Herhaling Werk (1)

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

WERK

Herhaling voor de toets

Hoofdstuk 1

De betekenis van werk

Bij werk moet je moeite doen, moet je ergens goed in zijn, wordt je er meestal voor betaald en is er behoefte aan het werk dat je doet.  

Werk = alle bezigheden die nuttig zijn voor de persoon die het werk doet, maar ook voor zijn of haar omgeving. Bijv. ook bij vrijwilligerswerk, of klusjes voor je ouders. 

Werk

5. De behoefte om ergens goed in te worden (zelfontwikkeling) 

--- Werk kan je helpen jezelf te ontwikkelen (promotie, doel behalen). 

4. Behoefte aan waardering 

--- Je werk geeft je een bepaalde status: waardering van anderen. 

3. Behoefte om erbij te horen 

--- De meeste mensen werken samen met collega's

2. Behoefte aan zekerheid 

--- Tijdelijk contract of een vaste baan? Werk geeft zekerheid.

1. Eerste levensbehoeften

--- Eten, drinken, kleren, onderdak: waar je niet zonder kan.

De Piramide van Maslow

Hoofdstuk 2

Welk werk ga je doen?

Arbeidsinhoud: wat voor werk je precies moet doen. 

Vragen die hierbij gesteld worden zijn; werk ik met mijn hoofd of handen? Werk ik met computers of niet? Heb ik veel zelfstandigheid of niet? Etc.. 

Welk werk precies bij je past, ligt aan je capaciteiten: de kennis en vaardigheden die je nodig hebt om je werk goed te kunnen doen. Dit wordt bepaald door: 

• Aanleg/talent: waar ben je wel of niet goed in?
• Opleiding: je kennis en vaardigheden worden groter. 
• Werkervaring. 

Arbeidsinhoud

Loondienst: iedere maand wordt er salaris (loon) op je bankrekening gestort. 

Zelfstandige: heeft een eigen bedrijf, geen vast salaris (loon). 

Bovenstaande noemen we ook wel wit werk. Bij zwart werken betalen de werkgever en werknemer geen belasting of sociale premies.

• Voordelen: meer geld, sneller aangenomen, geen formulieren, geen opleiding. 
• Nadelen: strafbaar, geen verzekering, bij ziekte niet doorbetaald, snel ontslagen.

Betaald? Wit? Zwart?

Hoofdstuk 3

Arbeidsvoorwaarden

Arbeidsvoorwaarden: afspraken die gelden als je ergens werkt. Deze afspraken staan meestal in je arbeidscontract - hier staat in: 

• Je functie, je proeftijd, je vakantiedagen, je loon, de uren die je maakt etc... 

Het loon is vaak de belangrijkste. 

• Brutoloon: staat in je contract, hier gaan de premies en belastingen vanaf. 
• Nettoloon: het salaris / loon dat op je rekening komt te staan. 

Arbeidsvoorwaarden

Over ontslag zijn ook afspraken gemaakt in je arbeidsvoorwaarden / contract: 

• Opzegtermijn: meestal een of twee maanden, jij kan een nieuwe baan zoeken of jouw baas een nieuwe werknemer (wel een goede reden voor nodig)
• Op staande voet:  je moet onmiddellijk het bedrijf verlaten. Dit gebeurt alleen als je je zwaar misdragen hebt (stelen, agressie)

In NL is er een discriminatieverbod: allen die zich in Nederland bevinden worden in gelijke gevallen, gelijk behandeld. Dit geldt ook voor werksituaties, daarom is er de Wet Gelijke Behandeling (WGB): onderscheidt maken tussen mannen en vrouwen op het werk is verboden. 

Ontslag?

Hoofdstuk 4

Arbeidsomstandigheden

Arbeidsomstandigheden: alle dingen die te maken hebben met je werkplek. Regels hierover staan in de Arbowet: de wet moet voorkomen dat mensen arbeidsongeschikt raken (niet meer kunnen werken). 

Deze is verdeeld in drie onderdelen: 

• Veiligheid: machines beveiligd, vluchtroutes duidelijk, mondkapjes dragen.
• Gezondheid: geen giftige stoffen, temperatuur niet te warm / koud. 
• Welzijn: geen zinloos of saai werk (psychische klachten voorkomen). 

De arbeidsinspectie controleert of zowel de werkgevers ALS de werknemers zich aan deze regels houden

Arbeidsomstandigheden

Hoofdstuk 5

Arbeidsomstandigheden

Bedrijfscultuur: de normen, waarden, gewoonten en omgangsvormen binnen een bedrijf. De regels kunnen overal anders zijn - zo mag je in restaurants misschien geen spijkerbroek dragen, of achter de kassa geen tas of telefoon bij je hebben. 

Arbeidsverhoudingen: de manier waarop je met je collega's of baas omgaat. 

Bazen kunnen twee manieren hebben van leidinggeven: 

• Autoritaire baas: geeft opdrachten en iedereen luistert naar hem, geen inspraak. Denk bijvoorbeeld aan het leger of de brandweer. 
• Democratische baas: neemt de beslissing samen met zijn werknemers. Vraagt meningen en houdt daar rekening mee. 

Arbeidsverhoudingen

Inspraak: je mag meedenken en meepraten, maar de baas beslist. 

Medezeggenschap: je mag meebeslissen.

Hoe kan dit binnen een bedrijf? 

• Werkoverleg: van te voren wordt de dag besproken en taken verdeeld. 
• Personeelsvergadering: al het personeel, inspraak maar geen zeggenschap.
• Ondernemingsraad (OR): bij 50+ werknemers verplicht, overleggen met de baas over vakantieplanning, nieuwe sollicitanten etc. 

Meedenken / meepraten?