AFPG-C-2 Zenuwstelsel pathologie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

AFPG-C-2

Aandoeningen

Zenuwstelsel

Zenuwstelsel

• Herhaling anatomie
• Algemene pathologie
• Enkele ziektebeelden 
• Hierna ziektebeelden uitwerken

1. Grote hersenen, cerebrum

2. Kleine hersenen, cerebellum

Tussenhersenen 3/4/5/6

3. Hypothalamus

4. Thalamus

5. Epifyse

6. Hypofyse

Hersenstam 7/8/9

7. Middenhersenen

8. Pons

9. Verlengde merg

10. Ruggenmerg

Zenuwstelsel, input / output

Sensorische input:

Het opvangen van prikkels door sensoren uit de buitenwereld of het lichaam, via de zenuwen gaan deze naar het centrale zenuwstelsel

Motorische output:

Het aansturen van de effectoren (spieren en klieren) door het zenuwstelsel

Zenuwstelsel, indeling

Centrale zenuwstelsel (CZS): grote hersenen, tussenhersenen, hersenstam, kleine hersenen, ruggenmerg

Perifere zenuwstelsel: hersenzenuwen, ruggenmergszenuwen, grensstreng, zenuwen van het vegetatieve zenuwstelsel

Zenuwcel = neuron

Groot cellichaam

Korte uitlopers = 

dendriet

Lange uitloper = 

neuriet of axon

Functies cerebrum (grote hersenen)

• Regelen bewegingen van de skeletspieren
  
• Coördinatie ingewikkelde en aangeleerde bewegingen
  
• Voelen pijn, warmte, koude, aanraking, druk, trillingen
  
• Voelen van spierbeweging
  
• Zien, horen, ruiken, proeven
  
• Betekenis geven aan….zien, horen, ruiken en proeven
  
• Emoties
  
• Geheugen

Tussenhersenen = diencephalon

Tussenhersenen bevatten:

Pijnappelklier: maakt melatonine, biologische klok

Thalamus: filteren van informatie, verfijnen motoriek, regelen van emoties

Hypothalamus: aansturen hypofyse, regelen lichaamstemperatuur, regelen zoutconcentratie (dorstgevoel), regelen glucosegehalte (hongergevoel), regelen van emoties

 

Cerebellum = kleine hersenen

Functies:

• Coördinatie van lichaamshouding en lichaamsbeweging zodat bewegingen vloeiend en soepel uitgevoerd kunnen worden
• Denk hierbij aan: fijne motoriek, evenwicht

 

Truncus encephali = hersenstam

Bestaat uit 4 onderdelen:

1. Middenhersenen: transportbanen (van en naar hersenen)
   
2. Pons: bevat veel schakelcellen voor transport en verbinding (grote hersenen, kleine hersenen, ruggenmerg)
   
3. Verlengde merg: transport banen (kruizen van motorische banen), centra voor gehoor, evenwicht, hartregulatie, ademhaling, lichaamstemperatuur, braken
   
4. Reticulaire formatie: bewustzijn, slapen, wakker worden

Algemene pathologie

• Uitvalsverschijnselen en prikkelingsstoornissen
• Gedaald bewustzijn en coma
• Krachtsverlies en veranderingen in spiertonus en reflexen
• Gevoelsstoornissen
• Coördinatiestoornissen
• Gestoord evenwicht
• Stoornissen in de hogere hersenfuncties

Uitvalsverschijnselen, prikkelingsstoornissen

Bij een aandoening van het zenuwstelsel verdwijnt een functie gedeeltelijk of helemaal

Uitvalsverschijnselen: een functie verdwijnt helemaal of gedeeltelijk, bijvoorbeeld verlamming, afasie

Prikkelingsstoornis: er ontstaat een ontremming en geen controle meer over de functie, bijvoorbeeld tintelingen, pijn, spasticiteit en tremoren

Gedaald bewustzijn, coma

Wat zie je bij afname van het bewustzijn:

• Helder bewustzijn: alert, reageert op contact, handelt spontaan of op verzoek
• Licht gedaald bewustzijn: uit zich vaak als delirium
• Verdere daling bewustzijn: slaperig, kan nog wel gewekt worden, je kan contact maken, wel verward
• Dieper gedaald bewustzijn: er is geen contact meer mogelijk

Gedaald bewustzijn, coma

Een zorgvrager is comateus (bewusteloos) als hij de ogen niet meer opent, ook niet op verzoek en ook niet bij een sterke pijnprikkel

Oorzaken gedaald bewustzijn en coma:

• Geen schade aan hersenen: bloeddrukdaling, hypoxemie, diabetes
• Met schade aan hersenen: epileptische aanval, CVA, verhoogde druk in de schedel

