De bruggen van Amsterdam

• Wereldoriëntatie
• Basisschool
• Groep 4-8

Introductie

Amsterdam: de hoofdstad van Nederland! De stad bestaat al lang én staat bekend om zijn vele grachten en bruggen. De kans is groot dat de leerlingen vanmorgen ook over een brug naar school zijn gekomen, of er tenminste één hebben gezien. De gemeente van Amsterdam is druk bezig met onderzoek en het vernieuwen van deze zogeheten kademuren en bruggen. Maar daar komt nogal wat bij kijken!

De bruggen en kademuren van Amsterdam.

WAAR of NIET WAAR?

Toen ik vanmorgen naar school ging, ben ik over een brug gegaan.

Veel steden in Nederland hebben grachten en bruggen. Maar Amsterdam heeft er wel heel veel! De kans is dus best groot dat als jij in Amsterdam woont, je vanmorgen over een brug bent gegaan of er één hebt gezien. 

1. WAAR
2. NIET WAAR

Lesdoelen

Aan het eind van deze les weet ik:

• hoe Amsterdam is ontstaan.
• waarom er grachten en bruggen in Amsterdam zijn aangelegd.
• hoe Amsterdam in de loop der eeuwen is veranderd.
• wat de gemeente Amsterdam doet om bruggen, sluizen en       kademuren te verbeteren en waarom dit vaak ingewikkeld is.

In dit filmpje zie je in het kort hoe Amsterdam is ontstaan en is uitgegroeid tot een wereldstad. Maak aantekeningen tijdens het bekijken van het filmpje, zodat je de informatie goed kunt onthouden. Straks krijg je er een paar quizvragen over.

Hoe komt het dat de stad Amsterdam snel groeide?

1. Amsterdam had al vroeg mooie gebouwen. Veel mensen wilden in de buurt wonen van deze prachtige cultuur.
2. Het lag aan een gunstige plek aan het water, waardoor gemakkelijk goederen vervoerd konden worden. Die werden vervolgens door kooplieden verkocht op de markt.
3. Amsterdam groeide helemaal niet snel. Dat komt omdat Amsterdam aan het water lag. Daardoor konden er op een gegeven moment geen huizen meer worden gebouwd.
4. Amsterdam is juist erg langzaam gegroeid in vergelijking met andere steden in Nederland.

Amsterdam heeft veel grachten en dus ook bruggen.

Hoe komt dat onder andere? Er zijn twee antwoorden goed.

1. De rijke kooplieden wilden in mooie herenhuizen met prachtige gevels aan het water wonen.
2. Vroeger werden de goederen zoals kaas en zout over het water vervoerd en vervolgens in pakhuizen (die aan het water lagen) opgeslagen.
3. De natuur heeft voor al dit water gezorgd. Om daar overheen te kunnen komen werden bruggen gebouwd.
4. Amsterdam heeft eigenlijk helemaal niet zoveel grachten en bruggen. Dat is vooral in Maastricht zo.

Vroeger al wilden veel mensen aan de Amstel wonen: dat was ideaal voor handel en visserij! 

1

Hierdoor zakten de huizen binnen zo'n tien jaar al weg in het slappe veen! Dan moest het hele huis worden afgebroken, de grond worden opgehoogd en weer een nieuw huis worden gebouwd. Wat een gedoe!

3

De grond hier had alleen een groot nadeel: het was drassige veengrond.  Dat is natte grond en daardoor zacht. 

2

Onder Amsterdam ligt nog steeds moerasgrond. Hoe komt het dat de boel dan toch niet weggzakt? De Amsterdammers gingen hun huizen met paalfundering bouwen: hun huizen steunden op palen. 

4

Waarom was het vroeger niet zo makkelijk 

om in Amsterdam te wonen?

1. Er lagen geen wegen naar toe, dus je kon er maar moeilijk komen.
2. Ze bouwden toen zonder fundering, zodat de huizen naar verloop van tijd weer wegzakten in de grond.
3. Het was er veel te druk vanwege de vele handelaren en vissers.
4. Je moest eerst 5,5 meter graven om een huis te kunnen bouwen.

WAAR of NIET WAAR?
Slepen maar!

Vroeger werden de huizen in Amsterdam op palen gebouwd, omdat de bovenste grondlaag te drassig was. 

WAAR

NIET

WAAR

Pas vanaf de 16e eeuw kon het bouwen van huizen echt stabiel: toen kwam de techniek beschikbaar om lange palen zo’n 12 meter diep op een zandlaag te heien. 

1

Uhh... heien? Dat is het vaststampen van grote palen met machines.

Bekijk dit filmpje maar eens. Misschien heb je het weleens gezien of gehoord?

2

Maar hoe worden die palen dan gemaakt? Bekijk dit filmpje maar eens.

3

Vanaf de 16e eeuw kwamen er ook stenen kademuren en boogbruggen. Ook die staan op palen!

