Debby - presentatie OCD

• Gedragsspecialist
• MBO
• Studiejaar 2

OCD

Obsessive - Compulsive Disorder

oftewel 

Obsessief Compulsieve Stoornis

oftewel

Dwangstoornis

De naam komt van de twee hoofdkenmerken van de stoornis:

- obsessies: dwanggedachten

- compulsies: dwanghandelingen

Veel mensen herkennen een lichte vorm van dwang bij zichzelf. Het is pas een aandoening als je ook problemen hebt met functioneren in het dagelijks leven.

OCD is een psychiatrische stoornis die wordt gekenmerkt door obsessieve gedachten en compulsieve handelingen zoals schoonmaken, controleren, tellen of hamsteren. Deze handelingen zijn irrationeel, beangstigend en het is moeilijk om er vanaf te komen. OCD is een mogelijk invaliderende aandoening die levenslang kan blijven bestaan.

"Een kleine onvolkomenheid 

ervaren als onoverkomelijk"

Menno Oosterhoff

Voorbeelden

Wie herkent een beetje dwang bij zichzelf
en kan je ook een voorbeeld noemen?

Inhoud

1. Obsessies (dwanggedachten)
2. Compulsies (dwanghandelingen)
3. Vormen van OCD
4. Gelinkt aan OCD
5. Oorzaken van OCD
   
6. Behandeling van OCD
   
7. Tips voor het omgaan met je student met OCD
8. Overige informatie

Obsessies of dwanggedachten

Het voelen van angst of onrust. Je voelt steeds een dreiging, hebt het gevoel dat iets niet orde is of hebt last van ongewenste gedachten. 

De angst of de onrust die je voelt kan over allerlei onderwerpen gaan. De obsessies zijn in te delen in: angstige onrust en onbestemde onrust.

 Bij angstige onrust kunnen door ongewenste gedachten de angst ontstaan met opzet iets vreselijks te willen doen. De nare voorstellingen kunnen o.a. betrekking hebben op:

• agressieve handelingen gericht op jezelf of anderen;
• gedachten aan seksuele gedragen die je tegenstaan;
• gedachten over dingen die je als godslasterlijk ziet;
• racistische verwensingen, scheldwoorden of beledigingen uiten.

Onbestemde onrust gaat vaak over onvolledigheid, onvolkomenheid of imperfectie.  Voorbeelden: je voelt onrust wanneer er asymmetrie is, je wilt graag sparen en hamsteren anders ben je onrustig, obsessieve verliefdheid, extreme behoefte aan orde, overzicht en volledigheid.

Hoofdstuk 1

Obsessies (dwanggedachten)

Dwanggedachten zijn hardnekkige en aanhoudende

gedachten of beelden die voorkomen.

Hoofdstuk 1

Obsessies (dwanggedachten)

De gedachten voelen vaak als ongewenst en opgedrongen

Dwanggedachten zijn hardnekkige en aanhoudende

gedachten of beelden die voorkomen.

Hoofdstuk 1

Obsessies (dwanggedachten)

De gedachten voelen vaak als ongewenst en opgedrongen

Ze veroorzaken een gevoel van spanning en angst

Dwanggedachten zijn hardnekkige en aanhoudende

gedachten of beelden die voorkomen.

Hoofdstuk 1

Obsessies (dwanggedachten)

De gedachten voelen vaak als ongewenst en opgedrongen

Ze veroorzaken een gevoel van spanning en angst

De inhoud van deze gedachten zijn vaak zinloos of ongepast

Dwanggedachten zijn hardnekkige en aanhoudende

gedachten of beelden die voorkomen.

Hoofdstuk 1

Obsessies (dwanggedachten)

De gedachten voelen vaak als ongewenst en opgedrongen

Ze veroorzaken een gevoel van spanning en angst

De inhoud van deze gedachten zijn vaak zinloos of ongepast

Hoewel de persoon met OCD deze gedachten, beelden of impulsen probeert te 

onderdrukken lukt hem dit niet of alleen met grote inspanning

Dwanggedachten zijn hardnekkige en aanhoudende
gedachten of beelden die voorkomen.

