Formuleren - Foutieve samentrekking

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

FORMULEREN les 8

LESDOELEN

• Je kunt uitleggen wat een samentrekking is;
• Je kent de regels voor de samentrekking;
• Je kunt een foutieve samentrekking herkennen;
• Je kunt een foutieve samentrekking verbeteren.
  

Huiswerkcheck (opdr. 9, Formuleren 2)

Lekker in de hangmat liggend, dronk hij een koud biertje.

1. Beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Kijkend uit het raam, viel plotseling een dakpan naar beneden.

1. Beknopte bijzin
2. Foutieve beknopte bijzin

Samentrekking

Samentrekking betekent weglating. Het komt voor:

• bij woorddelen -> voor- en nadelen
• bij woorden -> korte (...) en lange broeken
• bij zinsdelen -> Jan koopt een cd en Piet (...) een iPod
  

Samentrekking

• Komt voor bij samengestelde nevenschikkende zinnen
  (en, maar, want, dus, of)

Truus ging naar de stad en Truus kocht twee paar schoenen.

Truus ging naar de stad en kocht twee paar schoenen.

Weggelaten: Truus

Regels voor samentrekking

Je mag alleen woorden weglaten, als:

1) De grammaticale functie hetzelfde is (zinsdelen,  
                                                                                    woordsoorten)

2) Het getal hetzelfde is (enkelvoud, meervoud)

3) De betekenis hetzelfde is

Foutieve samentrekking

Samentrekking (weglating) mag alleen als de woorden die je weglaat in beide zinnen: 

1. De grammaticale functie hetzelfde is -> zelfde zinsdeel (bv. onderwerp, lijdend voorwerp)

De spelcomputer was afgeprijsd en heb ik toen gekocht.

Weggelaten: de spelcomputer

Eerste deel: spelcomputer = onderwerp
Tweede deel: spelcomputer = lijdend voorwerp     -> dus: foutieve samentrekking!

Verbetering: De spelcomputer was afgeprijsd en die heb ik toen gekocht.

Herhaling zinsdelen

• persoonsvorm = woord dat verandert als je de zin in een andere tijd zet
• onderwerp = wie/wat + alle werkwoorden?
• werkwoordelijke rest = alle andere werkwoorden in de zin
  
• lijdend voorwerp = wie/wat + pv + ond + andere werkwoorden?
• naamwoordelijk deel = kenmerk/eigenschap van het onderwerp
  
• meewerkend voorwerp = aan wie / voor wie + pv + ond + andere ww?
• bijwoordelijke bepaling = tijd, plaats, hoe?, waarom? etc.
• Opfriscursus zinsontleding
  

Foutieve samentrekking

Samentrekking (weglating) mag alleen als de woorden die je weglaat in beide zinnen: 

1. De grammaticale functie hetzelfde is -> woordsoorten (bv. kww / hww / bw etc.)

Stefan heeft griep en daardoor het schoolfeest gemist.

Weggelaten: Stefan, heeft

Eerste deel: Stefan = znw / heeft = kww
Tweede deel: Stefan = znw  / heeft = hww  -> dus: foutieve samentrekking!

Verbetering: Stefan heeft griep en heeft daardoor het schoolfeest gemist.

Herhaling woordsoorten

• Uitlegvideo alle woordsoorten
• Stencil woordsoorten (It's Learning)

Herhaling woordsoorten - werkwoorden

3 soorten werkwoorden - hulpwerkwoord / koppelwerkwoord / zelfstandig werkwoord

Elke zin heeft 1 belangrijkste werkwoord -> dit is een ZWW óf een KWW
Alle andere werkwoorden zijn automatisch HWW!

KWW -> in deze zin is het onderwerp iets

ZWW -> In deze zin doet het onderwerp iets

Wat zijn de 6 belangrijkste koppelwerkwoorden?

Begrijp je hww/kww/zww?

Oefening 1 werkwoorden benoemen

Oefening 2 werkwoorden benoemen

Oefening 3 werkwoorden benoemen

Foutieve samentrekking

Samentrekking (weglating) mag alleen als de woorden die je weglaat in beide zinnen: 

2. Hetzelfde getal heeft -> enkelvoud, meervoud

Hier wordt vaak ingebroken en diverse auto's vernield.

Weggelaten: hier, wordt

Eerste deel: hier - geen getal / wordt = enkelvoud
Tweede deel: hier - geen getal / worden = meervoud  -> dus: foutieve samentrekking!

Verbetering: Hier wordt vaak ingebroken en worden diverse auto's vernield.

Foutieve samentrekking

Samentrekking (weglating) mag alleen als de woorden die je weglaat in beide zinnen: 

3. Dezelfde betekenis hebben

Mijn oma schonk thee in en daarna aandacht aan ons cadeau.

Weggelaten:mijn oma, schonk

Eerste deel: mijn oma / inschenken
Tweede deel: mijn oma (zelfde betekenis) / aandacht schenken  -> dus: foutieve samentrekking!

Verbetering: Mijn oma schonk thee in en schonk daarna aandacht aan ons cadeau.

De Eerste Kamer heeft de wet aangenomen en geldt vanaf 1 januari.

1. Goede samentrekking
2. Foutieve samentrekking

De cadeautjes stonden onder de trap en werden later uitgepakt.

1. Goede samentrekking
2. Foutieve samentrekking

Zijn broek kostte tachtig euro, maar vind ik niet mooi.'

1. Goede samentrekking
2. Foutieve samentrekking

Wat zijn de 3 regels voor de samentrekking?

Aan de slag!

• Maak opdr. 10 (blz. 393)
• Extra uitleg? Bekijk de filmpjes!