Krachtsverlies, spiertonus en reflexen

Parese = krachtsverlies

Paralyse = volledig krachtsverlies

Hemiparese = halfzijdige verlamming

Paraparese = krachtsverlies beneden 1 niveau van het ruggenmerg (dwarslaesie)

Tetraparese = krachtsverlies aan alle 4 de ledematen

Krachtsverlies, spiertonus en reflexen

Hypotonie = afgenomen spierspanning (vaak geen zitbalans)

Areflexie = reflexen zijn niet op te wekken

Hyperreflexie = te levendige reflexen

Spasticiteit = hypertonie met te levendige reflexen en optreden van spasmen, perioden waarin de spiertonus pijnlijk toeneemt (kans op contracturen)

Rigiditeit = hypertonie in de vorm van stramheid / stijfheid

Gevoelsstoornissen

Diverse vormen:

• Verminderd tastgevoel, hierdoor vaak moeite met fijne motoriek (knoopjes dicht doen)
• Verlies van lichaamsgevoel, stand van het lichaam, hoeveelheid spierkracht, hierdoor moeite met lopen, staan en zitten
• Verminderd pijngevoel en temperatuursgevoel, hierdoor ontstaan wondjes

Coördinatiestoornissen

De spieren werken niet goed samen

Er is vaak een storing in de samenwerking tussen grote hersenen, kleine hersenen en ruggenmerg

2 voorbeelden:

Dysarthrie = spraakstoornis, gebrekkige articulatie

Ataxie = wankel evenwicht, dronkenmansloop

Gestoord evenwicht

Gevaar! Kans op vallen.

Mogelijke oorzaken:

• Slecht gevoel in voeten, trage reflexen (diabetes, normale veroudering, alcoholmisbruik)
• Slechte prikkelgeleiding in ruggenmerg (MS)
• Vertraging van beweging en rigiditeit (ziekte van Parkinson)

Gestoord evenwicht

Gevaar! Kans op vallen.

Mogelijke oorzaken:

• Stoornis in kleine hersenen en hersenstam (MS, TIA)
• Stoornis in binnenoor (ziekte van Ménière)
• Anders: slecht zien, angst, spierzwakte, medicatie met als bijwerking afgenomen reactiesnelheid

Stoornissen in hogere hersenfuncties

Door beschadiging in de grote hersenen ontstaan er stoornissen in de hogere hersenfuncties.

Een paar voorbeelden:

Afasie = taalstoornis

• geen woorden en zinnen kunnen vormen bij schrijven en spreken
• woorden en zinnen niet begrijpen
• combinatie van beide

Stoornissen in hogere hersenfuncties

Apraxie = handelingsstoornis

• de zorgvrager kan aangeleerde handelingen (in bepaalde volgorde) niet juist uitvoeren
• zorgvrager kan zichzelf niet aankleden

Visuele agnosie = niet meer begrijpen wat er gezien wordt

• zorgvrager herkent de tandenborstel niet meer

Stoornissen in hogere hersenfuncties

Hemineglect = verwaarlozing van de aangedane zijde

• de zorgvrager kan niet meer de aandacht richten op de aangedane kant van het lichaam en de omgeving
• Zorgvrager botst tegen de tafel met zijn aangedane kant of gaat half naast de stoel zitten

Amnesie = geheugenverlies

Stoornissen in hogere hersenfuncties

Anosognosie = geen ziekte-inzicht

• zorgvrager denkt dat hij weer kan fietsen en autorijden maar heeft net een ernstig CVA gehad

ZIEKTEBEELDEN

CVA

CVA = cerebrovasculaire Accident (ongeluk in de bloedvaten van de hersenen

CVA = beroerte, verschillende vormen:

• Herseninfarct (80%): een slagader in de hersenen raakt vernauwd of verstopt
  
• TIA: tijdelijke verminderde bloedtoevoer, symptomen duren 30 min tot 24 uur, is een waarschuwing
  
• Hersenbloeding: bloedvat scheurt, bloed in en rondom de hersenen
  

CVA, symptomen

Direct na CVA:

• Prikkeling van hersenvliezen: hoofdpijn, duizelig, braken, nekstijfheid, hoofd naar achteren buigen, verlaagd bewustzijn
  
• Uitval van hersenzenuwen: verlamming arm of been, mondhoek hangt scheef, onsamenhangende spraak, visusklachten
  

CVA, symptomen

CVA in linker hersenhelft:

• Verlamming van de rechter lichaamshelft
  
• Uitval van het gezichtsveld aan de rechterkant van beide ogen
  
• Niet reageren op signalen aan de rechterkant van het lichaam
  
• Afasie of dysartrie
  

CVA, symptomen

CVA in rechter hersenhelft:

• Verlammingen van de linker lichaamshelft
• Uitval van het gezichtsveld aan de linkerkant van beide ogen
• Niet reageren op signalen aan de linkerkant van het lichaam
• Problemen met ruimtelijke waarneming

Multiple sclerose (MS)

Aandoening van het zenuwstelsel, GEEN spierziekte!

