Heterogene brugklassen - vestigingsvergadering 11 april 2023

• Project
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

Karen van Oudenhoven van het Sociaal en Cultureel Planbureau refereert in het artikel over ongelijkheid, onbehagen en optimisme in Leeuwarder Courant van 8 april 2023 aan de Zweedse film As it is in heaven (2004). In deze succesfilm gaat het om een dorpskoor met uiteenlopende personen die geleid wordt door een dirigent, die excentriek is, eerst niet heel enthousiast over het leiden van dit koor, maar gaandeweg de koorleden steeds meer in hun kracht weet te zetten. Het is net het echte leven, want als we stoppen met het denken in hokjes, bied je gelegenheid voor verrassingen en kunnen er nieuwe, onvoorziene krachten ontstaan. Noem het inclusie, noem het diversiteit, maar het is net als met het koor: samen klinkt het beter.

De overgang naar volwassenheid neemt tegenwoordig veel meer tijd in beslag, onder ander door maatschappelijke en technologische ontwikkelingen. Jongeren zijn terechtgekomen in een vloeibare samenleving en ze moeten leren lopen op drijfzand. (Joep Dohmen, 2023)

Het complexe vormingsproces zou misschien het best samengevat kunnen worden met de vraag: hoe lukt het jonge mensen om voldoende zelfvertrouwen op te bouwen op weg naar volwassenheid?

Vanuit het pedagogisch-filosofisch perspectief heeft het onderwijs een opdracht op drie vlakken, die allen bijdragen aan de vorming van de persoon.

School als leeromgeving

Het onderwijs dient talenten en vaardigheden van leerlingen te stimuleren en te ontplooien. Kennis en vaardigheden zijn nodig om te kunnen beoordelen en om iets te kunnen doen. Maar de focus op prestaties en cognitieve ontwikkeling zorgt voor concurrentie en competitie.

School als oefenruimte voor persoonlijke vorming

In de leeftijd van 12 tot 18 jaar zijn leerlingen zeer ontvankelijk voor verschillende invloeden. Het gaat hier om de vorming van het kind en de jongere tot een zelfstandig persoon. Jongeren bewegen zich elke dag in een spanningsveld rond de vraag: wie wil ik zijn?

School als oefenplek voor socialisatie

School is de belangrijkste ontmoetingsplek voor leerlingen. Het ontmoeten is de belangrijkste motivatie om naar school te gaan. Zowel de behoefte om ergens bij te horen als de behoefte om zich te onderscheiden, is belangrijk voor de vorming van de persoonlijke identiteit. Leerlingen moeten geoefend raken in het ontwikkelen van sociale vaardigheden en gemotiveerd worden om elkaar te respecteren en te erkennen in het anders-zijn. Het gaat dus niet alleen om kennis en vaardigheden, maar ook om socialiseren: leren om op elkaar betrokken te raken en te blijven. Hierbij hoort een diversiteit aan persoonlijkheden en achtergronden.

Binnen die uitdagingen aan het complexe vormingsproces, drukken we in het Nederlandse onderwijs aan het begin van dat proces een stempel op de leerling, gedreven door de eenzijdige focus op presteren en kwalificeren. 

hoger vs. lager

Uit onderzoek van Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat het gapende gat tussen de bovenste laag en de onderste laag steeds groter wordt (LC, 8 april 2023).

Labels als vmbo, havo en vwo hebben gevolgen voor hoe we samenleven, hoe we stemmen en dus voor de democratie – en ze zijn niet positief. Ze ondermijnen de gemeenschapszin, het gevoel dat we het met elkaar te rooien hebben, en dat maakt het moeilijker ons in elkaar te verplaatsen. (Johannes Visser in De Correspondent, 3 juni 2021)

Een (te) vroeg selectiemoment ten opzichte van andere landen (Onderwijsraad, 2021) en wat qua ontwikkeling wenselijk is (Leijnse, 2022).

Homogene brugklassen belemmeren kansengelijkheid en ontwikkeling (Onderwijsraad, 2021).

Uit onderzoek van Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat het gapende gat tussen de bovenste laag en de onderste laag steeds groter wordt (LC, 8 april 2023).

Labels als vmbo, havo en vwo hebben gevolgen voor hoe we samenleven, hoe we stemmen en dus voor de democratie – en ze zijn niet positief. Ze ondermijnen de gemeenschapszin, het gevoel dat we het met elkaar te rooien hebben, en dat maakt het moeilijker ons in elkaar te verplaatsen. (Johannes Visser in De Correspondent, 3 juni 2021)

Een (te) vroeg selectiemoment ten opzichte van andere landen (Onderwijsraad, 2021) en wat qua ontwikkeling wenselijk is (Leijnse, 2022).

Homogene brugklassen belemmeren kansengelijkheid en ontwikkeling (Onderwijsraad, 2021)

Karen Heij promoveerde in 2021 op de werking van de Cito-eindtoets. Zij concludeert dat de eindtoets de door de wet bepaalde functies niet waarmaakt. Het is nu een toets waarmee leerlingen met elkaar worden vergeleken, zodat zonder wetenschappelijke basis leerlingen voor vervolgonderwijs worden geselecteerd: hoofd versus handen, terwijl de onderbouwing voor deze sortering ontbreekt. Door de invoering van het leerlingvolgsysteem (LVS) is het selectiemoment feitelijk nog meer vervroegd, want de resultaten tellen nu al vanaf groep 6 mee. Het is belangrijk om te beseffen dat de eindtoets geen beeld geeft van wat de kinderen allemaal wél kunnen. Er lijkt wantrouwen te zijn in de professional, wat zorgt voor meer vertrouwen in toetsen.

Later selecteren: het ligt voor de hand om deze weg te verkennen, maar in een landelijke cultuur waarin we geobsedeerd zijn door labelen, ordenen en etiketteren staat het systeem haaks op inclusief en vormend onderwijs. Laten we daarom de ruimte zoeken binnen ons systeem, waarmee we goed, eerlijk en vormend onderwijs bieden.

Wees nieuwsgierig naar de mogelijkheden;

Zie kansen voor jezelf en voor de leerling;

Maak gebruik van de invloed die jij hebt;

Omarm het niet-weten;

014

122

013

006

110