Hoofdstuk 1

Compulsies (dwanghandelingen)

Hoofdstuk 2

Een compulsie is er altijd op gericht onrust/angst te verminderen. Dit kan een fysieke handeling zijn maar ook een mentale.

Mentale compulsies

• In gedachten situaties nagaan, zich afvragen wat je precies gedaan of gezegd hebt, of er niet iets afschuwelijks is gebeurd of kan gebeuren. 
• Het goede moeten denken, dingen in orde denken, nare gedachten moeten neutraliseren.
• Eindeloos piekeren over hoe je iets perfect, volledig, absoluut of zeker kunt krijgen, of op het goede getal moeten uitkomen.
• Mentale rituelen zoals bidden. Voortdurend nadenken over onoplosbare thema’s zoals het wezen van het het bestaan. 

Fysieke compulsies

• Schoonmaken, reinigen, ordenen, rangschikken, op een bepaalde manier neerzetten
• Controleren van sloten, deuren, licht, ramen, apparaten, gas, elektriciteit, water, portemonnee enz.
• Controleren van gezondheid, van het uiterlijk, de kleding, controleren van de partner, stalken
• Bewaren, opslaan, alles moeten vastleggen, opschrijven of fotograferen
• Voortdurend lijstjes maken van dingen die gedaan moeten worden, steeds bezig zijn lijstjes af te werken
• Dingen opnieuw moeten doen tot ze goed voelen. Vaak betreft het overgangen zoals over drempels gaan, door de deur gaan.
• Moeite om tot ander gedrag over te gaan bijvoorbeeld beginnen met eten, onder de douche gaan, onder de douche weggaan
• Terug moeten gaan naar uitgangspunt, ongedaan maken, tegendingen doen

Compulsies (dwanghandelingen)

Dit zijn gedragingen of gedachten die steeds herhaald worden (zoals handen wassen, het controleren of rechtzetten van allerlei dingen) of het herhaald uitvoeren van bepaalde geestelijke handelingen (voortdurend bidden, tellen, nummers zachtjes noemen). 

Hoofdstuk 2

Compulsies (dwanghandelingen)

Dit zijn gedragingen of gedachten die steeds herhaald worden (zoals handen wassen, het controleren of rechtzetten van allerlei dingen) of het herhaald uitvoeren van bepaalde geestelijke handelingen (voortdurend bidden, tellen, nummers zachtjes noemen). 

De persoon met OCD voelt zich gedwongen om deze handelingen uit te voeren. 

Hij moet ze uitvoeren ook al wil hij dit eigenlijk niet. 

Hoofdstuk 2

Compulsies (dwanghandelingen)

Dit zijn gedragingen of gedachten die steeds herhaald worden (zoals handen wassen, het controleren of rechtzetten van allerlei dingen) of het herhaald uitvoeren van bepaalde geestelijke handelingen (voortdurend bidden, tellen, nummers zachtjes noemen). 

De persoon met OCS voelt zich gedwongen om deze handelingen uit te voeren. 

Hij moet ze uitvoeren ook al wil hij dit eigenlijk niet. 

De dwanghandelingen hebben meestal tot doel om de angst te 

verminderen die door de dwanggedachten ontstaat. 

Hoofdstuk 2

Compulsies (dwanghandelingen)

Als niet aan de dwanghandelingen wordt toegegeven dan 

ontwikkelt zich een gevoel van oplopende spanning en angst. 

Dit zijn gedragingen of gedachten die steeds herhaald worden (zoals handen wassen, het controleren of rechtzetten van allerlei dingen) of het herhaald uitvoeren van bepaalde geestelijke handelingen (voortdurend bidden, tellen, nummers zachtjes noemen). 

De persoon met OCS voelt zich gedwongen om deze handelingen uit te voeren. 

Hij moet ze uitvoeren ook al wil hij dit eigenlijk niet. 

De dwanghandelingen hebben  meestal tot doel om de angst te 

verminderen die door de dwanggedachten ontstaat. 