Ziekte van hersenen en ruggenmerg door aantasting van het myeline (isolatielaag rondom zenuwen)

MS komt voor in minder warme gebieden

MS, symptomen

Begin:

• Krachtsverlies, benen, struikelen
  
• Slecht zien
  
• Dubbel zien
  
• Moeite met kleuren zien
  
• Soms duizelig
  

MS, symptomen

Later:

• Slecht zien
• Gevoelsstoornissen
• Duizeligheid
• Onwillekeurige trekkingen van spieren, krachtsvermindering
• Blaas en darmproblemen
• Concentratiestoornissen
• Warmte intolerantie
• Stemmingsstoornissen

MS, diagnose

Arts:

• Anamnese en lichamelijk onderzoek
  
• MRI (sclerose)
  
• Liquoronderzoek (lumbaalpunctie)
  
• Neurofysiologisch onderzoek (voortgeleiding stroompjes)
  
• Bloedonderzoek (uitsluiten andere ziekten)
  

Ziekte van Parkinson

Is een veel voorkomende hersenaandoening die vooral ouderen treft.

Oorzaak:

• Niet duidelijk
  
• Tekort aan dopamine in de hersenen
  
• Door afsterven van dopamineproducerende zenuwcellen
  

Diagnose door:

• Observaties arts
  
• Reactie op het antiparkinson medicijn levodopa
  

Ziekte van Parkinson, symptomen

2 hoofdgroepen:

Voornamelijk last van tremoren van handen, benen, kin of tong

Voornamelijk last van bradykinesie (trager worden van bewegingen) en rigiditeit (stijfheid)

Hiernaast: houdingsproblemen (voorover lopen), evenwichtsproblemen, bevriezen tijdens lopen, trager denken, verminderde reuk, slaapstoornissen, obstipatie, stemmingsproblemen, veranderde seksuele behoeften

Ziekte van Parkinson, therapie

Medicatie: levodopa, dopamine agonisten

Levodopa: onderdrukt symptomen van Parkinson

Bijwerking: na een aantal jaren ontstaan wisselingen in de werking

Paramedisch: fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, parkinsonverpleegkundige

Chirurgie: hersenoperaties

Hersenschudding (commotio cerebri)	Hersenkneuzing (contusio cerebri)
Klap op het hoofd door stoot of val Een licht traumatisch letsel waarbij de hersenen door elkaar geschud zijn Bewustzijnsverlies of geheugenverlies (max 15 min), slaperigheid, wazig zien, misselijkheid en braken Complicatie: bloeding Vaak: geen restverschijnselen	Door een klap ontstaat een beurse plek in de hersenen met vocht en bloed Beschadiging van hersenweefsel Bewustzijnsverlies (min 15 min), verlammingen, duizeligheid, gestoord geheugen, hoofdpijn, concentratiestoornissen, oriëntatiestoornissen, snel vermoeid Complicatie: ontsteking in de hersenen Vaak: restverschijnselen

Ziekte van Alzheimer

Vasculaire dementie

Oorzaak: Onbekend Eiwitophoping, verschrompeling van de buitenste laag van de hersenschors Erfelijkheid Start: 70 - 80 jaar Korte termijngeheugen, karakter-veranderingen, lange termijn geheugen, oriëntatie in tijd/plaats/persoon, afasie, agnosie, apraxie, problemen met denken, inschatten, snel boos/blij, onrust Op het eind: doezelen, incontinentie, epileptische aanvallen

Oorzaak: Kleine beroertes in het hersenweefsel dat beschadigd raakt en afsterft Patiënten hebben vaak al hart- en vaatproblemen Start: 65 - 75 jaar Vertraging snelheid denken/praten/ bewegen, taalproblemen, agnosie, apraxie, ingewikkeld situaties niet aan kunnen, verlammingen, spierverstijving, gevoelsverlies, moeite met lopen/spreken/ slikken/urineren, extreme stemmingswisselingen, schommelingen in bewustzijn, waanideeën, weinig initiatief

Even oefenen

Ataxie = coördinatiestoornis

Commotio cerebri = hersenschudding

Dysarthrie = spraakstoornis

Hypokinesie = bewegingsarmoede

Meningitis = hersenvliesontsteking

Rigiditeit = stijfheid

Subduraal hematoom = bloeduitstorting tussen harde vlies en spinnenwebsvlies

Even oefenen

Ataxie = 

Commotio cerebri = 

Dysarthrie = 

Hypokinesie = 

Meningitis = 

Rigiditeit = 

Subduraal hematoom =