HV2 hoofdstuk 2 grammatica: Enkelvoudige en samengestelde zinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Grammatica hoofdstuk 2

- Je leert wat samengestelde zinnen zijn.

- Je leert wat nevenschikking is.

- Je leert wat onderschikking is.

- Je leert wat een wederkerend werkwoord en een wederkerend voornaamwoord is.

Samengestelde zinnen

Bestaan uit 2 (of meer zinnen) die aan elkaar geplakt zijn en hebben dus 2 (of meer) PV's. 

2 mogelijkheden:

- hoofdzin + hoofdzin

- hoofdzin + bijzin / bijzin + hoofdzin

Hoofdzin

- In een hoofdzin staan PV en onderwerp naast elkaar. 

- Tussen de persoonsvorm en het onderwerp kun je geen andere zinsdelen plaatsen. 

(Isa) (heeft) een nieuwe telefoon gekocht.

Bijzin

- In een bijzin staan PV en onderwerp vaak niet naast elkaar.

- Tussen de persoonsvorm en het onderwerp kun je wel andere zinsdelen plaatsen (bijvoorbeeld het woord 'niet')

- De bijzin kun je meestal vervangen door 1 woord of een woordgroep (zonder PV). 

Toen (Isa) haar nieuwe telefoon (had) aangezet,// (werkte) (die) niet.

                              bijzin                                                                       hoofdzin

Je kunt de bijzin vervangen door het woordje 'Toen'.

Nevenschikking

- Hoofdzin + hoofdzin

- Je koppelt de zinnen aan elkaar met de nevenschikkende voegwoorden: en, maar, want, of, dus

- Beide zinnen zijn even belangrijk en kunnen op zichzelf staan.

(Isa) (bracht) de telefoon terug,// maar (ze) (kreeg) geen nieuwe. 

Onderschikking

- Hoofdzin + bijzin / bijzin + hoofdzin

- Je koppelt de zinnen aan elkaar met de onderschikkende voegwoorden: omdat, toen, sinds, hoewel, voordat, of, terwijl, als, zodat, ...

- Een bijzin kan niet op zichzelf staan. 

(Isa) (ontving) de nieuwe telefoon // voordat (ze) de oude (had) opgestuurd.  

Wilma ging naar huis omdat ze moe was.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Wil je die tas met boeken op tafel neerzetten?

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

De winkel op de hoek van de Hoogstraat is gisteren geopend.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Het meisje verwacht dat ze van de slager een stukje worst krijgt.

1. Enkelvoudige zin
2. Samengestelde zin

Sabine had een gezicht getrokken alsof ze iets vies proefde.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin

We gaan met de klas naar Parijs en we zullen daar een week blijven.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin

Als we in Parijs zijn, wil ik graag wat kledingwinkels bezoeken.

1. Hoofdzin-hoofdzin
2. Hoofdzin-bijzin
3. Bijzin-hoofdzin

Ik wil weten of ik moet nablijven vandaag.

1. OF = onderschikkend voegwoord
2. OF = nevenschikkend voegwoord

Ik moet mijn huiswerk maken of ik mag dit weekend niet weg.

1. OF = onderschikkend voegwoord
2. OF = nevenschikkend voegwoord

Waaraan kun je de bijzin herkennen?

Ik snap de nieuwe stof...

1. ...helemaal niet!
2. ...wel, maar ik zal nog meer moeten oefenen.
3. ..., dit is appeltje eitje!

hoofdzin:

PV en O staan naast elkaar en kunnen niet worden gescheiden door het woord 'niet'

Voorbeeldzinnen ontleed

- (Ik) (ga) op tijd {slapen},// want (ik) (moet) vroeg {opstaan}.

                    bwb                                                               bwb

                 Hoofdzin                             hoofdzin 

Beide zinnen kunnen apart staan. PV en O kun je niet scheiden doormiddel van het woordje 'niet'.

We hebben hier dus te maken met nevenschikking

Voorbeeldzinnen ontleed

- (Wat de docent uitlegt)// (is) {te begrijpen}.

      Bijzin = onderwerp               hoofdzin

Je kunt de pv en het onderwerp van de bijzin scheiden door het woordje 'niet'. Je kunt de bijzin vervangen door het woordje 'dat'.  We hebben hier dus te maken met onderschikking. 

- (Arjen) (vroeg) vandaag // of hij tijdens de les naar het toilet mocht. 

                                    bwb                                            

           hoofdzin                                             bijzin = lijdend voorwerp

Pv en onderwerp van de bijzin zijn gescheiden. Je kunt de bijzin vervangen door het woordje 'dat'.  We hebben hier dus te maken met onderschikking

Wat is de bijzin?

Doordat het zo hard sneeuwde, waren veel reizigers op het NS-station gestrand.

1. veel reizigers
2. op het NS-station gestrand
3. veel reizigers waren
4. Doordat het zo hard sneeuwde

Hoe benoem je de bijzin?

Doordat het zo hard sneeuwde, waren veel reizigers op het NS-station gestrand.

1. ow-zin
2. bwb-zin
3. lv-zin

Wat is de bijzin?
'Wie de hele waarheid wil kennen, moet vroeg opstaan'

1. wie wil kennen
2. moet vroeg opstaan
3. wie de hele waarheid wil kennen
4. moet vroeg opstaan

Hoe benoem je de bijzin?
Wie de hele waarheid wil kennen, moet vroeg opstaan.

1. ow-zin
2. bwb-zin
3. lv-zin

Wat is de bijzin?
'Alle Nederlanders weten dat de Friezen een apart volk zijn.'

1. Alle Nederlanders weten
2. Alle Nederlanders weten dat
3. Dat de Friezen een apart volk zijn
4. de Friezen een apart volk zijn

Hoe benoem je de bijzin?
Alle Nederlanders weten dat de Friezen een apart volk zijn.

1. lv-zin
2. bwb-zin
3. ow-zin

Wilma ging naar huis omdat ze moe was.

1. Omdat ze moe was = LV-zin
2. Omdat ze moe was = BWB-zin
3. Wilma ging naar huis = LV-zin
4. Wilma ging naar huis = BWB-zin

Het meisje verwacht dat ze van de slager een stukje worst krijgt.

1. dat ze van de slager een stukje worst krijgt = LV-zin
2. dat ze van de slager een stukje worst krijgt =BWB-zin

Sabine had een gezicht getrokken alsof ze iets vies proefde.

1. alsof ze iets vies proefde = LV-zin
2. alsof ze iets vies proefde = BWB-zin

Als we in Parijs zijn, wil ik graag wat kledingwinkels bezoeken.

1. Als we in Parijs zijn = LV-zin
2. Als we in Parijs zijn = BWB-zin

Ik snap de nieuwe stof...

1. ...helemaal niet!
2. ...wel, maar ik zal nog meer moeten oefenen.
3. ..., dit is appeltje eitje!