Hoofdstuk 2

Hoofdstuk 2

Vormen van OCD

Hoofdstuk 3

Er zijn veel verschillende uitingsvormen van OCD. We gaan uit van vijf hoofdgroepen.

Controle OCD

Bij controle OCD of controledwang ben je bang fouten te maken met grote gevolgen. Voorbeelden zijn het veroorzaken van brand en ontploffingen.

Nare voorstellingen OCD

Je hebt last van obsessieve gedachten over dingen die je beslist niet wilt doen, vaak met een seksuele, religieuze of agressieve inhoud. 

Smetvrees

Bij smetvrees, ook wel wasdwang, heb je angst voor vuil, ziektekiemen, chemische middelen, straling, urine enz. Soms voel je meer walging dan angst. Om deze angst of walging te verminderen voer je was- en schoonmaakrituelen uit.

Tel- symmetrie- en ordedwang

Hierbij staan niet de dwanggedachten, maar de dwanghandelingen voorop. De onrust is vaker onbestemd dan angstig van aard

Verzamel OCD

Oftwel hoarding, sinds kort ook wel erkend als losse angststoornis.

Gelinkt aan OCD

Hoofdstuk 4

Verschillende stoornissen zijn gelinkt aan OCD. Sommige van deze aandoeningen kunnen ook samen voorkomen. 

De overeenkomst is vaak dat je terugkerende gedachten hebt die zich aan je opdringen en/of je bepaalde handelingen steeds herhaalt.

Body Dysmorphic Disorder (BDD)

Dit is een stoornis in de lichaamsbeleving. Wie eraan lijdt denkt dat één of meer lichaamsdelen afstotelijk zijn.

 Dermatillomanie (skin picking)

Hierbij ben je dwangmatig bezig om korstjes, puistjes en moedervlekken – tot bloedens toe open te krabben.

Hypochondrie

Je bent ervan overtuigd dat je een ernstige ziekte hebt, zonder dat er een aanleiding voor is. (Controleren van lichaamsfuncties).

OCPD (Obsessief Compulsieve Persoonlijkheidsstoornis)

Door de naam gelijkenis wordt OCPD vaak verward met een OCD. Als je OCPD hebt, dan streef je voortdurend naar overdreven orde, perfectie en controle. Het verschil is echter dat wanneer je OCPD hebt, je handelt naar de wens om perfect te zijn, terwijl je bij OCD je dwanghandelingen uitvoert om angst te vermijden of te onderdrukken. OCPD is een persoonlijkheidsstoornis waarmee een persoon geboren wordt.

Oorzaken van OCD?

Hoofdstuk 5

Er is niet één specifieke oorzaak van deze dwangstoornis bekend. Waarschijnlijk wordt de stoornis veroorzaakt door een 

combinatie van biologische, psychische en omgevingsfactoren. Hierbij kun je denken aan het volgende:

De rol van erfelijkheid: Als je een familielid hebt met OCD, heb je zelf ook een grotere kans om de stoornis te krijgen. Bepaalde delen in de hersenen blijken hierbij een rol te spelen.

Trauma: Het meemaken van stressvolle gebeurtenissen verhoogt de kans op het krijgen van OCD, vooral als dit tijdens de kindertijd was. 

Het aandeel van persoonseigenschappen: Bepaalde persoonlijke eigenschappen kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van OCD, zoals een grote behoefte aan controle, een grote neiging om jezelf af te remmen, of algehele angstgevoeligheid. 

Een hersengebied dat vaak in verband wordt gebracht met OCD is de basale ganglia. Dit is een verzameling structuren onder de hersenschors. Het gebied maakt gewenst gedrag mogelijk en stopt ongewenst gedrag. Samen met een ander hersengebied, de thalamus, vormt het veel verbindingen met een gebied aan de voorkant van de hersenen. Dit gebied, dat ook wel de prefrontale cortex wordt genoemd, is betrokken bij planning, vooruitdenken en bewustzijn. Onderzoekers vermoeden dat bij mensen met OCD de basale ganglia niet goed werkt waardoor er in de prefrontale cortex ongewenste gedachten worden gevormd. 

