

• ITCZ schuift in juli naar noorden, zo ook de H 
• Op de Sahara ligt dan een L en boven de MZ een H
  (Azoren-Hoog)
• Aanlandige wind in noord-afrika
• Hoog = droog! 

Situatie winter MZ

• ITCZ is zuiderlijker, dus ook de H
• Azoren-Hoog ligt op Noord-Afrika
• Vanuit het Noorden dringt
  koude lucht vanuit Siberië naar het zuiden
  en botst hier met warme lucht boven MZ
  (front = Frontale neerslag) 

Terugblik onderbouw: typen neerslag

Stuwingsregen

Frontale regen
(situatie MZ afgelopen week)

Stijgingsregen
(situatie bij L)

Oefenen

Aan het einde van de les...

Kan je het het klimaat het Middellandse Zeegebied verklaren aan de hand van de mondiale luchtdruk systemen.

Wat heb je hierover gehoord?

www.knmi.nl

Vraag

Verklaar waarom de kans op extreme neerslag in Spanje groter is in het winterseizoen dan in het zomerseizoen.
Je uitleg moet een oorzaak-gevolg relatie bevatten

Hint

Gebruik in je antwoord: verschuiving van ITCZ en de invloed op de drukgebieden, frontale neerslag

Begrippen oefenen

https://quizlet.com/join/3pNVra7Rf?i=1fo1jg&x=1bqt

Retrieval practice (10 min)

Docent geeft de leerlingen de tijd om zelf te oefenen met de lesstof en biedt ondersteuning indien nodig.

Leerlingen oefenen zelf met de lesstof door begrippen te oefenen met Quizlet, flashcards te maken en zichzelf te overhoren of topografie spellen online te doen.

Quizlet, flashcards maken, zichzelf overhoren, topografie spellen online

quizlet.com