4

Heipalen waren vroeger natuurlijk nog niet van beton, maar van hout. Het waren hele bomen die op maat werden afgezaagd en ondersteboven in de grond werden geslagen. Amsterdammers wonen dus met z’n allen bovenop een heel groot bos!

5

Vanaf de 17e eeuw gaat Amsterdam flink uitbreiden!

Kijk en luister goed naar het filmpje op de volgende slide. Maak je weer aantekeningen tijdens het kijken en luisteren? Je krijgt er twee vragen over!

De meeste steden in de 16e eeuw hadden 

een ronde vorm. Waarom was dat?

1. Zo was de stad makkelijker te verdedigen tegen vijanden.
2. De architecten uit die tijd vonden dat het mooist.

Welke oplossing bedachten ze in Amsterdam? 

Wat waren voordelen van deze oplossing?

Vanaf 1875 werden er grachten gedempt. Dat betekent dat een sloot of gracht wordt dichtgegooid. 

1

Een gracht dempen? Zo ging dat in 1933 en 1937!

2

Het dempen van de grachten was veel werk. Waarom deden ze het dan toch?

• De grachten werden als riool gebruikt. Dat stonk natuurlijk verschrikkelijk!
• Het verkeer groeide razendsnel. Zo kreeg het verkeer meer ruimte.

3

In Amsterdam zijn er een heleboel grachten die geen gracht meer zijn. In de Rozengracht of de Elandsgracht is geen water te zien! Dat komt omdat deze grachten gedempt zijn.  Bekijk het maar eens via Google Maps.

4

Er zijn mensen die liever willen dat de wegen en parkeerplaatsen weer plaatsmaken voor water. Wat vinden jullie en waarom?

Verdeel de klas in twee delen. Bijvoorbeeld: bij het raam = EENS, bij de deur = oneens.

Zijn jullie het EENS of ONEENS met de volgende uitspraak? 

"Er moeten weer gedempte grachten worden uitgegraven!"

Ga op die plek in de klas staan. Kun je uitleggen waarom je juist daar bent gaan staan?

De gemeente Amsterdam is verantwoordelijk voor in totaal 1800 bruggen en 600 kilometer kade. Veel van deze bruggen en kades zijn al oud. Je kunt je vast wel voorstellen dat als de gemeente niks doet, het risico bestaat dat er een brug of een kade instort! 

Het herstellen van de kademuren is een groot project. Bekijk het filmpje maar eens. Kunnen jullie tijdens en na het bekijken van het filmpje onderstaand schema invullen? Overleg in je groepje. 

De kadermuren zo laten.		De kadermuren herstellen
voordelen	nadelen	voordelen	nadelen

Wist je dat...

de palen altijd onder water staan? Dan blijven ze langer goed!

er duikers onder water kijken of de palen nog goed zijn?

woonbootbewoners soms helemaal moeten verhuizen, omdat aan hun kade wordt gewerkt? Dat kan zomaar 2 jaar duren! 

Inmiddels weten jullie al een heleboel over de bruggen en kades in Amsterdam. Maar welke soorten bruggen zijn er eigenlijk? En waarom zijn ze zo stevig dat er zelfs een vrachtwagen overheen kan rijden?

Bekijk het filmpje.

Wist je dat er in Amsterdam veel basculebruggen zijn? Kijk maar eens naar dit gifje hoe een basculebrug eruitziet en hoe het werkt. Kan je bedenken waarom er veel van dit soort bruggen in Amsterdam zijn?

Jullie zijn inmiddels echte bruggenexperts geworden! Laat maar eens zien in de volgende opdracht wat je allemaal geleerd hebt!

Verwerkingsopdracht: maak je eigen brug!

Maak in drietallen een brug van papierstroken. Jullie mogen zelf weten of het een liggerbrug, boogbrug of basculebrug wordt.

Dit heb je nodig: stroken papier (verschillende kleuren, ongeveer 25 cm lang en 4 cm breed), lijm en een schaar.

Ga op onderzoek uit: hoe maak ik de brug zo stevig mogelijk? Test je brug door er gewicht op te leggen: hoeveel gewicht kan je brug aan? En hoe maak je jouw brug sterker, zodat het (nog) meer gewicht kan dragen?

Durven jullie het jezelf extra moeilijk te maken? Doe dan één van de volgende opdrachten:

• Maak je brug zo lang mogelijk.
• Maak een brug met papierstroken en draad.
  
• Maak een ophaalbrug.
  

Kun je nu bedenken waarom het zo lastig is om de bruggen en kademuren te herstellen? Denk hierbij aan de overlast voor de bewoners en bezoekers van Amsterdam.

Terugkoppeling lesdoelen

Ik kan nu vertellen:

• hoe Amsterdam is ontstaan.
• waarom er grachten en bruggen in Amsterdam zijn aangelegd.
• hoe Amsterdam in de loop der eeuwen is veranderd.
• wat de gemeente Amsterdam doet om bruggen, sluizen en       kademuren te verbeteren en waarom dit vaak ingewikkeld is.

De bruggen en kademuren van Amsterdam