Behandeling van OCD

Hoofdstuk 6

OCD gaat meestal niet vanzelf over en kan worden behandeld met (cognitieve) gedragstherapie. Het meest effectief is om de gedragstherapie te combineren met bepaalde geneesmiddelen in de vorm van antidepressiva. 

Wanneer deze behandelvormen niet aanslaan, kan een patiënt behandeld worden met diepe hersenstimulatie. Hierbij wordt een elektrode in een bepaald hersengebied geplaatst. 

Zo lang de diepe hersenstimulatie actief is zullen de dwanghandelingen worden onderdrukt en kunnen patiënten een zo normaal mogelijk leven leiden. Wanneer de hersenstimulatie wordt uitgeschakeld zullen de symptomen terugkeren.

In hoeveel hoofdgroepen zou je OCD kunnen onderverdelen?

1. Maar 2 groepen
2. 5 groepen
3. 10 groepen
4. Wel 15 verschillende groepen

Wat is het verschil tussen
een obsessie en een compulsie?

1. Een obsessie is gevoed door angst en een compulsie komt door onrust.
2. Een obsessie is een dwanghandeling en een compulsie is een dwanggedachte.
3. Een obsessie is een dwanggedachte en een compulsie is een dwanghandeling.

Gevolgen van OCS

Als je OCS hebt en na je behandeling minder last hebt van klachten, dan is het mogelijk om een goed dagelijks leven te hebben.

Wel kunnen je klachten soms weer erger worden. Het kan nodig zijn dat je een lange tijd of voor de rest van je leven medicijnen tegen de stoornis moet slikken. OCS kan verschillende gevolgen hebben:

• Iets begrijpen: als je nare gedachten hebt, is het vaak moeilijk om je aandacht ergens bij te houden. Hierdoor kan het ook lastig zijn om dingen te leren en onthouden.
• Jezelf verplaatsen: je van A naar B verplaatsen kan heel wat meer tijd en energie kosten als je onderweg naar de supermarkt bijvoorbeeld alle stoeptegels moet tellen. Of als je pas de deur uit kan nadat je 8 keer hebt gekeken of het gas uit staat.
• Jezelf verzorgen: douchen, tandenpoetsen, scheren. Als je dingen op een speciale manier moet doen, dan kost dit meer tijd.
• Omgaan met anderen: omdat het uitvoeren van de handelingen veel tijd kost, kun je vaak te laat komen. En door smetvrees kan het lastiger worden om thuis visite te ontvangen.
• Dagelijkse activiteiten: het kan voelen alsof OCS de controle over je leven heeft. Het maakt allerlei dagelijkse dingen, zoals koken of werken, een stuk moeilijker.
• Meedoen aan de wereld: door de stoornis kun je je vaak onrustig, bang of gespannen voelen. Dit kan je erg moe maken. Ook kan het zijn dat je je voor je klachten schaamt en daardoor liever vaker alleen bent.

Hoe ga je om met een 

student met OCD?

• Besteed zo weinig mogelijk aandacht aan de dwanghandelingen.

• Wijs de student niet op de zinloosheid van de handelingen.

• Benadruk adequaat gedrag en geef complimenten als het lukt om het dwanggedrag achterwege te laten.

• Laat de student erover praten, dat geeft ruimte.

• Besef je dat de student er echt weinig aan kan doen en dat het niet zijn/haar schuld is.

• Ga in gesprek over eventueel doorverwijzen van de student

Hoofdstuk 7

Waar vind je meer informatie?

Stichting MIND is een organisatie die o.a. voorlichting geeft en anoniem hulp en advies biedt voor diverse psychische klachten waaronder OCD: 

https://wijzijnmind.nl

De ADF stichting is een patiënten- en familieorganisatie voor iedereen die te maken heeft met angst- en dwangklachten: https://adfstichting.nl/

OCDnet is onderdeel van het Nederlands Kenniscentrum Angst Dwang Trauma en Depressie:

https://www.ocdnet.nl/

Hoofdstuk 8

Wat neem je mee vandaag
uit deze presentatie?