H1 herhaling staatsinrichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Staatsinrichting NL

- Constitutionele monarchie

- Parlementaire democratie

- Luxemburgse kwestie

- Pacificatie van 1917

- Rechten Eerste en Tweede Kamer

- Klassieke- en sociale grondrechten

 Wat is staatsinrichting?

1. De lay-out van een land, zoals bergen, rivieren en steden, aan te duiden.
2. De manier waarop een staat, de regering en het bestuur van een land zijn ingericht
3. Een verzameling van alle wetten van een staat
4. De manier waarop mensen hun stem kunnen uitbrengen

Koninkrijk der Nederlanden

Wie heeft de macht?
1815-1840  Willem I    constitutionele monarchie, veel macht
1840-1849  Willem II  parlementaire democratie, grondwet 1848 

                        minder macht.
1849-1890  Willem III minder macht

Wat is een constitutionele monarchie?

1. Koninkrijk met een grondwet
2. Koninkrijk zonder grondwet
3. Land met een grondwet maar geen koning
4. Koninkrijk met een absolute koning

Constitutionele monarchie

Koninkrijk met een grondwet.

In die grondwet staat:

- hoe het land geregeerd wordt

- wat de belangrijkste rechten van de burgers zijn

- ministers hebben weinig invloed, dienaren van de koning

-  Rijke burgers zijn ontevreden, ze wilden meer invloed op het bestuur   (liberalen)

Grondwet van Thorbecke

1848 > koning Willem II

Parlementaire democratie:

- regering is afhankelijk van een    

   parlement

- gekozen via censuskiesrecht

- hoogste macht bij het parlement

- Eerste - en Tweede Kamer 

   = Parlement

   

Wat is een parlementaire democratie?

1. Dat de koning alles beslist
2. De vertegenwoordigers kiezen het volk voor in het parlement
3. Het volk zit zelf in het parlement
4. Het volk kiest vertegenwoordigers voor in het parlement

Luxemburgse kwestie 1867

• Frankrijk wil Luxemburg kopen van Nederland. 
• Willem III gaat met ze onderhandelen
• Pruisen (Duitse Bond) is het daarmee oneens
  
• Willem III verklaart Luxemburg onafhankelijk zonder toestemming van parlement en regering
• Gevolg: aftreden alle ministers
• Koning werd gecorrigeerd door het parlement!!!!
  

Na de Luxemburgse kwestie werd duidelijk dat

1. koning Willem III moeite had te leven met '1848'
2. de regering niet meer deed wat de koning wilde
3. het parlement haar zin doordreef
4. koning Willem I minder macht had

Wie kan gezegd hebben: "Mijn vader had Thorbecke nooit die grondwet moeten laten schrijven"

1. Thorbecke
2. Willem I
3. Willem II
4. Willem III

Nederland steeds democratischer

• 1848 censuskiesrecht, ±12% van de mannen
• 1887 caoutchouc-artikel, ± 25% van de mannen
• 1917 algemeen kiesrecht mannen, 

                 passief kiesrecht vrouwen

• 1919 algemeen kiesrecht vrouwen  

Caoutchouc-artikel
1887

• De 'rubberen regel' komt in de Grondwet, waarbij het kiesrecht wordt gegeven aan volwassen mannen 'die daarvoor geschikt zijn'.
  
• Lekker vaag, dat was ook de bedoeling. Zo konden de eisen worden verlaagd.
  
• Lekker flexibel...... als rubber
  

Politieke stromingen en wat willen ze?

• Liberalisme: vrijheid, weinig overheidsbemoeienis
  

• Socialisme: gelijkheid, komen op voor de arbeiders, algemeen kiesrecht
  
• Confessionalisme: protestants en katholiek
  --> christelijk > geld voor bijzondere scholen
  

Leiders

Liberalen: Thorbecke

Socialisten: Troelstra

Katholieken: Schaepman
Protestanten: Kuyper

Caoutchouc artikel heeft als gevolg dat:

1. Iedereen mag stemmen
2. Alle mannen mogen stemmen
3. De kiesdrempel steeds lager wordt
4. Er rubber ingevoerd wordt vanuit Indie

Hoe kan je de schoolstrijd het best beschrijven?

Pacificatie van 1917

Pacificatie = vrede 

Drie problemen worden opgelost:

• Schoolstrijd: bijzonder onderwijs krijgt nu ook subsidie
• Kiesrechtkwestie: algemeen kiesrecht mannen + passief kiesrecht vrouwen wordt ingevoerd
• Stelsel van evenredige vertegenwoordiging
  

Welke twee politieke groepen steunen elkaar in 1917?

Het algemeen kiesrecht werd ingevoerd in 1919.

1. Juist
2. Onjuist

Wat is het parlement?

1. Eerste Kamer
2. Tweede Kamer
3. Eerste en Tweede Kamer
4. Regering

Rechten Tweede Kamer

• Recht van enquête > onderzoek doen
  
• Recht van interpellatie > in gesprek/discussie gaan
  

• Recht van budget > uitgaven controleren
• Recht van initiatief > wetsvoorstel indienen
  
• Recht van amendement > wetsvoorstellen wijzigen
• Controlerende en wetgevende rechten!
  

Rechten Eerste Kamer

• Recht van enquête
• Recht van interpellatie

• Recht van budget

Controlerende rechten!

Welke rechten hebben zowel de Eerste als de Tweede Kamer?

1. recht van enquête recht van budget
2. recht van initiatief recht van budget
3. recht van amendement recht van enquête
4. recht van amendement recht van initiatief

Klassieke grondrechten 

1848 bijv.: 

Sociale grondrechten

1983 bijv.: 

Klassieke grondrechten

De grondrechten van 1848 noemen we klassieke grondrechten.

Vrijheid en democratie.

Bescherming tegen de overheid.

Sociale grondrechten

begint met : recht op.....

• Plichten van de overheid
  
• Zorgen voor een goed bestaan
  

• Zijn pas later (1983) in de Grondwet opgenomen, hoewel ze al eerder bestonden.
  

Wanneer werden de sociale grondrechten toegevoegd aan de grondwet

1. 1848
2. 2002
3. 1983
4. 1972

Aletta Jacobs

Thorbecke

Troelstra

Willem I

Eerste koning van Nederland

Hij herschreef de grondwet in 1848

Partijleider SDAP

Voorzitter Vereniging voor Vrouwenkiesrecht

Zelf aan de slag!

• Nu mag je zelf aan de slag.

• Lees h1 en maak de afsluiting, 1.5, op blz. 56